3.1 ผลกระทบของเทคโนโลยีต่อมนุษย์และสังคม

ความเจริญก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีมีผลกระทบทั้งด้านบวกและด้านลบ เช่น ความเจริญก้าวหน้า เทคโนโลยีทางการแพทย์และสาธารณสุข ทำให้อายุขัยของมนุษย์ยืนยาวขึ้น แม้อยู่ในชนบทก็สามารถได้รับการรักษาทางการแพทย์ได้อย่างทันท่วงที เนื่องจากมีระบบแพทย์ทางไกล (telemedicine) ช่วยให้แพทย์ที่อยู่ในพันที่ห่างไกลสามารถวางแผนการรักษาร่วมกันกับแพทย์เฉพาะทาง เมื่อมีสูงอายุมากขึ้น ทำให้สังคมกลายเป็นสังคมผู้สูงอายุ (aging society) เพิ่มขึ้น

ความก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีอุตสาหกรรม เช่น หุ่นยนต์และระบบอัตโนมัติ มีการนำมาใช้แทนที่มนุษย์ในกิจกรรมที่อันตราย และช่วยทำให้มนุษย์ไม่เสี่ยงกับปัญหาสุขภาพในการทำงาน เช่น การใช้หุ่นยนต์แทนมนุษย์ในขั้นตอนการผลิตที่มีการสูดควันของสารพิษ ในขณะเดียวกันการนำหุ่นยนต์มาช่วย ในกระบวนการผลิต ส่งผลให้ชิ้นงานที่ผลิตออกมา มีคุณภาพตรงตามมาตรฐาน มีประสิทธิภาพสูง และยังสามารถใช้วัตถุดิบให้เกิดประโยชน์สูงสุด

3.2 ผลกระทบของเทคโนโลยีต่อเศรษฐกิจ

สำนักงานคณะกรรมการนโยบายวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและนวัตกรรมแห่งชาติ ให้ความสำคัญกับวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีซึ่งเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนา และขณะเดียวกันการพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ก็นำไปสู่การขยายอำนาจของประเทศต่าง ๆ เพื่อให้แหล่งทรัพยากรใหม่ เทคโนโลยีจึงสำคัญในการผลักดันเศรษฐกิจขอประเทศ สังเกตได้จากประเทศที่มีกรพัฒนาทางด้านเทคโนโลยีสูง มักเป็นประเทศมหาอำนาจที่มีบทบาทสำคัญต่อสภาพเศรษฐกิจโลก ความก้าวหน้าทางด้านเทคโนโลยีส่งผลกระทบต่อ กระบวนการผลิต เช่น การมีเทคโนโลยีการผลิตที่ทันสมัย ช่วยทำให้ประหยัดต้นทุนการผลิต ผลิตสินค้าได้ในปริมาณมาก และสินค้ามีประสิทธิภาพสูง ส่งผลให้มีรายได้จากการผลิตสินค้าและบริการเพิ่มขึ้น และมีการใช้ทรัพยากรให้เกิดประสิทธิภาพและประโยชน์สูงสุด เมื่อกลุ่มธุรกิจรายใดมีเทคโนโลยีที่ก้าวหน้ากว่ารายอื่น อาจก่อให้เกิดการผูกขาดทางการค้าคือ ไม่มีผู้ผลิตรายอื่นสามารถผลิตสินค้าชนิดเดียวกันมาแข่งขันในตลาดได้

ความก้าวหนทางด้านเทคโนโลยีในภาคอุตสาหกรรม ทำให้มีความต้องการแรงงานเพิ่มขึ้น ในการ ควบคุมดูแลเครื่องจักรกลทาการผลิต เป็นต้น ซึ่งส่งผลให้เกิดการจ้างงาน การขยายตัวทางเศรษฐกิจและชุมชนเมือง แต่ในขณะเดียวกันอาจส่งผลให้เกิดปัญหาการย้ายถิ่นของแรงงานจากสังคมชนบทสู่สังคมเมือง เกิดเป็นชุมชนอุตสาหกรรม เช่น นิคมอุตสาหกรรมต่าง ๆ ทำให้ยากต่อการจัดการทรัพยากรหรือเกิดมลภาวะได้ นอกจากนี้การนำเข้าเทคโนโลยีจากต่างประเทศเป็นจำนวนมาก หรือพึ่งพาเทคโนโลยีจากประเทศอื่น ๆ อย่างเดียว อาจก่อให้เกิดการเสียดุลทางการค้า ดังนั้นการพัฒนาและการสร้างเทคโนโลยีขึ้นเอง จะช่วยให้ประเทศมีความเจริญก้าวหน้าทางเทคโนโลยี ลดการพึ่งพาเทคโนโลยีจากต่างประเทศ ทำให้ประเทศมีรายได้และมีความมันคงทางเศรษฐกิจมากขึ้น

3.3 ผลกระทบของเทคโนโลยีต่อสิ่งแวดล้อม

การพัฒนาและการสร้างเทคโนโลยี ส่งผลให้มีการใช้ทรัพยากรธรรมชาติเพิ่มขึ้นอย่างมาก ก่อให้เกิดปัญหาด้านสิ่งแวดล้อม เช่น มลพิษทางดิน น้ำ อากาศ เสียง หรือการปนเปื้อน ของสารพิษ แต่ในอีกแง่มุมหนึ่ง มนุษย์สามารถนำเทคโนโลยีมาใช้ในการปรับปรุงธรรมชาติให้เหมาะสมต่อการใช้งานและความต้องการของมนุษย์เช่น โครงการแกล้งดิน

ในขณะเดียวกันมีการนำเทคโนโลยีมาใช้ในการบำบัดของเสียจากกระบวนการผลิตในภาคอุตสาหกรรม หรือภาคครัวเรือน เช่น เทคโนโลยีบำบัดน้ำเสีย เป็นการบำบัดน้ำเสียให้มีสมบัติตามมาตรฐานคุณภาพน้ำทิ้งจากโรงงานอุตสาหกรรมของกรมควบคุมมลพิษ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ก่อนปล่อยสู่สิ่งแวดล้อม และเทคโนโลยีกรกรองอากาศช่วยกำจัดหรือบำบัดแก๊สซัลฟอร์ไดออกไซต์ ไนโตรเจนออกไซด์ ฝุ่น และไอปรอท ที่เกิดขึ้นจกกระบวนการผลิตของโรงไฟฟ้าถ่านหิน

3.4 ตัวอย่างการวิเคราะห์ผลกระทบของเทคโนโลยี

3.4.1 กรณีโครงการแกล้งดิน

โครงการแกล้งดินเป็นการแก้ปัญหาดินเปรี้ยวหรือดินที่มีความเป็นกรดมาก ทำให้พื้นที่ที่มีลักษณะ ดังกล่าว ไม่สมารถใช้ประโชน์ในการเพาะปลูกได้ จึงมีการหาแนวทางในการปรับปรุงดิน ให้สามารถนำเป็นพื้นที่การเกษตรและก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการใช้งาน ในขณะเดียวกันต้องคำนึงถึงผลกระทบต่อระบบนิเวศน์ที่อาจเกิดขึ้นจากกระบวนการแก้ปัญหาดังกล่าว ซึ่งวิธีการปรับปรุงดินจะต้องเริ่มจาก "แกล้งดินให้เปรียว" คือทำให้ดินแห้งและเปียกสลับกันไป เพื่อเร่งปฏิกิริยาทางเดมีของดินกระตุ้นให้ดินมีความเป็นกรดเพิ่มขึ้น นั่นคือเป็นการ "แกล้งดินให้เปรี้ยวถึงจุดอิ่มตัว" จนกระทั่งถึงจุดที่พืชไม่สามารถ เจริญงอกงามได้ จากนั้นจึงหาวิธีการปรับปรุงดินดังกล่าวให้สามารถปลูกพืชได้ซึ่งสามารถทำได้หลายวิธี ขึ้นกับสภาพพื้นที่และปริมาณของความเป็นกรดของดิน เช่น ใช้น้ำชะล้างความเป็นกรด เพื่อให้ดินมีความเป็นกรดลดลง จากนั้นเติมปุ๋ยไนโตรเจนและฟอสเฟตผสมกับหน้าดิน หรือการใช้วิธีผสมปูนขาวที่มีสมบัติ เป็นด่างผสมคลุกเคล้ากับหน้าดิน เพื่อก่อให้เกิดการสะเทินของกรดและเบสของหน้าดินในพื้นที่ หรืออาจมีการใช้ทั้งสองวิธีข้างต้นร่วมกัน แต่ต้องมีการควบคุมระดับน้ำใต้ดินตลอดเวลา เพื่อป้องกันการเกิดกรดกำมะถัน จากปฏิกิริยาของสารไฟไรท์ที่อยู่ในชั้นดินเลนกับออกซิเจน

ดังนั้น "โครงการแกล้งดิน" จึงเป็นโครการที่ก่อให้เกิดประโยชน์กับประชาชนและเกษตรกรโดยทั่วไป ส่งผลให้เกษตรกรสามารถประกอบอาชีพได้ มีผลผลิตและรายได้สูงขึ้นจากการแก้ปัญหาดังกล่าว

3.4.2 กรณีการสร้างสนามบิน

สนามบินเป็นการเชื่อมโยงการคมนคมทั้งภายในประเทศและระหว่างประเทศที่สะดวกรวดเร็วมากที่สุด ซึ่งการคมนาคมทางอากาศมีความต้องการเพิ่มขึ้นทุกปี เนื่องจากการเพิ่มจำนวนประชากร การขยายตัวทางเศรษฐ์กิจและสังคม จึงทำให้เกิดความต้องการการคมนาคมที่สะดวกและรวดเร็วเพิ่มเพื่อรองรับความต้องการดังกล่าว จึงจำเป็นต้องมีการสร้างสนามบินเพิ่มมากขึ้นตามไปด้วย ในการสร้างความเหมาะสมสนามบินนั้นต้องศึกษาข้อมูลหลายด้าน เช่น พื้นที่ในการก่อสร้าง ขนาดพื้นที่ของสนามบินความเหมาะสมในการเดินทาง สิ่งแวดล้อมและชุมชนที่อยู่ข้างเคียง และงบประมาทในการก่อสร้าง