เทคโนโลยีรอบตัวเรามีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลา ขึ้นอยู่กับสาเหตุหรือปัจจัยต่าง ๆ ได้แก่ความก้าวหน้าของศาสตร์ต่าง ๆ โดยเฉพาะวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ ปัญหาหรือความต้องการของมนุษย์หรือเกิดจากปัจจัยอื่น ๆ เช่น สภาพเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม การทำความเข้าใจและสามารถวิเคราะห์ปัจจัยต่าง ๆ ที่ส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีจะช่วยให้สามารถปรับปรุงหรือสร้างเทคโนโลยี ตลอดจนสามารถคาดการณ์ถึงเทคโนโลยีบางชนิดที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได้
2.1 สาเหตุหรือปัจจัยการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี
โดยทั่วไปเทคโนโลยีมีการเปลี่ยนแปลงได้และเกิดขึ้นอยู่ตลอดเวลา ลองพิจารณาว่าเมื่อมนุษย์พบกับปัญหาต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน หรือมีความต้องการสิ่งของหรือวิธีการบางอย่างเพื่ออำนวยความสะดวกหรือช่วยในการดำรงชีวิต มนุษย์จะสร้างหรือพัฒนาเทคโนโลยีต่าง ๆ ขึ้นมา ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง เทคโนโลยีสมัยใหม่ส่วนใหญ่เป็นเครื่องมือหรือวิธีการที่ช่วยในการอำนวยความสะดวกต่อมนุษย์และช่วยลดปัญหาต่าง ๆ ในการดำเนินชีวิต เช่น การใช้อินเทอร์เน็ตเชื่อมต่อและการติดต่อสื่อสารกันได้อย่างรวดเร็ว
นอกจากนี้เทคโนโลยียังเกิดขึ้นและเปลี่ยนแปลงได้เมื่อมีปัจจัยด้านต่าง ๆ ที่เกื้อหนุน เช่น องค์ความรู้และความก้าวหน้าของศาสตร์ต่าง ๆ โดยความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์เป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี ตัวอย่างเช่น การอาศัยองค์ความรู้ด้านนาโนเทคโนโลยีที่สามารถนำมาใช้ในงานด้านการผลิตเส้นใยนาโน และนำเส้นใยมาใช้ทอเป็นผ้าเพื่อทำเครื่องนุ่งห่ม รวมทั้งการพัฒนาเส้นใยนาโนเพื่อให้มีสมบัติต่าง ๆ ตามที่ต้องการ เช่น ป้องกันการเปียกขึ้น ลดรอยยับ ช่วยยับยั้งแบคที่เรียและช่วยลดการเกิดกลิ่น
ความก้าวหน้าทางวิทยาศาสตร์ในด้านการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อการควบคุมเครื่องใช้ไฟฟ้าและอุปกรณ์อิเล็กทรอนิกส์ในบ้านและสถานที่ทำงานผ่านระบบออนไลน์โดยใช้อุปกรณ์สื่อสารเคลื่อนที่ เช่นโทรศัพท์มือถือ แท็บเล็ต เกิดจากองค์ความรู้ด้านเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร รวมทั้งการเชื่อมต่อทางอินเทอร์เน็ต เป็นอีกตัวอย่างหนึ่งที่ทำให้เทคโนโลยีในปัจจุบันช่วยให้ผู้ใช้สามารถควบคุมหรือตรวจสอบการทำงานของเครื่องใช้ฟฟ้าต่าง ๆ จากนอกบ้านได้สะดวกขึ้น
อย่างไรก็ตาม เทคโนโลยีที่สำคัญในอดีตอาจเป็นผลผลิตหรือวิธีการที่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ได้ในระยะเวลาหนึ่งเท่านั้น ยกตัวอย่างเช่น วิธีการส่งข้อมูลข่าวสารทางไกลเป็นตัวหนังสือ ในอดีตทำได้โดยเขียนข้อความบนกระดาษแผ่นเล็ก ๆ แล้วม้วนติดไว้ที่ขานกพิราบ แล้วพัฒนามาเป็นการส่งจดหมายไปรษณียบัตร โทรเลข และโทรสาร แต่เนื่องจากเทคโนโลยีในปัจจุบันที่มีการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตประจำวันของมนุษย์อย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้ เมื่อมนุษย์ต้องการวิธีการสื่อสารที่รวดเร็วมากขึ้น ทำให้โทรเลขไม่ได้รับความนิยมและไม่มีการใช้งานอีกต่อไป
ในขณะเดียวกันเทคโนโลยีบางชนิดที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาหนึ่งอาจเป็นจุดเปลี่ยนสำคัญที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นเทคโนโลยีใหม่ในอนาคต ยกตัวอย่างเช่น เมื่อนำเครื่องคอมพิวเตอร์มาใช้กับการเชื่อมต่อทางอินเทอร์เน็ตที่มีบริการด้านการรับส่งข้อมูลอิเล็กทรอนิกส์ก็จะได้วิธีการส่งทางไปรษณีย์อิเล็กทรอนิกส์หรือเรียกสั้น ๆ ว่าอีเมล (e-mail) การส่งอีเมลนอกจากจะช่วยลดระยะเวลาในการส่งข้อมูลข่าวสารได้มากแล้วยังสามารถส่งข้อมูลได้เป็นจำนวนมากอีกด้วยนอกจากนี้ ยังมีการพัฒนาโปรแกรมประยุกต์ได้แก่ แอปพลิเคชัน (application) มาใช้ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ เช่น แอปพลิเคชันสำหรับส่งข้อมูลข่าวสารผ่านทางโทรศัพท์มือถือหรืออุปกรณ์อื่น ๆ แอปพลิเคชันด้านการแพทย์ซึ่งสามารถทำงานได้ตรงกับความต้องการของมนุษย์ และช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น
การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีสามารถเกิดได้จากจากปัจจัยอื่น ๆ เช่น ปัจจัยจากสภาพเศรษฐกิจจเป็นการปรับปรุงประสิทธิภาพหรือการใช้งานเทคโนโลยีให้ดีขึ้น เช่น เปลี่ยนแปลงระบบสังคม วัฒนธรรม และสิ่งแวดล้อม รวมทั้งทรัพยากรที่มีอยู่ในขณะนั้น โดยการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวเปลี่ยนวัสดุอุปกรณ์ หรือเปลี่ยนวิธีการผลิต แต่หากการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวยังไม่สามารถแก้ปัญหาหรือสนองความต้องการของมนุษย์ได้ ก็อาจส่งผลให้เทคโนโลยีชนิดนั้นล้าสมัยและไม่เป็นที่ต้องการอีกต่อไปซึ่งจะทำให้มีการสร้างหรือพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ ๆ ขึ้นอีก ปัจจัยต่าง ๆ เหล่านี้เองจึงมีส่วนเกื้อหนุนทำให้เทคโนโลยีมีการเปลี่ยนแปลงอย่างต่อเนื่องบางครั้งอาจมีเทคโนโลยีใหม่ ๆ ที่เกิดขึ้นอย่างรวดเร็วในบางสถานการณ์ เช่น เมื่อเกิดภัยพิบัติทางธรรมชาติ การเกิดสูงคราม ภาวะขาดแคลนอาหารและน้ำ การเกิดโรคระบาด ทำให้มนุษย์ต้องคิดค้นและพัฒนาเทคโนโลยีใหม่ขึ้นมาช่วยอำนวยความสะดวก ซึ่งอาจเกิดขึ้นจากงานอาชีพในชีวิตประจำวันโดยอาศัยความคิดสร้างสรรค์ แรงบันดาลใจ ตลอดจนความรู้ ทักษะและประสบการณ์ ยกตัวอย่างเช่น การเปลี่ยนแปลของเทคโนโลยีเมื่อเกิดอุทกภัย เมื่อประสบปัญหาดังกล่าว มนุษย์จึงคิดพัฒนาเทคโนโลยีขึ้นมาเพื่อแก้ปัญหาการเดินทางที่ยากลำบาก โดยการนำรถจักรยานยนต์ที่เคยใช้เป็นพาหนะเดินทางบนถนนมาปรับปรุงแก้ไขเป็นรถจักรยานยนต์ดัดแปลงซึ่งมีความสูงเพิ่มขึ้น เพิ่มพื้นที่โดยสารและต่อพ่วงกับตัวรถ สามารถใช้เดินทางในพื้นที่น้ำท่วมขังได้ ตลอดจนใช้ขนส่งอาหารหรือ สิ่งของเครื่องใช้ได้
จะเห็นได้ว่า การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี ทั้งที่เป็นชิ้นงานหรือวิธีการนั้น เกิดขึ้นได้จากปัจจัยต่าง ๆ ที่เข้ามาช่วยสนับสนุนให้เทคโนโลยีเหล่านั้นเป็นจริงขึ้นมาได้ แต่อย่างไรก็ตาม มนุษย์ก็มีส่วนสำคัญที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี เนื่องจากหากเทคโนโลยีชนิดใดยังไม่สามารถแก้ไขปัญหาหรือสนองความต้องการให้มนุษย์ได้ ก็จะต้องมีการปรับปรุงและพัฒนาเทคโนโลยีต่อไป ดังนั้นความต้องการของมนุษย์เพื่อที่จแก้ไขปัญหา จึงเป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีซึ่งความต้องการดังกล่าวอาจต้องพิจารณาร่วมกับปัจจัยต่าง ๆ ดังที่กล่าวมาแล้วด้วย เพื่อสามารถทำให้เกิดการสร้างหรือพัฒนาเทคโนโลยีที่ใหม่ขึ้นมาได้ และทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีอย่างต่อเนื่อง
2.2 ตัวอย่างการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยี
2.2.1. การเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีทางการแพทย์และสุขภาพ
1) เครื่องเป่าความดันลม
เครื่องเป่าความดันลมเพื่อเปิดขยายทางเดินหายใจหรือซีแพบ (Continuous Positive Airway Pressure: CPAP) เป็นเทคโนโลยีสำหรับช่วยผู้ที่มีปัญหาเกี่ยวกับการนอน เช่น นอนกรน นอนหลับไม่สนิท หรือหยุดหายใจขณะหลับ (sleep apnea syndromes) ซึ่งเกิดจากหลอดลมตีบขณะนอนหลับ ทำให้ขัดขวางการหายใจ เกิดผลเสียต่อสุขภาพและการดำเนินชีวิตของผู้ป่วย การใช้ CPAP จะเป่าความดันลมเพื่อขยายหลอดลม ทำให้ผู้ป่วยหายใจสะดวกขึ้น แต่อย่างไรก็ตามพบว่าเทคโนโลยีนี้ยังมีข้อจำกัดอยู่ เช่น ขนาดของอุปกรณ์อาจไม่เหมาะสมกับใบหน้าของผู้ป่วย ทำให้ใส่แน่นเกินไปจนเป็นรอยกดทับ หรือบางรายอาจหลวมเกินไปจนเกิดความรำคาญ และบางครั้งการใช้ลมเป่าผ่านจมูกเป็นเวลานานอาจทำให้มีปัญหาอื่น ๆ ได้ คือ มีอาการคัดจมูก ปวดจมูก เลือดกำเดาไหล
2) หูฟังแพทย์
หูฟังแพทย์ เป็นเครื่องมือสำคัญที่แพทย์ พยาบาลใช้ในการตรวจวินิจฉัยโรคหรืออาการของคนไข้ในเบื้องต้นหูฟังแพทย์มีการเปลี่ยนแปลงมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน เกิดขึ้นจากปัญหาความไม่สะดวกที่แพทย์ในอดีตส่วนใหญ่เป็นผู้ชายจะใช้หูแนบไปที่ร่างกายของคนไข้ที่เป็นผู้หญิง ความต้องการในการแก้ปัญหานี้ รวมทั้งปัจจัยด้านสังคมและวัฒนธรรม จึงเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีหูฟังแพทย์ขึ้น โดยแพทย์ในอดีตใช้ไม้ซึ่งหาได้ง่ายในขณะนั้นมาประดิษฐ์เป็นหูฟัง
หูฟังแพทย์ที่ทำจากไม้มีข้อจำกัดหลายประการ เช่นขนาดใหญ่ น้ำหนักมากทำให้พกพาไปใช้งาน ไม่สะดวกเมื่อเทคโนโลยีด้านวัสดุศาสตร์และองค์ความรู้วิทยาศาสตร์เกี่ยวกับเสียงมีความก้าวหน้ามากขึ้น หูฟังแพทย์จึงได้มีการเปลี่ยนแปลงจนเป็นหูฟังแพทย์ที่มีขนาดเล็ก น้ำหนักเบาพกพาสะดวก อย่างไรก็ตาม หูฟังดังกล่าวก็ยังมีข้อจำกัด เช่น ไม่สามารถขจัดเสียงรบกวนได้ แพทย์ต้องใช้ความชำนาญในการฟังเสียงหัวใจหรืออวัยวะภายในต่าง ๆ อีกทั้งยังไม่สามารถบันทึกข้อมูลเสียงที่ได้ยิน หรือแสดงสัญญาณภาพของเสียงได้ เมื่อเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกส์และคอมพิวเตอร์ มีความก้าวหน้ามากขึ้น หูฟังแพทย์จึงมีการเปลี่ยนแปลงเป็นหูฟังอิเล็กทรอนิกส์โดยการเชื่อมต่อกับคอมพิวเตอร์ผ่านสัญญาณบลูทูธ (Bluetooth) เพื่อช่วยอำนวยความสะดวกในการใช้งาน
2.2.2 การเปลี่ยนแปลงเทคโนโลยีด้านการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อ
บรรจุภัณฑ์จากโฟมทั่วไปที่ใช้บรรจุอาหารมีสารสไตรีน (Styrene) เป็นองค์ประกอบที่เป็นอันตรายต่อสิ่งแวดล้อม เพื่อแก้ไขปัญหาการใช้บรรจุภัณฑ์จากโฟมซึ่งเป็นมลพิษและทำลายสิ่งแวดล้อมทำให้เกิดการเทคโนโลยีเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์รักษ์โลกหรือรักษ์สิ่งแวดล้อมจากใบไม้สด เช่น ใบไทร ใบสัก ซึ่งสามารถย่อยสลายได้เองตามธรรมชาติ ช่วยลดปัญหาขยะและมลพิษได้
สรุป เมื่อมนุษย์ประสบปัญหาหรือต้องการเทคโนโลยีในการทำงานหรือการดำเนินชีวิต จึงสร้างหรือพัฒนาเทคโนโลยีขึ้นมาเพื่อช่วยอำนวยความสะดวก ปัญหาหรือความต้องการของมนุษย์นี้จึงเป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้มีการพัฒนาเทคโนโลยี เทคโนโลยีแต่ละชนิดจึงมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาขึ้นกับสาเหตุหรือปัจจัยหลายอย่าง เช่น ความรู้และความก้าวหน้าจากศาสตร์ต่าง ๆโดยเฉพาะวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ สภาพเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมและสิ่งแวดล้อมโดยการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีนั้นอาจจะเป็นการปรับปรุง พัฒนาประสิทธิภาพการใช้งานเทคโนโลยีให้ดียิ่งขึ้นหรือลดต้นทุนการผลิตเทคโนโลยีใหม่ ดังนั้น ความเข้าใจการเปลี่ยนแปลงของเทคโนโลยีและสามารถวิเคราะห์ปัจจัยต่าง ๆ ที่มีผลต่อการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวจึงมีความสำคัญที่ช่วยทำให้สามารถรู้เท่าทันเทคโนโลยีรวมทั้งตระหนักถึงผลกระทบของเทคโนโลยีที่อาจเกิดขึ้นได้