d. Gevecht Dexterous met U-403

Vuurgevecht tussen de zeesleper Dexterous en de Duitse onderzeeër U-403 op 10 mei 1943

’s Avonds 5 mei vertrokken van St. John’s, Newfoundland twee groepen escorteschepen voor een rendez-vous met konvooi HX 237 dat op weg was van New York naar Engeland.

De eerste groep was Escorte Groep C2 bestaande uit de destroyer HMS “Broadway” het fregat “Lagan”, de korvetten HMS “Primrose”, HMCS “Chambly”, HMCS “Modern”, HMCS “Drumheller”, de sleepboot “Dexterous” en HMS “Vizalma”, een gewapende trawler.

Escorte Groep C2 stond onder bevel van Luitenant Commandant F.H. Chavasse RN.

Volgens de officier die in St. John’s het bevel voerde over de bergingssleepboten zou konvooi HX 237 binnen drie dagen St. John’s passeren.

In de instructies die kapitein Kalkman van de “Dexterous” had meegekregen was vermeld dat het vooral tussen Cape Farewell en Bel-Isle-street wemelde van de Duitse onderzeeërs. Er waren in korte tijd meer dan zestig U-boten gesignaleerd. Kapitein Kalkman besloot een zuidelijker route aan te houden teneinde de kans op een ontmoeting met een vijandelijke onderzeeër te verkleinen. Ondanks dat de “Dexterous” en de “Vizalma” iets eerder in een dikke mist uit St. John’s vertrokken dan Escorte Groep C2 behoorden ze al gauw tot de achterblijvers. Escorte Groep C2 voer zelf ook zo langzaam dat zij niet in staat waren aan te sluiten bij konvooi HX 237. Daarom voeren zij als zelfstandige groep verder en volgden dezelfde route als het konvooi.

De tweede groep die twee uur later vertrok was de Vijfde Escortegroep bestaande uit het vliegdekschip HMS “Biter” en de destroyers HMS “Pathfinder”, HMS “Obdurate” en HMS “Opportune”. De Vijfde Escortegroep stond onder bevel van Kapitein E.M.C. Abel Smith RN. Het was de bedoeling dat de twee escortegroepen het konvooi HX 237 op 6 mei ten zuidwesten van Newfoundland zouden ontmoeten op het WESTOMP om de lokale escortegroep - die het konvooi langs de kust van Noord Amerika begeleidde - af te lossen.

Echter onmiddellijk na het vertrek uit Newfoundland werden beide escortegroepen geconfronteerd met zware mist die de ontmoeting met het konvooi vertraagde

Dezelfde dag ’s middags verscheen een Engels vliegtuig, een Wildcat, dat zeer laag overvloog en korte tijd later terugkeerde en niet ver van de “Dexterous” in zee stortte. Door een navigatiefout was de brandstof opgeraakt en was het vliegtuig buiten het bereik van het vliegdekschip - dat in het konvooi meevoer - geraakt. Hoewel het vliegtuig zeer snel zonk lukte het de vliegers net op tijd het vliegtuig te verlaten en hun zwemvest te activeren zodat ze bleven drijven. De bemanning van de HMS “Vizalma” die alles had zien gebeuren was snel ter plekke en wist de drenkelingen in veiligheid te brengen.

Aanvankelijk voer de “Dexterous” achter de trawler, maar ’s avonds werd vanaf de trawler geseind dat men van positie wilde wisselen en men positie achter de “Dexterous” zou innemen. ’s Nachts bleek de wind aan te wakkeren en werd de zee onstuimiger. Voor alle zekerheid waarschuwde stuurman Pop de kapitein - die te kooi lag - en sprak de vrees uit dat de trawler die langzamer was dan de “Dexterous”, niet langer zou kunnen volgen. De kapitein gaf aan dat men op de brug attent moest zijn op de seinen van de trawler en daarnaar moest handelen. Zoals reeds werd gevreesd bleek de “Dexterous” de volgende ochtend alleen te zijn en was de trawler buiten het gezichtsveld verdwenen. Dit betekende dat de “Vizalma” op eigen kracht het konvooi zou moeten zien te vinden.

’s Morgens 7 mei om 10 uur kwam er achteruit een schip in zicht waarvan men aanvankelijk vermoedde dat het de verdwenen trawler was. Dit bleek even later niet te kloppen. De oploper bleek de Noorse tanker “Sandanger” te zijn die op 1 mei uit New York was vertrokken en die evenals de “Dexterous” op zoek was naar het konvooi.

Die dag en de daarop volgende nacht bleven de twee schepen bij elkaar. Op 8 mei ontving de “Sandanger” een bericht met daarin een opgave van de positie waar HX 237 zich de volgende dag zou bevinden. De Noor gaf aan de reis verder alleen te zullen maken en verdween hierna spoedig uit het zicht. De “Dexterous” voer hierna langzamer en alleen verder op zoek naar voornoemd konvooi en pogend het konvooi op tijd te ontmoeten.

Een impressie van het vuurgevecht

besloot na overleg met de kapitein de geheime codes en papieren uit zijn hut te halen en overboord te gooien. Tevens besloot kapitein Kalkman zijn marconist een S.O.S.-bericht te laten versturen waarin werd aangegeven dat de “Dexterous” een vuurgevecht leverde met een Duitse onderzeeër. De dodendans tussen de sleepboot en de U-boot met over en weer een regen aan granaten hield nog zeker vijf minuten aan. Plotseling zag de bemanning van de “Dexterous” rookpluimen aan de einder en bleek het konvooi - waarbij men zich diende aan te sluiten - in zicht te komen. De Duitsers hadden het konvooi ook opgemerkt en stopten abrupt met vuren, juist op het moment dat men op de “Dexterous” het genadeschot verwachtte. De geschutsbemanning verliet het kanon en haastte zich naar de toren. De “Dexterous” bleef met alle middelen doorvuren maar wist helaas geen treffer te plaatsen. De onderzeeër veranderde snel van koers. Waarschijnlijk hadden zij ook het S.O.S. van de sleepboot gehoord. De hulp van het konvooi vormde plotseling voor de U-boot een dodelijk gevaar. De onderzeeër kwam steeds dieper in het water te liggen en verdween daarna snel onder water. De bemanning van de “Dexterous” kon eindelijk opgelucht adem halen. Het hele treffen had ongeveer een kwartier geduurd maar het uiterste van de zenuwen gevergd.

Na ontvangst van het S.O.S bericht van de “Dexterous” door HX 237 was de destroyer HMS “Pathfinder” van de Vijfde Escortegroep op onderzoek gestuurd en kreeg vrij snel om 16.45 uur de “Dexterous” in zicht die de stuurboordzijde van het konvooi naderde. Twee minuten later kreeg HMCS “Chambly” van Escorte Groep C2 aan stuurboord de “U-403”, die aan de oppervlakte voer, in het vizier en opende hierop de jacht. Gelijktijdig gaf Chavasse van Escorte Groep C2 opdracht aan HMS “Obdurate” ook aan de jacht deel te nemen.

Een Swordfish vliegtuig van het vliegdekschip HMS “Biter” viel de U-boot aan nog voordat de twee Britse oorlogsschepen, te weten de destroyer HMS “Pathfinder” en HMCS “Chambly” ter plekke arriveerden.

De “Dexterous” koerste na het gevecht onder begeleiding van een fregat op volle snelheid richting het konvooi om daar achterin het konvooi hun plaats als reddingsvaartuig in te nemen. Het konvooi HX-237 telde aanvankelijk 42 schepen maar dit werden er 52 na het rendez-vous-punt. Het bleef die dag verder rustig. Wel stegen – zolang het licht was – met enige regelmaat vliegtuigen op van het vliegdekschip. Zij speurden de wijde omtrek af naar vijandige onderzeeërs. Overdag voer het vliegdekschip aan de buitenkant en ’s nachts voer het in het midden van het konvooi.

Op de avond van 11 mei werd het Britse koopvaardijschip “Fort Concord”, dat als achterloper de route volgde van konvooi HX 237, getorpedeerd door de U-403, die de dag ervoor de zeesleper “Dexterous” had belaagd.

Op 10 mei ging er een Swordfish vliegtuig verloren door een navigatiefout en brandstofgebrek. Het vliegtuig was gedwongen op zee te landen maar de bemanning werd gered.

De volgende dagen werden de konvooien HX 237 en SC 129 opgewacht en aangevallen door 37 Duitse U-boten bestaande uit de groepen, Rhein, Elbe en Drossel.