Zijn we erin geslaagd de zonnewijzer van Wilp te vinden?
Gedurende anderhalf jaar hebben we lokaal en regionaal speurwerk gedaan naar zonnewijzergebruik in Wilp. Wat hebben we gevonden, wat hebben we kunnen aantonen? Zijn we erin geslaagd de zonnewijzer van Wilp te vinden?Met veel enthousiasme zijn we een onderzoek gestart naar de zonnewijzer van Wilp als onderdeel van ons zonnewijzerproject “Wilp heeft de tijd”. Gaande dit onderzoek krijgt het ook nog een wat onverwachte wending nadat we op een toch wat bijzondere tekening stuitten. Vele bronnen zijn geraadpleegd en vele mailwisselingen hebben plaatsgevonden. We hebben vele prachtige plaatsjes bezocht en werkelijk juweeltjes van oude kerkjes op de gevoelige plaat vereeuwigd. Zo dicht bij huis en dan niet weten van het bestaan ervan. Alleen dit al maakte het de moeite waard.
We hadden graag tekenen van zonnewijzergebruik in Wilp willen aantonen. Het zou als een stevige basis dienen voor de argumentatie, maar dat is ons niet gelukt. Tijdens het lokaal onderzoek zijn we op zoek gegaan naar sporen, niet alleen aan het kerkgebouw zelf maar ook in archieven e.d. en ook het internet is veelvuldig geraadpleegd. Voor expertise hebben we vele contacten gelegd. Het viel ons op dat velen zeer enthousiast reageerden op ons plan. Unaniem wordt gezegd dat zonnewijzers lange tijd gebruikt werden om de onregelmatige lopende kerkklokken gelijk te zetten. Dit sterkt ons alleen maar meer in de gedachte dat Wilp hierop geen uitzondering zal zijn geweest. Ook Wilp heeft lange tijd zo’n onregelmatig lopend uurwerk in de toren gehad. Het kan nagenoeg niet anders dan dat ook in Wilp een dergelijk uurwerk middels een zonnewijzer gelijk werd gezet.
De tekening van A. Beerstraten uit 1655 heeft ons onderzoek naar zonnewijzers zeker een extra dimensie gegeven. Het zou toch geweldig zijn om te kunnen concluderen dat hij in 1655 inderdaad de contouren van een mensgedaante getekend heeft dat als zonnewijzer functioneerde. Voor nu hebben we gewoonweg niet voldoende materiaal om dit te onderbouwen. We hebben niet meer dan een prachtig verhaal, maar wel een verhaal dat heel goed nog een vervolg zou kunnen krijgen.
We hebben de provincies Gelderland en Overijssel doorkruist, op zoek naar de “kerkzonnewijzer van Wilp”. Kunnen we op basis van kerkzonnewijzers in de streek, een zonnewijzer reconstrueren die past bij een dorp als Wilp? Onder de vele kerken en kerkjes in deze twee provincies vinden we 24 prachtige kerkzonnewijzers. Opvallend is de eenvoud van deze instrumenten. We hebben ze in beeld gebracht en gecategoriseerd.
Maakte men in Wilp dan gebruik van het ‘Centrale- en buurkerken’-systeem? Hierbij wordt de klok gelijkgezet met de klok van de buren. Deze mogelijkheid hebben we onderzocht door boven in de toren te kijken naar buurkerken. De Lebuïnuskerk in Deventer kwam hier het meest voor in aanmerking. Met moderne middelen is het mogelijk gebleken om de tijd af te lezen van de Lebuïnustoren. Maar de hulpmiddelen zijn gewoonweg te modern. Met de veel minder geavanceerde verrekijkertjes van vroeger is deze mogelijkheid zo goed als uitgesloten, waardoor Wilp voor de tijdsbepaling toch meer op zichzelf aangewezen leek te zijn.
Niet onopgemerkt gebleven zijn de “vergeten” zonnewijzers. Tijdens onze speurtocht merkten we op dat een aantal zonnewijzers hun tijd doorbrengen in permanente schaduw, veroorzaakt door de bladertooi van grote bomen. Toch wel iets om rekening mee te houden! Dit bracht ons op het idee van een schaduw-index. Visueel hebben we hiermee de meest ideale plek voor een zonnewijzer aangetoond.
En hoe zit het nou eigenlijk met Lebuïnus? Wilp viert dan wel het 1250-jarig bestaan dat gebaseerd is op de komst van Lebuïnus in 765, maar wat is het verhaal hierachter? Wie is Lebuïnus en wat kwam hij hier doen. Eerdere publicaties van Dr. Dirk Otten geeft ons voldoende antwoord op deze vragen. We zien dat dat de historie van Wilp begint met een korte passage in eeuwenoude tekst: de Vita Sancti Liudgeri.
We hebben dan geen zonnewijzer gevonden in en om de kerk, ook geen overgebleven stukken en zelfs geen muurankers die ooit een zonnewijzer op de plaats moesten houden. Ook geen archiefstukken waarnaar we kunnen verwijzen. Hooguit naar een mysterieus verhaal van een mannetje in de toren. In onze volle overtuiging dat in een dorp met een ouderdom van meer dan duizend jaar ongetwijfeld een zonnewijzer dienst heeft gedaan, zijn we op zoek gegaan in de streek, met als resultaat: 24 prachtige kerkzonnewijzers! Elk met een eigen gezicht, een eigen verhaal en met specifieke eigenschappen maar tegelijkertijd ook met vele overeenkomsten.
Met alle informatie in de hand durven we op de vraag: “Zijn we erin geslaagd de zonnewijzer van Wilp te vinden?”, toch volmondig ja te antwoorden. We denken op basis van deze informatie een gefundeerd voorstel te kunnen doen voor de zonnewijzer van Wilp.