Embedded Files
d) Erantzukizunaren difusioa
Kitty Genovese
Kitty Genovese
Winston Moseley, hiltzailea
1964ko martxoko gau batean, Kitty Genovese emakume gaztea etxera zihoan, New Yorkeko Queens auzoan. Autotik jaistean, pertsona bat hurbiltzen ari zitzaiola konturatu zen. Beldurtuta, ihes egiten saiatu zen, baina gaizkileak harrapatu eta bi labankada sartu zizkion atzealdetik. Kitty oihuka hasi zen, laguntza eske. Hurrengo egunetako egunkarietako berrien arabera1, hogeita hamazortzi pertsonek entzun zituzten haren garrasiak, baina ez zuten ezer egin. Agian norbaitek leihoren bat zabalduko zuen, eta erasotzaileak ospa egin; bere autora itzuliko zen, eta beste toki batean aparkatu. Bien bitartean, inor ez zen jaitsi Kitty Genoveseri laguntzera. Zauriturik eta arrastaka, etxeko atarira hurbildu zen. Erasotzailea konturatu zen Kittyk ez zuela laguntzarik jaso, eta haren bila bueltatu zen. Aurkitu zuenean, berriro hasi zen labankadak ematen, eta ia hilda utzi zuen. Orduan, bortxatu, 49 dolar lapurtu, eta alde egin zuen. Erasoa hasi zenetik, ordu erdi luze igaro zen, eta inork ez zion Kittyri lagundu.
1964ko martxoko gau batean, Kitty Genovese emakume gaztea etxera zihoan, New Yorkeko Queens auzoan. Autotik jaistean, pertsona bat hurbiltzen ari zitzaiola konturatu zen. Beldurtuta, ihes egiten saiatu zen, baina gaizkileak harrapatu eta bi labankada sartu zizkion atzealdetik. Kitty oihuka hasi zen, laguntza eske. Hurrengo egunetako egunkarietako berrien arabera1, hogeita hamazortzi pertsonek entzun zituzten haren garrasiak, baina ez zuten ezer egin. Agian norbaitek leihoren bat zabalduko zuen, eta erasotzaileak ospa egin; bere autora itzuliko zen, eta beste toki batean aparkatu. Bien bitartean, inor ez zen jaitsi Kitty Genoveseri laguntzera. Zauriturik eta arrastaka, etxeko atarira hurbildu zen. Erasotzailea konturatu zen Kittyk ez zuela laguntzarik jaso, eta haren bila bueltatu zen. Aurkitu zuenean, berriro hasi zen labankadak ematen, eta ia hilda utzi zuen. Orduan, bortxatu, 49 dolar lapurtu, eta alde egin zuen. Erasoa hasi zenetik, ordu erdi luze igaro zen, eta inork ez zion Kittyri lagundu.
Azkenean, bigarren erasoaren lekuko batek poliziari deitu zion. Kitty Genovese ospitalerako bidean hil zen.
Azkenean, bigarren erasoaren lekuko batek poliziari deitu zion. Kitty Genovese ospitalerako bidean hil zen.
Albisteak sona handia hartu zuen hurrengo egunetan. Laguntzeko joerarik ez izatea hirietako bizimoduaren sintomatzat hartu zuten. Latané eta Darley psikologoak, hala ere, arrazoi sakonagoen bila hasi ziren, esperimentuen bidez. Larrialdi batean lekukoek laguntza ez emateari Kitty Genovese efektua izena eman zioten; ikuslearen efektua edo erantzukizunaren difusioaren efektua ere esaten zaio.
Albisteak sona handia hartu zuen hurrengo egunetan. Laguntzeko joerarik ez izatea hirietako bizimoduaren sintomatzat hartu zuten. Latané eta Darley psikologoak, hala ere, arrazoi sakonagoen bila hasi ziren, esperimentuen bidez. Larrialdi batean lekukoek laguntza ez emateari Kitty Genovese efektua izena eman zioten; ikuslearen efektua edo erantzukizunaren difusioaren efektua ere esaten zaio.
Latané eta Darley psikologoen ustez, larrialdi baten lekukoek prozesu kognitibo hauek igaro behar dituzte:
Latané eta Darley psikologoen ustez, larrialdi baten lekukoek prozesu kognitibo hauek igaro behar dituzte:
Zerbait berezia gertatzen ari dela konturatu.
Egoera larrialditzat hartu.
Egoeraren erantzukizuna dutela sentitu, eta gai direla hari aurre egiteko.
Parte nola hartuko duten erabaki; zuzenean laguntzea izan daiteke, baina jende askok zeharka laguntzen du (poliziari deitu...).
Parte hartu.
Bost urrats horiek egiteko, denbora behar da, eta haietako edozeinetan egin daiteke kale. Urratsik interesgarriena hirugarrena da; izan ere, esperimentuetan hau egiaztatu da: zenbat eta lekuko gehiago izan, orduan eta probabilitate txikiagoa inork laguntzeko. Badirudi lekukoek pentsatzen dutela han daudenetako norbaitek egingo duela zerbait, edo dagoeneko laguntza bidean dela, edo haiek ez direla gai laguntzeko.
Bost urrats horiek egiteko, denbora behar da, eta haietako edozeinetan egin daiteke kale. Urratsik interesgarriena hirugarrena da; izan ere, esperimentuetan hau egiaztatu da: zenbat eta lekuko gehiago izan, orduan eta probabilitate txikiagoa inork laguntzeko. Badirudi lekukoek pentsatzen dutela han daudenetako norbaitek egingo duela zerbait, edo dagoeneko laguntza bidean dela, edo haiek ez direla gai laguntzeko.
Antza denez, anonimatuak handitu egiten du erantzukizunaren difusioa. Esaterako, larrialdian dagoen pertsonak lekukoari laguntza izenez (edo seinalatuz) eskatzen badio, nekez ukatuko dio, erantzukizuna bere gain sentituko duelako.
Antza denez, anonimatuak handitu egiten du erantzukizunaren difusioa. Esaterako, larrialdian dagoen pertsonak lekukoari laguntza izenez (edo seinalatuz) eskatzen badio, nekez ukatuko dio, erantzukizuna bere gain sentituko duelako.
Erantzukizunaren difusioaren efektua egoera antisozialetan ere jazotzen da, askotan desindibidualizazioari lotuta. Banakoek uniformea edo betaurreko beltzak janzten dituztenetan, errazago leporatzen diote taldeari erantzukizuna.
Erantzukizunaren difusioaren efektua egoera antisozialetan ere jazotzen da, askotan desindibidualizazioari lotuta. Banakoek uniformea edo betaurreko beltzak janzten dituztenetan, errazago leporatzen diote taldeari erantzukizuna.
Oharrak:
1 Zalantza handia dago horretan. Ez dakite zenbat pertsonak entzun ahal izan zuten eta horietako zenbatek lagundu zuten. Badirudi gau hotza zela, leihoak itxita zeudela eta pertsona batzuek gertatzen ari zena maitaleen arteko eztabaidatzat hartu zutela. Hala ere, egunkarietan agertutako ikuspegiak Kitty Genovese efektua ikertzea eragin zuen.
Gehiago jakiteko:
Latané eta Darley psikologoen esperimentuak, blog batean azalduta (gazteleraz). Helbide honetan: http://goo.gl/fTChb6.
Erantzukizunaren difusioa erakundeetan ere gertatzen da. Zer aholku ematen dute enpresa-bideo honetan? Bideoa (4 min): http://goo.gl/hPI2ge.
Ikasle batzuek egindako esperimentua, larrialdi baten simulazioa. Gai al zara antzeko esperimentu bat egiteko? Bideoa (5 min): http://goo.gl/HEfOdw.
Ikuslearen efektua azaltzen duen bideoa: http://goo.gl/yFhjtZ. Aldagai garrantzitsu bat aztertzen dute amaiera aldean. Aldagai hori ez dugu kontuan eduki artikuluan. Aurkitu aldagaia, eta azaldu zertan datzan, 50 hitzetan.
Ikuslearen efektua azaltzen duen bideoa: http://goo.gl/yFhjtZ. Aldagai garrantzitsu bat aztertzen dute amaiera aldean. Aldagai hori ez dugu kontuan eduki artikuluan. Aurkitu aldagaia, eta azaldu zertan datzan, 50 hitzetan.
Page updated
Google Sites
Report abuse