डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे: व्यक्तिदर्शन आणि

साहित्यविवेचन (संपादित)

प्रकाशक: डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे सत्कार समिती

संपादक मंडळ:

प्रा. व. दि. कुलकर्णी, प्रा. स. ह. देशपांडे,

प्रा. भी. ब. कुलकर्णी, प्रा. गं. म. साठे.

अनुक्रमणिका

विषयप्रवेश

डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे यांचा जीवनपट

*** खंड पहिला – व्यक्तिदर्शन ***

१ - चि. बाळूस आशीर्वाद - श्री. य. ग. सहस्रबुद्धे

२ - एक चिंतनशील व्यक्तिमत्त्व - डॉ. के. ना. वाटवे

३ - डॉक्टरांच्या सहवासातील तीन तपे - प्रा. गं. म. साठे

४ - नूतन मराठी विद्यालयातील शिक्षक - प्रा. बाळ गाडगीळ

५ - मराठीचे प्राध्यापक गुरुवर्य डॉ. सहस्रबुद्धे - प्रा. ग. स. शुक्ल

६ - आमचे ज्येष्ठ सहकारी - डॉ. श्री. र. कावळे

७ - मला दिसलेले डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे - डॉ. म. अ. करंदीकर

८ - वक्ते डॉ. सहस्रबुद्धे - श्री. वसंत गजानन भावे

९ - ‘वसंत’चे लेखक डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे - श्री. दत्तप्रसन्न काटदरे

१० - वाणी आणि लेखणी [सिंहावलोकन] - डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे

खंड दुसरा : साहित्यविवेचन

१ - निबंधरचनाकार डॉ. सहस्रबुद्धे - प्रा. भीमराव कुलकर्णी

२ - सहस्रबुद्धे यांची विज्ञाननिष्ठा - डॉ. प्र. न. जोशी

३ - सामाजिक विचार - प्रा. विद्याधर पुंडलिक

४ - राजकीय विचार - प्रा. स. ह. देशपांडे

५ - डॉ. सहस्रबुद्धे यांचा साहित्यविषयक विचार - प्रा. सौ. सरोजिनी वैद्य

६ - ज्ञानकोशकरांच्या परंपरेतील थोर ललित लेखक - डॉ. प्र. ल. गावडे

७ - ऐश्वर्याच्या राजविद्येचे प्राध्यापक [समालोचन] - प्रा. व. दि. कुलकर्णी

स्वतंत्र भारताच्या सर्वांगीण अभ्युदयासाठी समग्र भारतीयांनी प्रवृत्तिधर्माची प्रखर उपासना केली पाहिजे हे एक निर्विवाद प्रमेय आहे. संतांच्या निवृत्तिवादाच्या जळजळीत निषेधाच्या पार्श्वभूमीवर डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे यांनी या प्रवृत्तिधर्माच्या उपासनेचा आवेशपूर्ण पुरस्कार केला आहे. प्रवृत्तिधर्माच्या प्रचाराचे राष्ट्रीय कार्य एक व्रत म्हणून निष्ठापूर्वक अंगीकारणारे जे मोजके व्यासंगशील लेखक मराठीत आहेत, त्यांत डॉ. सहस्रबुद्धे यांचे स्थान फार मानाचे व महत्त्वाचे आहे. आगरकरांच्या विज्ञाननिष्ठ बुद्धिवादी विचारसरणीचा पुढला टप्पा, असा त्यांच्या विचारांचा गौरव करणे आवश्यक आहे. विज्ञान व लोकसत्ता यांवरील श्रद्धेचा आधार कायम ठेवून भारताचे ऐहिक जीवन सुखसमृद्ध कसे करता येईल, याचे विवेचन करण्याच्या कामी त्यांनी आपली युयुत्सू लेखनशक्ती आणि वाणी राबविली आहे. मराठीचे कुशल प्राध्यापक, विचारप्रेरक ग्रंथकार आणि प्रभावी वक्ते असा डॉ. पु. ग. सहस्रबुद्धे यांचा त्रिविध लौकिक आहे.

-- डॉ. अ. ना . देशपांडे --

[‘प्रमेयांची उद्याने’]