ความหมายของหลักธรรมาภิบาล

หลักธรรมาภิบาล หมายถึง แนวทางในการจัดระเบียบเพื่อให้สังคมของประเทศ ทั้งภาครัฐ ภาคธุรกิจ เอกชนและภาคประชาชนสามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างสงบสุข โดยตั้งอยู่ในความถูกต้องและเป็นธรรม

ปัจจุบันจึงเห็นได้ว่า การบริหารจัดการองค์กรทั้งภาครัฐและเอกชนได้ให้ความสำคัญกับการนำหลักธรรมาภิบาลมาใช้โดยเฉพาะเรื่องคุณธรรมเนื่องจากพบว่า มีการประสบกับภาวะวิกฤติอันเกิดจากการทุจริตที่ระบาดออกไปอย่างรวดเร็วและกว้างขวาง มีทั้งความไม่รับผิดชอบต่อสังคมหรือส่วนรวมโดยคำนึงแต่ประโยชน์ของตนเองและพวกพ้อง อันเป็นการบริหารจัดการที่ขาดคุณธรรมและจริยธรรมอย่างยิ่ง

ธรรมาภิบาลในองค์กรภาครัฐหรอการบริหารจัดหารที่ดีในภาครัฐ (Good Govermnance)จะช่วยกระตุ้นอย่างมากต่อการพัฒนาและขยายตัวของจริยธรรมในทางธุรกิจทั้งนี้เพราะความสัมพันธ์ระหว่างภาครัฐกับภาคเอกชนมีอยู่อย่างใกล้ชิด ภาครัฐในฐานะที่เป็นผู้ควบคุมกติกาการดำเนินของเอกชนย่อมมีผลต่อการเสริมสร้างการบริหารจัดการที่ดีในวงการธุรกิจและการยึดมั่นในหลักคุณธรรมและจริยธรรม รวมทั้งความรับผิดชอบที่ธุรกิจมีต่อสังคม ถ้าการควบคุมย่อหย่อนหรือหน่วยงานในภาครัฐ มีส่วนรู้เห็นเป็นใจกับการทุจริตหรือการเอารัดเอาเปรียบสังคมและผู้บริโภคของธุรกิจเอกชนหรือมีการร่วมมือกันระหว่างคนในภาครัฐกับในภาคเอกชนเพื่อแสวงหาผลประโยชน์อันมิชอบแล้ว จะเป็นอุปสรรค์ซึ่งทำให้การเสริมสร้างจริยธรรมในการทำธุรกิจเป็นไปได้ลำบาก

หลักธรรมาภิบาล

หลักธรรมาภิบาลที่ทุกคนไม่ว่าจะเป็นคนทำงานในหน่วยงาน ภาครัฐหรือเอกชนต้องยึดมั่นหลักธรรมาภิบาล 6 ประการ เป็นแนวทางในการปฏิบัติงาน ดังนี้

1. หลักนิติธรรม (The Rule of Law)

หลักนิติธรรม หมายถึง การปฏิบัติตามกฎหมาย กฎ ระเบียบ ข้อบังคับต่างๆ โดยถือว่าเป็นการปกครองภายใต้กฎหมายมิใช้ตามอำเภอใจหรืออำนาจของตัวบุคคลจะต้องคำนึงถึงความเป็นธรรมและความยุติธรรม รวมทั้งมีความรัดกุมและรวดเร็วด้วย

2. หลักคุณธรรม (Morality)

หลักคุณธรรม หมายถึง การยึดมั่นในความถูกต้อง ดีงาม การส่งเสริมให้บุคลากรพัฒนาตนเองไปพร้อมกัน เพื่อให้บุคลากรมีความซื่อสัตย์ จริงใจ ขยัน อดทน มีระเบียบวินัย ประกอบอาชีพสุจริต เป็นนิสัยประจำชาติ

3. หลักความโปร่งใส (Accountability)

หลักความโปร่งใส หมายถึง ความโปร่งใส พอเทียบได้ว่ามีความหมายตรงข้ามหรือเกือบตรงข้ามกับการทุจริต คอร์รัปชชั่น โดยที่เรื่องทุจริต คอร์รัปชั่นให้มีความหมายในเชิงลบและความน่าสะพรึงกลัวแฝงอยู่ ความโปร่งใสเป็นคำศัพท์ที่ให้แง่มุมในเชิงบวกและให้ความสนในเชิงสงบสุข ประชาชนเข้าถึงข้อมูลข่าวสารได้สะดวกและเข้าใจง่ายและมีกระบวนการให้ประชาชนตรวจสอบความถูกต้องอย่างชัดเจน ในการนี้เพื่อเป็นสิริมงคลแก่บุคลากรที่ปฏิบัติงานให้มีความโปร่งใส ขออัญเชิญพระราชกระแสรับสั่งในองค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดชมหาราชที่ได้ทรงมีพระราชกระแสรับสั่ง ได้แก่ ผู้ที่มีความสุจริตและบริสุทธิ์ใจ แม่จะมีความรู้น้อยก็ย่อมทำประโยชน์ให้แก่ส่วนรวมได้มากกว่าผู้ที่มีความรู้มาก แต่ไม่มีความสุจริต ไม่มีความบริสุทธิ์ใจ

4. หลักการมีส่วนร่วม (Participation)

หลักการมีส่วนร่วม หมายถึง การให้โอกาสให้บุคลากรหรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องเข้ามามีส่วนร่วมทางการ บริหารจัดการเกี่ยวกับการตัดสินใจในเรื่องต่างๆ เช่น เป็นคณะกรรมการคณะอนุกรรมการและหรือคณะทำงานโดยให้ข้อมูล ความคิดเห็น แนะนำ ปรึกษา ร่วมวางแผนและร่วมปฏิบัติ

5. หลักความรับผิดชอบ (Responsibility)

หลักความรับผิดชอบ หมายถึง การตระหนักในสิทธิและหน้าที่ ความสำนึกในความรับผิดชอบต่อสังคม การใส่ใจปัญหาการบริหารจัดการ การกระตือรือร้นในการแก้ปัญหาและเคารพในความคิดเห็นที่แตกต่าง รวมทั้งความกล้าที่จะยอมรับผลดีและผลเสียจากการกระทำของตนเอง

6. หลักความคุ้มค่า (Cost-eff ectiveness or Economy)

หลักความคุ้มค่า หมายถึง การบริหารจัดการและทรัพยากรที่มีจำกัด เพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดแก่ส่วนรวม โดยรณรงค์ให้บุคลากรมีความประหยัด ใช้วัสดุอุปกรณ์อย่างคุ้มค่าและรักษาทรัพยากรธรรมชาติให้สมบูรณ์ยั่งยืน

แนวปฏิบัติตามหลักธรรมาภิบาล

แนวการปฏิบัติงานตามหลักธรรมาภิบาลที่นำมาเสนอต่อไปนี้จะเป็นหลักธรรมาภิบาลในภาครัฐ ซึ่งผู้ปฏิบัติงานในองค์กรของรัฐ ควรมีแนวทางการทำงานดังนี้

1. ยึดมั่นในวัตถุประสงค์ขององค์กรและผลผลิตที่จะส่งมอบให้แก่ประชาชนและผู้ที่มารับบริการ แนวการปฏิบัติ คือ

1) ต้องมีความเข้าใจอย่างแจ่มแจ้งในวัตถุประสงค์และผลผลิตที่ตั้งใจจะทำให้

2) ผู้รับได้ผลผลิตที่มีคุณภาพเป็นเลิศ

3) คุ้มค่ากับภาษีที่เสียให้แก่รัฐบาล

2. ทำงานอย่างมีประสิทธิภาพในหน้าที่และบทบาทของตน แนวการปฏิบัติ คือ

1) บุคลากรต้องเข้าใจในหน้าที่ของผู้บริหาร

2) เข้าใจอย่างแจ่มชัดในความรับผิดชอบของผู้ใต้บังคับบัญชาและผู้บริหารรวมทั้งต้องมั่นใจว่าทุกคนปฏิบัติหน้าที่ตามความรับผิดชอบของตน

3) มีความเข้าใจอย่างชัดเจนในความสัมพันธ์ระหว่างผู้บริหารกับประชาชนผู้รับบริการ

3. ส่งเสริมค่านิยมขององค์กรและแสดงให้เห็นถึงคุณค่าของธรรมาภิบาล โดยการปฏิบัติหรือพฤติกรรม แนวการปฏิบัติคือ

1) นำค่านิยมขององค์กรมาใช้ปฏิบัติ

2) ผู้บริหารองค์กรประพฤติตนเป็นตัวอย่างที่ดี

3) ผู้บริหารตัดสินและวินิจฉัยอย่างโปร่งใสและเปิดเผย

4) บริหารงานอย่างมีประสิทธิภาพ

4. มีการสื่อสารที่ดี มีการตัดสินใจอย่างโปร่งใสและมีการบริหารความเสี่ยงที่รัดกุมแนวการปฏิบัติคือ

1) การตัดสินใจทุกครั้ง ต้องกระทำอย่างโปร่งใสและยุติธรรม

2) ใช้ข้อมูลที่ดี รวมทั้งคำแนะนำและการสนับสนุน

3) ต้องมั่นใจว่ามีระบบบริหารความเสี่ยงที่มีประสิทธิภาพอยู่ในระบบการทำงาน

5. พัฒนาศักยภาพและความสามารถของส่วนบริหารจัดการอย่างต่อเนื่อง พร้อมทั้งให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น แนวการปฏิบัติ คือ

1) ต้องมั่นใจว่าผู้ได้เลื่อนตำแหน่งขึ้นมาเป็นผู้บริหารจัดการนั้น มีทักษะความรู้และประสบการณ์ที่จำเป็นต้องใช้ในหน้าที่นั้นๆ

2) พัฒนาความสามารถของผู้ที่ทำหน้าที่ในส่วนบริหาร รวมทั้งมีการประเมินผลงานไม่ว่าจะเป็นรายบุคคลหรือเป็นกลุ่มก็ได้

3) มีความเชื่อมโยงในการทดแทนบุคลากรในสายบริหารจัดการเพื่อความต่อเนื่องในการปฏิบัติงานขององค์กร

6. เข้าถึงประชาชนและต้องรับผิดชอบต่อการทำงานและผลงานอย่างจริงจังแนวการปฏิบัติ คือ

1) ต้องมีความเข้าใจถึงขอบเขตของความรับผิดชอบ

2) ริเริ่มการวางแผนที่จะติดต่อกับประชาชน เพื่อให้ทราบถึงหน้าที่และความรับผิดชอบในผลงานของตน

3) ริเริ่มการแสดงออกถึงความรับผิดชอบต่อบุคลากรภายในองค์กร

4) ประสานงานกับหน่วยเหนือหรือผู้บังคับบัญชาอย่างใกล้ชิด