Search this site
Embedded Files
DBH 3 BIOLOGIA-GEOLOGIA
  • SARRERA
  • PROGRAMAZIOA
  • UNITATEAK
    • 1.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 2.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
    • 3.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
    • 4.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
    • 5.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 6.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 7.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 8.GAIA
      • HASIERAKO FASEA orriaren kopia
      • GARAPEN FASEA orriaren kopia
    • 9. GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 11.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 12.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
DBH 3 BIOLOGIA-GEOLOGIA
  • SARRERA
  • PROGRAMAZIOA
  • UNITATEAK
    • 1.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 2.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
    • 3.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
    • 4.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
    • 5.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 6.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 7.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 8.GAIA
      • HASIERAKO FASEA orriaren kopia
      • GARAPEN FASEA orriaren kopia
    • 9. GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 11.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
    • 12.GAIA
      • HASIERAKO FASEA
      • GARAPEN FASEA
      • APLIKAZIO FASEA
      • OROKORTZE FASEA
  • More
    • SARRERA
    • PROGRAMAZIOA
    • UNITATEAK
      • 1.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
      • 2.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
      • 3.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
      • 4.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
      • 5.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
      • 6.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
      • 7.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
      • 8.GAIA
        • HASIERAKO FASEA orriaren kopia
        • GARAPEN FASEA orriaren kopia
      • 9. GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
      • 11.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
      • 12.GAIA
        • HASIERAKO FASEA
        • GARAPEN FASEA
        • APLIKAZIO FASEA
        • OROKORTZE FASEA
  1. GIZA GORPUTZAREN ANTOLAMENDUA

GARAPEN FASEA

1.1. ANTOLAMENDU MAILAK

Antolamendu mailak

“Materia antolatzeko modu soilagoei edo konplexuagoei esaten zaie antolaketa maila.” 

Izaki bizidun guztiak zelulaz osatuta gaude. Zelula horiek elkartu egiten dira eta egitura konplexuak eratzen dituzte: ehunak, organoak, eta abar. Gizakia izaki bizidun zelulaniztuna da, animalien erreinukoa. Gainerako izaki bizidunen antzera, zenbait antolaketa mailatan egituraturik dago. 

Materia biziaren antolaketa mailak: 

1.1.1. Maila abiotikoak (bizigabeak): 

  • Maila azpiatomikoa: Atomoek osatzen dituzten partikulak dira: protoiek, neutroiek eta elektroiek osatzen dute. 

  • Maila atomikoa: Atomoek osatzen dute: karbonoa, oxigenoa, fosforoa, nitrogenoa. 

  • Maila molekularra: Materia bizia eratzen duten molekulek osatzen dute: biomolekulek. 

    • Ez organikoak: ura eta gatz mineralak. 

    • Organikoak: gluzidoak, lipidoak, aminoazidoak, azido nukleikoak.

  • Maila makromolekularra: Molekulak elkartzen direnean. Proteinak adibidez.

  • Organulu maila: Organulu zelularrek osatzen dute maila hori.  Mitokondrioa, erribosomak adibidez. 

 1.1.2. Maila biotikoak (bizia dute): 

  • Maila zelularra: Zelulez osaturik dago. Prokariotoak, eukariotoak. Bakterioak, protozooak, alga eta onddo zelulabakarrak. 

  • Ehun-maila: Antzeko zelulez osaturik dago. Adibidez: gihar ehuna, odola. 

  • Organo-maila: Ehun mota ugari elkartuta eratzen da. Adibidez: bihotza, urdaila. 

  • Sistema-maila: Antzeko organok osatzen dute. Adibidez: gihar-sistema, eskeleto-sistema.

  • Aparatu-maila: Organo desberdinak osatzen dute. Adibidez: digestio-aparatua, lokomozio-aparatua. 

  • Organismo-maila: Izaki bizidunaren osotasunari dagokio. Maila honetakoak dira, besteak beste, alga eta onddo zelulaniztunak, landareak eta animaliak. 

  • Populazio-maila: espezie bereko banakoen multzoa. Adibidez: ariztia, artaldea. 

  • Komunitate-maila: Leku berean dauden populazioen multzoa. Adibidez: Aritzak, basurdeak, untxiak. 

  • Ekosistema-maila: Komunitate multzoa (ingurunea eta haien arteko harremanak). Adibidez: Baso mediterraneoa, …

  • Ekosfera: Lurra osaten duen ekosistema multzoa. 


La organizazción celular

Materiaren antolaketa mailak

1.2. ZELULAREN AURKIKUNTZA ETA TEORIA ZELULARRA

Zelularen aurkikuntza

Leeuwenhoenen mikroskopioaren marrazkia
Leeuwenhoek aztertutako lehenengo zelulak
Hookek kortxo xafla aztertutako zelulen marrazkia
Schwann eta Schleidenek aztertutako "oinarrizko egiturak"
Virchowek ugalketan ikusi zituen minbizi zelulak

"Robert Hooke zelula hitzaren garatzailea izan zen 1667. urtean "

"Antony van Leewenhoek mikroskopio bidez lehenengo mikroorganismoak aztertu zituen 1674. urte inguruan"

"Theodor Schwannek eta Matthias Scheidenek zelulak izaki bizidunen oinarrizko egitura direla ondorioztatu zuten XIX. mendean"

"Rudolf Virchow zelulen ugalketa ikusi zuen mikroskopioaren bidez XIX. mendean"

Teoria zelularra 

Aurreko ikerlarien teorietan oinarrituz teoria zelularra aurkeztu zen. Teoriak hurrengoa dio: 

  1. Izaki bizidun guztiak zelula batez edo gehiagoz osaturik daude.

  2. Zelula guztiak aurreko beste batzuetatik sortzen dira.

  3. Izaki bizidunen bizi-funtzioak zelulan ere gertatzen dira: nutrizioa (autotrofo/heterotrofo), erlazioa eta ugalketa (asexuala/sexuala).

  4. Zelula guztiek dute haren ezaugarriak agintzen dituen material genetikoa, eta hori zelula-amatik zelula-alabetara igarotzen da.  

1.3. ZELULA MOTAK

Zelula motak

Organismo bizidun guztiak zelula batez edo gehiagoz osaturik daude. Biziduntzat har daitekeen tamaina txikieneko elementua da zelula. 

Hiru funtzioak betetzen ditu: nutrizioa, harremana eta ugalketa

1.3.1. Zelula prokariotoa

Zelula sinpleak dira, organismo zelulabakarrez osatzen da prokariotoen taldea , adibidez bakterioak.  

Zelula mota honek ez du nukleorik, informazio genetikoa nukleoidean biltzen da, organulu (erribosomak, bakuolak, ...) gutxi izaten ditu bere zitoplasman

 Mintz plasmatikoaren inguruan pareta zelular bat dute egonkortasuna eta zurruntasuna emanez. Pareta hau zeharkatuz flageloa topatu dezakegu bakterio espeziee askok egitura honen bidez ingurune likidoetan mugimendua lortzen baitute. 

1.3.2 Zelula eukariotoak

Zelula eukaritoak nukleodun zelulak dira, informazio genetikoa nukleoaren barruan jasoz. 

Talde hau bi zelula motaz osatua dago: animalia-zelula eta landare-zelula

Giza gorputzaren kasuan animalia-zelula aerobiko eta heterotrofo eukariotikoak dira.

Zelula. Ezaugarriak, mota eta funtzionamendua

1.4. ANIMALIA ZELULEN EGITURA

1.4.1. Mintz plasmatikoa

Zelula inguratzen duen mintza da.

Bere funtzioak hurrengoak dira: 

  • babesa eman

  • mantenugaien sarrera erregulatu

  • hondakinen irteera erregulatzen du

1.4.2. Zitoplasma

Mintz plasmatikoa eta nukleoaren artean dagoen espazioa da

  • Ur disoluzio bat da

  • Zelula organuloak hemen daude

1.4.3. Nukleoa

Zelularen barnean topatzen den egitura esferikoa da

Bere osagaiak hurrengoak dira:

  • Mintz nuklearra

  • Nukleoplasma: ur disoluzioa

  • Kromatina: material genetikoa

  • Nukleoloa

1.4.4. Organuloak eta funtzioak

Praktikan jarri ezazu!!

1.5 ZELULA AMAK. MINBIZIA

Zelula amak

Giza enbrioiaren garapeean zelula guztiak berdinak dira, zelula horietako edoizenek zelula, ehun eta organo ezberdinak sortu ditzake.

Minbizia

Hazkuntza eta berritze prozesuetan zehar zelulak bikoiztu daitezke (mitosi prozesua), kasu batzuetan zelulak eraldatzen dira minbizi zelula bihurtu. Minbizi zelulak  kontrolik gabeko hazkuntza bat jasan dezakete tumore bat sortuz, orokorrean solidoak izaten dira baina badura salbuespena, odoleko minbizia edo leuzemia sortzen dutenak adibidez. 

Report abuse
Report abuse