różnice poglądów pomiędzy małżonkami odnośnie spraw, w których uczeni się poróżnili

PYTANIE: Jak należy postąpić w sytuacji, gdy jedno z małżonków chce zrobić coś, odnośnie czego wśród fuqaha istnieje różnica opinii, a każde z małżonków opiera się na innej fatwie?

ODPOWIEDŹ: Chwała Allahowi. Obowiązkiem żony jest posłuszeństwo wobec męża, chyba że pociąga to za sobą grzech, bądź krzywdzi ją lub pozbawia ją jej praw. W takim przypadku nie powinna go słuchać. Jeśli chodzi o sprawy, odnośnie których uczeni się poróżnili, a żona ma inny pogląd niż mąż, zaś on mówi jej, by zrobiła coś sprzecznego z tym, co jej zdaniem jest poprawniejsze, odpowiedź różni się w zależności od kwestii jakiej dotyczy pytanie.

Jeśli dotyczy konkretnego orzeczenia czy zachowania związanego z aktami czci – zarówno obowiązkowymi, jak i nadobowiązkowymi – i nie ma to wpływu na prawa męża, a postąpienie zgodnie z poglądami nie spowoduje złego potraktowania go, wówczas nie musi ona robić tego, do czego nie jest przekonana, kiedy mąż jej każe. Przykładem może być jałmużna (zakah) od złota. Jeśli żona wierzy, że obowiązkowe jest płacenie zakah od złota, nawet jeśli trzyma się je dla ozdoby – zgodnie z właściwszym poglądem – wówczas nie musi ona słuchać męża, kiedy ten każe jej nie płacić ze swoich własnych pieniędzy zakah od posiadanego przez nią złota, gdyż uważa że nie jest to wymagane, jeśli złoto trzymane jest dla ozdoby. Szejch Muhammad ibn Salih al-Usajmin (oby Allah się nad nim zmiłował) powiedział:

Niektórzy mężowie powstrzymują swoje żony od płacenia zakah od swej biżuterii, w oparciu o słabą opinię, do której odnieśliśmy się powyżej. Jest to zabronione (haram). Nie jest dozwolone mężowi, ojcu czy bratu powstrzymywać kogokolwiek, kto chce odprowadzić zakah od swego majątku. Żona musi w takim przypadku sprzeciwić się mężowi i zapłacić zakah, bez względu na to, co on mówi, ponieważ posłuszeństwo wobec Allaha ma pierwszeństwo nad posłuszeństwem wobec męża. Mąż nie będzie w stanie ocalić jej od kary Allaha w Dniu Sądu. Jeśli zatem mąż mówi: „Jest to sprawa, odnośnie której fuqaha się poróżnili, a ja nie wierzę, że jest to obowiązek”, ona powinna odpowiedzieć: „Ty masz swój pogląd, a ja swój; nie mogę nie zapłacić zakah, gdy według mojej opinii jest on obowiązkowy”. W tym przypadku musi się sprzeciwić mężowi, a być posłuszną wobec Allaha. Gdyby powiedziała: „Boję się, że mąż będzie zły”, udzielilibyśmy dwóch rad:

a) Niech się złości, gdyż jego złość jest niczym, w porównaniu z zadowoleniem Allaha.

b) Bądź dyplomatką, tj. zapłać zakah w taki sposób, by on o tym nie wiedział. Wtedy spełnisz swoją powinność, nie narażając się jednocześnie na złość męża.

Jednak odnośnie tej kwestii zwracamy się do męża: Bój się Allaha! Jeśli żona wierzy, że jest to jej obowiązkiem, nie jest ci dozwolone powstrzymywanie jej od płacenia zakah. To samo dotyczy ojców mówiących do swoich córek: „Nie płać zakah, ponieważ nie sądzę, że jest to obowiązkowe”. Córka ma prawo odpowiedzieć: „Nie będę tego słuchać i nie usłucham cię, ponieważ posłuszeństwo należy się Allahowi i Jego Wysłannikowi”. Jeśli jednak obawia się, że ojciec będzie zły, ponieważ niektórzy ludzie są nierozumni i mało religijni, może postąpić dyplomatycznie i zapłacić bez jego wiedzy. [Jalasaat Ramadaaniyyah 1412 r. hidżry, pytanie nr 5]

Inny przykład związany jest ze sposobem modlitwy, jak na przykład schodzenie (do pokłonu) zaczynając od dłoni albo od kolan, czy trzymanie dłoni razem po ruku’. W takich kwestiach żona nie jest zobowiązana do podążania za opinią męża, jeśli jest ona inna, niż jej, chyba że sądzi ona, że oba poglądy mają jednakową wartość, lub jest przekonana do którejś opinii.

W kwestii nadobowiązkowych aktów czci i posłuszeństwa, które naruszają prawa męża, nie jest żonie dozwolone wykonywanie ich, a raczej jest to zabronione, jak w przypadku przestrzegania postu nadobowiązkowego bez zgody męża, czy wychodzenia z domu, by podtrzymywać więzy rodzinne, albo odwiedzanie kogoś bez jego zgody, ponieważ robiąc to odmawia mu jego praw, a nie grzeszy nie wykonując nadobowiązkowych aktów czci. Będzie wynagrodzona przez swego Pana za respektowanie praw męża i powstrzymywania się od czegoś dla niego. Ibn Qudamah (oby Allah się nad nim zmiłował) powiedział:

Mąż ma prawo powstrzymywać żonę od wyjeżdżania na nadobowiązkową pielgrzymkę i wchodzenia w uświęcony stan. Nie ma co do tego różnicy uczonych. Ibn al-Mundhir powiedział: Wszyscy uczeni, od których pobieraliśmy nauki, jednomyślnie zgadzają się co do tego, że mężczyzna ma prawo powstrzymać swoją żonę od wyjeżdżania na nadobowiązkową pielgrzymkę, ponieważ jest to czyn nadobowiązkowy, który ma wpływ na prawa męża, zatem mąż ma prawo powstrzymać żonę od uczynienia tego, jak od i’tikaf. Jeśli udzieli na to zgody, ma prawo zmienić zdanie tak długo, jak nie przyjęła stanu ihram (stan uświęcenia), ponieważ rozpoczęcie pielgrzymki zobowiązuje do dopełnienia jej; wtedy jest to równe temu, co obowiązkowe. [Al-Mughni 3/572]

Odnośnie męża zabraniającego swojej żonie odwiedzania rodziców, kiedy są oni chorzy powiedział: Mąż ma prawo powstrzymać swoją żonę od wychodzenia z domu w celu zrobienia czegoś, co chce ona zrobić, bez względu na to, czy chce zobaczyć swoich rodziców, czy odwiedzić ich kiedy są chorzy, czy też wziąć udział w pogrzebie jednego z nich. Ahmad wyraził się odnośnie kobiety, która ma męża i chorą matkę: Posłuszeństwo mężowi stoi przed posłuszeństwem wobec matki, chyba że mąż wyrazi zgodę.

Ponieważ posłuszeństwo wobec męża jest obowiązkowe, podczas gdy odwiedzanie chorego obowiązkowe nie jest. Nie jest dozwolone porzucanie tego, co obowiązkowe na rzecz tego, co obowiązkowe nie jest, więc nie jest jej dozwolone wychodzić bez zgody męża. Jednak mąż nie powinien powstrzymywać żony od odwiedzania chorych rodziców, chodzenia do nich w odwiedziny, ponieważ rozrywa wówczas jej więzy rodzinne z nimi i może sprawić, że żona stanie mu się nieposłuszna. Allah zachęca nas, by żyć z nimi (tj. żonami – przyp. tłum.) w szacunku, a to życiem w szacunku nie jest. [Al-Mughni 8/130]

Jeśli chodzi o wszystko, co jest jej dozwolone, mąż ma prawo powstrzymać żonę od czynienia tego lub sprawić, by podążała za jego opinią, jeśli uważa, że coś jest zabronione (haram), a ona musi to zaakceptować, jeśli uczynienie tego wyrządziłoby szkodę jej mężowi i wystawiłoby go na poniżenie i brak szacunku. Na przykład zakrywanie twarzy jest kwestią, w której uczeni się poróżnili, ale żaden z nich nie mówi, że jest ono zabronione. Nawet jeśli kobieta sądzi, że dozwolonym jest nie zakrywanie twarzy, on ma prawo powstrzymywania jej od odsłaniania twarzy przed mężczyznami nie będącymi jej mahram i ma prawo zażądać, by podążała ona za jego opinią, która mówi, że zakrywanie twarzy jest obowiązkiem – co jest poprawniejszym poglądem – a żona nie ma prawa mu się sprzeciwić. Zostanie nagrodzona za uczynienie tego, jeśli pragnie nagrody za posłuszeństwo Allahowi poprzez bycie posłuszną mężowi.

Jeśli żona sądzi, że coś jest obowiązkowe, zabronione (haram) lub jest innowacją (bid’a), nie musi ona słuchać męża i powstrzymywać się od tego, co obowiązkowe, lub robić tego, co jest zakazane bądź jest innowacją. Wcześniej podaliśmy przykład tego, co jest obowiązkowe - zakah od złota. Przykładem tego, o czym sądzimy, że jest zabronione, a mąż sądzi, że jest dozwolone, jest to zakrywanie twarzy – sytuacja odwrotna do wspomnianej powyżej. Jeśli żona uważa, że zabronionym jest odsłaniać twarz przed mężczyznami nie będącymi jej mahram, wówczas jej mąż nie ma prawa wymagać od niej odsłonięcia twarzy sądząc, że dozwolone jest jej odsłanianie.

Zapytano uczonych z The Standing Committee: Czy mogę nie usłuchać męża, jeśli prosi mnie, bym odsłaniała twarz przed mężczyznami nie będącymi dla mnie mahram? Czy słowa „Nie ma posłuszeństwa wobec żadnego stworzenia, jeśli pociągałoby ono za sobą nieposłuszeństwo wobec Stwórcy” odnoszą się do tego przypadku? Proszę zauważyć, że wśród uczonych istnieje różnica opinii odnośnie zakrywania twarzy. Czy jest mi dozwolone odsłanianie twarzy, kiedy jestem w swoim domu, jeśli męscy krewni męża są obecni, albo kiedy otwieram drzwi elektrykowi czy technikowi gazowemu, albo kiedy idę na balkon powiesić ranie, jeśli ubiorę pełen hidżab bez zakrywania twarzy?

Odpowiedź brzmi: Jest żonie zabronione posłuszeństwo wobec męża, jeśli chodzi o zrobienie czegoś, czego Allah zabronił, ponieważ nie ma posłuszeństwa wobec żadnego ze stworzeń, jeśli pociąga ono za sobą nieposłuszeństwo wobec Stwórcy. Do tego zalicza się odsłanianie twarzy przed mężczyznami nie-mahram bez względu na to, czy są oni krewnymi męża czy kogokolwiek innego – zarówno w domu, poza domem, na balkonie, jak i w czasie otwierania drzwi elektrykowi czy gościom. Hidżab nie jest kompletny, dokąd nie zostanie spełnione to, co wspomniano powyżej. [Abd al-Aziz ibn Baz, Abd al-Razzaaq Afifi, Abd-Allaah ibn Ghadjan, Fataawa al-Lajnah al-Daa’imah 17/257, 258]

W tym miejscu powinniśmy wspomnieć o kilku rzeczach:

• • Uprzejme traktowanie małżonka/i jest obowiązkiem każdej ze stron.

  • Nie jest dozwolone małżonkom wyśmiewanie siebie nawzajem za swoje poglądy.

  • Obydwoje z małżonków muszą podążać za fatwą wydaną przez tą z osób, do których się zwrócą, która posiada największą wiedzę i jest najbardziej religijna. Muszą też unikać podążania za własnymi pragnieniami, szukając przyzwolenia.

  • W kwestiach o wielu możliwych opiniach nie jest dozwolone mężowi naciskać na żonę, jednak lepiej jest, by żona podążała za opinią męża.

  • Radzimy obu małżonkom, by zdobywali wiedzę, poszukiwali prawdy i przestali się sprzeczać w oparciu o fałsz. Każda ze stron powinna poszukiwać prawdy.

  • Szczęśliwa rodzina to ta, w której jest miłość, współczucie i zrozumienie pomiędzy wszystkimi jej członkami. Nie jesteście na uniwersytecie czy w college’u i nie musicie rozwiązywać spraw podczas sporów. Bądźcie dobrym przykładem dla waszych dzieci, podążając za prawdą, a nie kłócić się z powodu różnic.

A Allah wie lepiej.

• • przekład: Monika M.