Kleine geïsoleerde bosjes dragen in verhouding meer dan grote bossen bij aan het vervullen van verschillende belangrijke diensten zoals koolstofopslag en biomassaproductie. Dit komt vooral door het grotere aandeel aan bosrand, waar processen sneller verlopen dan in boskernen. Het belang van deze overgebleven snippers bos kan dus niet overschat worden. Grote bossen blijven wel erg belangrijk omdat ze meer biodiversiteit herbergen en een stabiel leefgebied vormen voor planten en dieren.
Bossen huisvesten de meerderheid van de biodiversiteit op aarde en leveren belangrijke diensten aan de samenleving, ook wel ecosysteemdiensten genoemd. Bossen zijn echter erg versnipperd in Vlaanderen. In een Europees onderzoek dat zich uitstrekte van Zuid-Frankrijk tot Estland onderzochten we de waarde van kleine snippers bos. Het straffe was dat de bosjes zeer waardevol bleken te zijn en hun functie in het landschap enorm onderschat is. We willen dan ook pleiten voor een goede bescherming van die kleine snippers bos die deel uitmaken van een gevarieerd landschap.
Bossen huisvesten de meerderheid van de biodiversiteit op aarde en leveren belangrijke ecosysteemdiensten aan de samenleving. Ze leveren hout, slaan CO2 op, bieden bescherming tegen erosie en zijn bij uitstek een plaats om te recreëren en tot rust te komen. In Vlaanderen en Nederland is het bosareaal sterk versnipperd. Vele bosjes komen voor als kleine, geïsoleerde snippers. De vraag is welke bijdrage deze kleine bossnippers - soms zelfs kleiner dan een voetbalveld - leveren aan biodiversiteit en ecosysteemdiensten.
Om de onderzoeksvraag te beantwoorden, is een groot onderzoek opgezet in zeven regio’s. De regio’s liggen verspreid langsheen een 2500 km lange noord-zuid gradiënt van Centraal-Zweden over Zuid-Zweden, Oost-Duitsland, West-Duitsland, België, Noord-Frankrijk tot Zuid-Frankrijk. In elke regio werden twee landschapsvensters van 5 km × 5 km geselecteerd, beiden in het landelijk gebied en met een zeer versnipperd bosareaal zoals in het Rodelandgebied. Dit laat toe om processen die op landschapsschaal spelen te onderzoeken. Vervolgens hebben we per landschapsvenster 16 bossnippers geselecteerd die varieerden in grootte en leeftijd. In elke snipper werden gegevens verzameld over de biodiversiteit van zes verschillende soortgroepen: vaatplanten, loopkevers, spinnen, landpissebedden, miljoenpoten en paddenstoelen en zes verschillende ecosysteemdiensten: bevoorradende diensten (het volume stamhout per ha en aanwezigheid bruikbare planten), regulerende diensten (de koolstofvoorraad, de abundantie van slakkenetende loopkevers als maat voor het plaagcontrolepotentieel, en het voorkomen van teken als ‘nefaste’ ecosysteemdienst), en een culturele dienst: het voedselaanbod voor jachtwild. Van elke snipper werden ten slotte ook een aantal omgevingskenmerken gekwantificeerd, zoals het klimaat, en de opstands- en bodemkenmerken.
Zoals verwacht vonden we een duidelijk positief effect van de bosoppervlakte en bosleeftijd op de biodiversiteit. De levering van ecosysteemdiensten wordt vooral beïnvloed door de oppervlakte en leeftijd van de snippers. Onze resultaten wijzen dus op een soort taakverdeling tussen kleine en grotere bossen in het landelijk gebied. De grotere, oudere bossen zijn vooral erg belangrijk voor het behoud van de biodiversiteit, terwijl de kleinere bosjes veel meer bijdragen tot het leveren van ecosysteemdiensten. Het dient evenwel benadrukt te worden dat de totale hoeveelheid aan ecosysteemdiensten geleverd door grotere bossen meestal hoger is dan deze van kleine bosjes, maar per oppervlakte-eenheid scoren de kleine bosjes dus beter. Hierbij zijn de randeffecten een belangrijke verklaring voor de gevonden resultaten. Bosranden ontvangen meer licht en voedingsstoffen dan boskernen en hebben een verschillend microklimaat dan de boskern. Bosranden zijn warmer en droger tijdens het groeiseizoen dan boskernen. Dit is een belangrijke bevinding omdat kleine bossnippers vaak tussen de mazen van het beleids- en beschermingsnet vallen. Voor het natuurbehoud zijn ze te klein en ook het landbouwbeleid laat ze links liggen, maar hun waarde mag dus niet onderschat worden.
Link naar het artikel: Valdés, A., Lenoir, J., De Frenne, P. et al. (2020) High ecosystem service delivery potential of small woodlands in agricultural landscapes. Journal of Applied Ecology 57: 4-16.
https://besjournals.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/1365-2664.13537
Link naar het project:
https://www.biodiversa.eu/2022/10/31/smallforest/
Contactgegevens onderzoeker: Op te vragen via het Secretariaat van vakgroep Omgeving (Bio-ingenieurswetenschappen, UGent): secretariaat.bw20@ugent.be
Pallieter De Smedt
Labo Bos & Natuur, Vakgroep Omgeving, Universiteit Gent
Pallieter.desmedt@ugent.be