Có gì bên trong băng Mộc Đế 4

Bên trong lớp vỏ bảo vệ bằng nhựa là một bản mạch in (PCB) màu xanh lá có mã số SHVC-1J3M-20. Mã số SHVC là chữ viết tắt của "Super Home Video Computer", được sử dụng trong tất cả các linh kiện của máy và băng game SFC. Tất cả các mạch in (PCB) dùng trong băng game SFC đều được đánh số quản lý như vầy. Mỗi mã số tương ứng với một kiểu PCB. Những game có những đặc tính chung nhau như dung lượng ROM, dung lượng SRAM, có chip đặc thù hay không... thì dùng cho một kiểu PCB. Ở đây ta thấy PCB này được sản xuất năm 1993, trước khi bản game này ra đời 3 năm. Vậy công dụng của PCB là gì? Rất đơn giản, là nó chẳng có vai trò gì khác ngoài việc chứa các linh kiện sẽ được kể sau đây, và là vật trung gian để máy SFC giao tiếp với các linh kiện đó.

1. ROM

Ở góc dưới bên tay phải có một linh kiện có mã số MX J9616-M, MX23C3201-12, SHVC-A32J-0, 36994A. Đây là linh kiện quan trọng nhất trong băng game. Đó là mạch tích hợp (IC) chứa nội dung game ở dạng dữ liệu số (binary). Hình ảnh, âm thanh trong game, câu chuyện và mọi thứ khác mà bạn nhận biết được khi chơi game đều được chứa trong con IC này. Con IC này còn được gọi nôm na là ROM. Ngày nay, bạn dễ dàng tải được ROM của hầu hết game SFC/SNES từ Internet, nhưng đó là hành vi phạm pháp. Người ta dùng thiết bị đặc biệt để "hút" nội dung từ những con IC này ra dạng file điện tử. Quá trình này được gọi là "dump" (ENG) hay 吸出し (JP). Về mặt phân loại ROM thì tất cả các game SFC đều là Mask ROM. Chính vì vậy nên ta có thể thấy dòng chữ "MASK ROM (N)" ở góc phải của PCB. Muốn biết Mask ROM là gì thì bạn có thể tự Google.

MX là tên hãng sản xuất ra IC này, viết tắt của Macronix International. Còn 23C3201-12 là mã series của chính dòng IC này. Các mã số J9616-M và 36994A thì không rõ là gì, có thể là số phiên bản của dòng IC này.

Mã số SHVC-A32J-0 chính là mã số của game. Như đã nói, SHVC là chữ viết tắt được dùng trong mọi linh kiện liên quan tới SFC. A32J là mã game và số 0 sau đó là mã vùng. Đối với mỗi game SFC chính thức được Nintendō bảo kê, cho phép xuất hiện trên máy SFC thì đều có một mã số riêng gồm 4 ký tự được chính Nintendō cấp cho. A32J chính là mã của game FE4 này. Số 0 phía sau A32J là mã vùng Nhật Bản. Mỗi một thị trường được đánh mỗi số riêng. Như vậy, bằng cách nhìn thông tin này trên con IC này, nhà phát hành/nhà sản xuất có thể biết được tên game và phân vùng của nó. Những thông tin này cũng xuất hiện ở phần header bên trong ROM.

ROM là loại bộ nhớ không bốc hơi. Tức nội dung bên trong đó luôn thường hằng, là duy nhất, thiết bị chỉ có thể đọc thông tin từ nó mà không thể ghi dữ liệu vào nó. Chính vì vậy mà nội dung của game luôn cố định, không thay đổi dù là bạn chơi vào bất cứ thời điểm nào.

Nói về header, game SFC/SNES chỉ có 1 loại header duy nhất. Đó là dãy số chứa mọi thông tin cơ bản về game đó, như mã số game, mã số nhà sản xuất, mã vùng, mã mapping của ROM (Hiro/LoRom/ExHiRom/ExLoRom), mã quy định dung lượng ROM, mã quy định dung lượng SRAM, mã quy định chip đặc thù,... Nhưng hầu hết người chơi game đều không biết đến sự tồn tại của header này, mà họ biết đến loại header khác. Đó là 512 byte (0x200) nằm ở phần đầu của ROM. Tuy nhiên đây không phải là header thật sự và máy SFC/SNES không dùng đến những thông tin đó. Đây là loại header giả cầy, xuất hiện sau khi một số thiết bị dump hút nội dung từ Mask ROM ra, và chỉ để phục vụ cho một số trình giả lập (Emulator) đời đầu. Ngày nay, hầu hết Emulator đều có thể đọc ROM không có phần header này.

2. SRAM

Ở góc trên bên tay phải là một con IC khác có ký hiệu LGS GM76C88ALK-15, 9603. LGS là mã nhà sản xuất LG, còn GM76C88ALK-15 là mã series của dòng IC này. Đây là IC cung cấp bộ nhớ để lưu tiến trình của game. IC này còn được gọi là SRAM, viết tắt của STATIC SRAM hay dân gian vẫn gọi là SAVE RAM. Hệ máy SFC có khá nhiều game dài hơi, giống như FE4 này, bạn không thể hoàn thành game chỉ trong một vài giờ đồng hồ. SRAM chính là vùng memory cho phép bạn lưu lại tiến trình chơi, để hôm sau/tuần sau/tháng sau/năm sau bật máy lên thì không phải chơi lại từ đầu.

Đúng như tên gọi, SRAM là một loại RAM, tức bộ nhớ có tính bốc hơi. Thiết bị có thể đọc dữ liệu từ nó và cũng có thể ghi dữ liệu vào nó. Những dữ liệu như đang chơi tới màn mấy, trong đội hình có bao nhiêu nhân vật, nhân vật nào có chỉ số HP bao nhiêu, công thủ bao nhiêu,... đều được chứa trong SRAM. Khi không được cung cấp nguồn điện thì dữ liệu trong SRAM sẽ biến mất. Tức là nếu sau khi chơi, nếu bạn tắt nguồn của máy thì hôm sau sẽ phải chơi lại từ đầu. Để tránh điều này, nhà sản xuất dùng 1 viên pin cúc 3V để "nuôi" SRAM. 

3. PIN

Ở đây, bạn có thể thấy viên pin cúc CR2023 của hãng Maxell ở góc trên bên trái của PCB. Trên viên pin có dòng số: 96-02. Dựa trên cách ghi năm/tháng/ngày của người Nhật thì có thể suy đoán rằng viên pin này được lắp vào tháng 2 năm 1996. Tuy nhiên, mãi đến tháng 5 năm 1996 thì Nintendō mới chính thức bán ra băng game này. Tại thời điểm tôi mở băng game này vào tháng 3 năm 2023, tức đã 27 năm trôi qua từ ngày nó được lắp, thì mọi file save đều vẫn hoạt động bình thường. 

Khi viên pin hết điện, không còn cấp nguồn thì toàn bộ dữ liệu SRAM sẽ biến mất. Do vậy, người chơi cần thay pin định kỳ sau khoảng 20 năm. Trước khi thay pin thì cần backup SRAM để tránh mất dữ liệu khi tháo pin cũ ra.

Người ta thường nói tuổi thọ của pin cúc trong băng SFC/SNES kéo dài khoảng 15~20 năm, nhưng xem ra vẫn có những viên pin sống lâu hơn. Và ngoài hãng Maxell thì Nintendō còn dùng pin của nhiều hãng khác, như Sony, Panasonic, Hitachi...

Như vậy thì có thể thấy Nintendō đã bắt đầu lắp ráp băng này trước đó 3 tháng. Điều này hoàn toàn hợp lý vì đương thời, để sản xuất băng game với số lượng lớn thì nhà sản xuất cần vài tháng để chuẩn bị cho quá trình tạo Mask ROM. Đó cũng là một trong những lý do khiến giá thành băng game trở nên đắt đỏ lúc bấy giờ, và cũng là nguyên nhân khiến game dạng băng của Nintendō thua cuộc trước đĩa CD của đối thủ Sony. 

4. Bộ giải mã địa chỉ

Bên tay hữu của viên pin là con IC có mã số MAD-1 A, BU2230A, 612 H39. Đây là chip quản lý kiểu mapping của ROM, cũng như quản lý nguồn điện nuôi SRAM, kiêm vai trò bộ giải mã địa chỉ bộ nhớ. MAD là viết tắt của Memory Address Decoder.

5. Bộ khóa phân vùng

Thành phần cuối cùng trên tấm PCB này là con IC có mã D411B, ©1990 Nintendo, 9531C. Đây là chip khóa phân vùng, được Nintendō đưa vào để kiểm soát việc chơi game lậu. Con chip này không cho phép bạn chơi game của vùng này trên máy SFC của một vùng khác. 

Trên đây là toàn bộ mô tả về những gì có bên trong băng game FE4. Tùy vào game mà thành phần IC sẽ khác nhau, nhưng hầu hết đều có những thành phần cơ bản như bên trên.

Cuối cùng, hình dưới đây là PCB và các linh kiện bên trong băng game Final Fantasy V của Square Soft. Trên viên pin có dòng số 92-11, cho thấy nó được lắp vào tháng 11 năm 1992. Tại thời điểm tháng 3 năm 2023, viên pin vẫn còn hoạt động tốt, vẫn nuôi sống SRAM.