Şizofren hastalığı ...

Şizofreni, psikolojik sorunlar içinde hakkında en az şey bilinen ama en çok korkulan bir hastalıktır.

Hastalığın yapısı göz önüne alındığında psikozlar grubu içinde yer alır ve genellikle de hastanede yatarak tedavi edilmeyi gerektirir. Tanım olarak psikoz, önemli psikolojik bozuklukların genel adıdır ve şizofreni de aslında tek bir hastalık değil, psikolojik sorun olarak değerlendirilen bir grup belirtinin tanımıdır.

Şizofrenide en dikkat çekici özellik kişinin düşünce yapısındaki bozulmalardır. Hasta birey, olmayan şeyleri varmış gibi görebilir ya da duyabilir. Gerçek dışı duygu ve düşüncelere kapılabilir. Her şizofren bu tip belirtiler göstermeyebilir ancak genel olarak bu belirtilerin olması öncelikli olarak şizofreniyi düşündürür.

Hasta genellikle halüsinasyonlar görür ya da sanrılara kapılır. Halüsinasyonun algısal bozukluk olduğunu, sanrının ise düşünce ve inançlarla ilgili olduğunu unutmamak gerekiyor.

Şizofrenlerin yaşadığı bu bozuklukların diğer hasta ve hastalıklara göre farkı ise şizofren kişinin sanrılarını tamamen gerçekmiş gibi algılamasıdır. Hasta sürekli takip edildiğine ve öldürüleceğine inanır. Hastalığı açıkça ortaya koyan tipik belirtilerden en önemlisi de bu tip söylemlerdir. Ortada bir neden yokken bu tür konuşmalar yapmaya başlayan kişilerin yakınları durumu ciddiye almak zorundadırlar.

Aynı şekilde şizofren birey kendisinin peygamber olduğunu ya da başka ünlü veya önemli biri olduğunu veya devletle, hükümetle ilgili anlaşmazlıkları olduğunu, malını elinden alacaklarını da söyleyebilir. Yine bu hastalıkta çok belirgin olarak öne çıkan özellik aşırı konuşmalardır. Bu konuşmalar mantıksal içerikten ve tutarlılıktan uzaktır. Hasta genellikle tek düze bir konuşma tarzına sahiptir ve mimiksiz, donuk bir yüz ifadesi vardır. Diğer insanlarla iletişim kurmaktan da kaçınma özellikleri gösterebilir. Şizofrenide, kişiler kendi içlerine kapanırlar ve bu içe kapanma nedeniyle de bir süre sonra tamamen gerçek dünyadan ve gerçeklik algısından koparlar. Dolayısıyla kendi kendine konuşma, gülme, ani hareketler gibi ortama uygun olmayan davranış biçimleri sergilemeye başlarlar.

Bu hareketlerdeki abartı ya da tuhaflık diğer bireylerin hastadan korkmasına neden olur. Bazı hastalarda aşırı yemek yeme, bazılarında yemeyi reddetme, kilo alma ya da zayıflama görülür. Özellikle öne çıkan belirgin uykusuzluk durumu olmakla beraber hastalar bundan pek şikayet etmezler. Uykusuzluk durumu da ilginç bir biçimde diğer belirtilerin artmasından hemen önce belirginleşir. Ancak tekrar etmekte fayda var; her şizofren bütün bu belirtileri gösterecektir diye kesin bir kural yoktur.

Şizofreni hastalığı kendi içinde bazı türlere sahiptir ve farklı davranış bozukluklarıyla dikkat çeker. Bu açıdan şizofreni türlerine de kısaca göz atmak gerekir ;

-- Katatonik Şizofreni: Hastanın hareketleriyle kendini gösterir. Hasta ya heykel gibi hareketsizdir ya da çok hareketlidir. Hareketsizken çevresinde olup bitenlere tepkisiz kalabilir. Ancak hareketli durumdaysa çevresine ve kendisine zarar verici davranışlar gösterebilir.

-- Dağınık Şizofreni: Tamamen içe kapanık ve çevresiyle ilişkisini kesmiş şizofreni hastalarının tanımıdır. Öz bakım becerilerini yapmaktan acizdirler ve bakıma muhtaçtırlar.

-- Paranoid Şizofreni: Diğer hastalardan farkı sanrıların kişiyi tamamen etkisi altına almasıdır. Hastanın diğer davranışları ve konuşmaları normaldir ancak sanrıları ön plana çıktığında normal dışı davranışlarıyla dikkat çekerler.

-- Ayrışmamış Şizofreni: Davranış bozukluğunun başlaması sırasında teşhis amaçlı kullanılır. Hasta net bir tablo içinde görülemediğinde ve belirtiler tanıyı ayrıştıramadığında kullanılan bir tanımlamadır. Ancak bir süre sonra hastalık genellikle diğer üç türden biri yönünde belirti vermeye başlar.

-- Rezidüel Şizofreni: Şizofreni hastası bazen yukarıda sayılan tanımlamalara uygun belirtiler taşımayabilir. Hastayı diğer türlerden ayıracak kesin özellikler yoktur. Bu tür durumlarda tanı Rezidüel Şizofreni adını alır.

-- Basit Şizofreni: Normal işlevlerde azalmanın belirgin olduğu, sinsi ve yavaş ilerleyen bir şizofreni türüdür. Genellikle genç yaşta ortaya çıkar. Gencin çevresine olan ilgisinde azalma, duyarsız ve aldırmaz tavırlar, ailenin ve çevrenin kurallarına ters davranışlarla ortaya çıkar.

Şizofrenin kısaca türlerine göz attıktan sonra nedenlerini de bilmekte fayda var:

Bu hastalıkta kesin nedenler yoktur. Ancak genellikle biyolojik ve psikolojik faktörlerin, aile yapısının, genetik özelliklerin ve yatkınlığın, çevrenin ve modelleme ya da öğrenme yoluyla ortaya çıkan bazı davranış bozukluklarının yol açtığı düşünülmektedir.

Gidişat ise hastalığın ortaya çıkışını takip eden 5- 10 yıllık bir süre içinde zaman zaman alevlenip zaman zaman yatışması şeklindedir. Hastalığın yapısı çok değişik gidiş ve sonlanış özellikleri gösterir.

Çok ağır şizofrenik bozukluk gösterenler arasında bile neredeyse tamamen iyileşen hastalar bulunduğu gibi, hafif seyreden hastalıklarda uzun yıllar boyunca hiçbir düzelme kaydedilmeyen hastalar da vardır. Dolayısıyla şizofreni hastalığında gidiş ve sonlanış hakkında kesin yargılarda ve yorumlarda bulunmak yanıltıcı olur. Araştırmalara göre şizofreni hastalarının en az %30-40‘ının orta derecede ya da daha üst düzeyde iyileşme gösterdikleri saptanmıştır.

Kesin olarak söylenebilecek şey ise şizofreni çok ciddi bir hastalıktır ve ciddi olarak takip edilmelidir. Hastane takibi, ilaçlı tedavi ve terapiler son derece olumlu sonuçlar vermektedir. Ancak tedavi bazen ömür boyu takibi gerektirir. Bu açıdan şizofreni konusunda hem hasta hem de yakınları ve çevre mutlaka bilgilendirilmelidir.

Not .

Şizofreninin bilinen tek bir nedeni yoktur, birçok hastalık gibi genetik, davranışsal, mevsimsel, coğrafik birçok faktörün karşılıklı etkileşiminin sonucudur. Şizofreninin tipine göre belirtilerde değişiklik gösterir;

-Hezeyanlar (gerçeğe dayanmayan, değiştirilemeyen inançlar),

-Halüssinasyonlar (gerçekte olmayan şeyleri görmek, işitmek, koku duymak, tuhaf tat hissi, ciltte temas, gezinme hissi),

-Hareketlerde ve davranışlarda uygunsuzluk,

-Duygu ve ifadelerde eksiklik, uygunsuzluk,

-Düşük enerji, motivasyon eksikliği, yaşam enerjisinde azalma,

-Sosyal hayattan uzaklaşma, aile okul ve iş yaşamında sorunlar...