Taizan Maezumi: Jouw Zazen is het Zazen van de Buddha's
Taizan Maezumi: Jouw Zazen is het Zazen van de Buddha's Wakkere Weg - Dit!
Ten tijde van deze dharmatoespraak of teisho was Maezumi Roshi ziek en zijn leerlingen hadden hem ervan overtuigd een groot stuk van de sesshin in bed door te brengen en goed voor zichzelf te zorgen. Op de laatste dag van de sesshin, op 27 januari 1989, kwam hij naar de zendo (meditatieruimte), ziek en hoestend, en bracht hij deze slotopmerkingen naar voren.
In onze beoefening is zitten de sleutel. Zazen is de centrale activiteit. Hoe kunnen we het beste zitten? Er zijn verschillende ingangen om te zitten. Bijvoorbeeld, sommigen beoefenen alleen-maar-zitten (shikantaza), anderen werken met koans. De hamvraag is hoe ieder van jullie op de meest effectieve wijze kan zitten.
Ik herinner me wanneer Yasutani Roshi (en Harada Sogaku Roshi) sprak over shikantaza (alleen-maar-zitten). Hij zei vaak dat je, als je shikantaza doet, vertrouwen moet hebben. Dit vertrouwen heeft een specifieke betekenis: vertrouwen in de zin dat jij dat kunt, shikantaza doen. Of als je met koans werkt, vertrouw er dan op dat jij dat kunt, de koan onder je hoede nemen.
Vertrouw erop, wanneer je shikantaza doet, dat jouw zazen hetzelfde is als het zazen van de buddha's en patriarchen. Heb dit soort van vertrouwen. En zit vervolgens alleen maar. Aangezien jouw zazen hetzelfde zazen is als dat van de buddha’s hoef je je nergens zorgen over te maken; zit alleen maar. Waardeer het feit dat jouw zazen buddha's zazen is. Het zazen van welke buddha? Het zazen van Shakyamuni Buddha is prima; het zazen van de buddha's en patriarchen is prima. Met andere woorden: jij bent niet aan het zitten; buddha is aan het zitten.
In zentermen zeggen we honsho myoshu. Honsho betekent 'intrinsieke verlichting' en myoshu is 'subtiele beoefening'. We zeggen: beoefening en verlichting, ofwel verwerkelijking, zijn één. Hoe is dìt één ding? Wanneer je zit is jouw zazen het zazen van de buddha’s. Jouw zazen is de zittende buddha, ofwel buddha’s zazen. Dus jouw beoefening is verwerkelijking zelf, is verlichting zelf. Jouw zazen wordt de onovertroffen wijsheid (anuttara samyak sambodhi) zelf. Heb dit soort van vertrouwen.
Wanneer je zazen doet wordt het meestal oorzaak van een of ander gevolg, zoals verlichting, frustratie, boosheid of wat er maar opkomt. Dat is de verkeerde manier van zazen doen. Jouw beoefening is niet iets waardoor je ergens anders terecht komt of waardoor je iets anders bereikt. Jouw beoefening zelf is vervulling van honsho myoshu, oorspronkelijk verlicht leven. Het punt is niet dat je niets zou mogen verwachten of dat je er niet naar zou mogen streven iets anders te bereiken, maar het punt is dat dit niet hoeft. Het is er al. Dìt is wat jouw leven ìs. En dit is waar, helemaal waar. Dogen Zenji zegt: “De weg manifesteert zich intrinsiek en compleet precies hier.” Waar? Altijd hier! Realisatie, of tot verlichting komen, is niets anders dan je dìt feit bewust te worden, begrijp je? Ons leven zoals het is. Alles is hier.
Hoe maken we onze beoefening werkelijk effectief? Wanneer je shikantaza doet, doe dan werkelijk alleen maar shikantaza. Laat dìt shikantaza het zazen van buddha zijn. Zit dan. Laat jezelf en buddha niet gescheiden zijn. Maak geen onderscheid tussen buddha en jezelf. Zit alleen maar. Denk er niet over na, interpreteer dit zitten niet. Probeer op deze manier te zitten. Dat is de beste beoefening. Doe dit gewoon en kijk hoe het gaat.
Wanneer je met een koan werkt, werk dan werkelijk met de koan. Een koan is het absolute feit, de waarheid of het bewijs van leven. Wat is dit leven? Dìt leven kan niets anders zijn dan dit leven dat we leven. Wat is dìt? Sommigen zeggen dat het buddha is, of buddhageest of buddhanatuur of leegte of de beste Weg of de allesoverstijgende Weg. Verschillende woorden voor hetzelfde.
Wat is dìt? Ik houd van de koan waarin een monnik aan Meester Gensha vroeg: “Wat is de buddhageest?” Gensha antwoordde: “Shujo shin, de geest van een levend wezen.” De geest van alle wezens. De monnik vraagt door: “Wat is de geest van alle wezens?” (Maezumi Roshi lacht.) Gensha antwoordt: “Buddhageest!”
In ons hoofd creëren we het onderscheid tussen buddhageest en de geest van enig levend wezen. Natuurlijk is onderscheid maken of redenerend denken een heel belangrijke functie van onze geest, maar we zouden geen probleem moeten maken van deze functie, we zouden er geen onnodige problemen mee moeten scheppen. Dit is een zeer belangrijk aspect van koanbeoefening. Een koan kan dus zeer effectief zijn om door de onderscheidmakende geest heen te prikken.
Wanneer je shikantaza zit weet je vaak niet wat je met deze onderscheidmakende of redenerende geest aan moet. Dat gaat maar door en door, er komt geen einde aan. Hoe laat je dit ophouden? Je kunt het niet laten ophouden! De redenerende geest laten ophouden is niet de oplossing. Dus zelfs shikantaza, gewoon maar alleen maar zitten, wordt zelf een koan.
Wanneer je zit, onthoud dan dit allereerste basisprincipe dat beoefening en verwerkelijking één zijn. Maak geen verschil tussen beoefening en verwerkelijking. Hoe hun je dit doen? Geef je zazen de ruimte om de manifestatie van intrinsiek verlicht leven zelf te zijn. Wanneer gedachten opkomen, geen probleem. Laat gedachten gewoon opkomen en laat ze weer gaan. En zit dan alleen maar. Probeer het.
Als je op deze manier zit, worden zitten, staan, lopen en liggen allemaal samen zazen. Dan zal zich een hele nieuwe kijk op het leven aan je openbaren, er zullen zich voor jou nieuwe levensperspectieven openen. Ik waardeer jouw zazen als de meest kostbare dharma zelf. Eigenlijk is jouw zazen de meest kostbare dharma. Dat is wat ik het meeste waardeer.
Honsho myoshu, de subtiele beoefening van intrinsieke verlichting is dus een basisuitgangspunt in zen. Ofwel: waardeer de intrinsieke verwerkelijking in onze subtiele beoefening. Laten we niet achter iets anders aanjagen, maar waardeer dit leven zelf, alle activiteiten van dit leven, als de manifestatie van intrinsieke verwerkelijking zelf.
Laten we gewoon gestaag doorgaan.
Bronnen:
Taizan Maezumi Roshi, Je Leven Waarderen. De essentie van zenbeoefening, Asoka/Rotterdam 2005, pp.56-58.
Bovenstaande vertaling (door Joseph Wijsmuller) volgt vooral de versie van de website; de versie van het boek is een bewerking van de ‘rauwe’ toespraak versie die op de website staat.