(1880-1965)

 Kodo Sawaki en Zazen

Zie ook: Kodo Sawaki: Zitten - hoe?

En: Zen wordt met het lichaam beoefend.pdf

Zazen is de weg die het mogelijk maakt los te laten. Hiervoor is niet meer nodig dan een rustig plekje en een klein kussen waarop je gaat zitten, zonder te bewegen, zonder te praten, tegenover een muur. Mysterieuzer is het niet.

Hé, Wat zit je daar nou om je heen te gapen! Zie je niet dat het over jou gaat?

Wat was eigenlijk het onderricht van Buddha? Dat ieder van ons zichzelf moet leren kennen, zichzelf moet doorgronden. Dat iedereen moet ontdekken wat hij hier en nu – in dit ogenblik – werkelijk te doen heeft.

Zazen is de puurheid van je eigen natuur door het lichaam heen. Het zelf van zazen is anders dan het zelf uit ons dagelijks leven. Met het gewoonlijke, alledaagse zelf gebruik je steeds je geest om dingen uit te denken en te berekenen: hoe je nog wat beter je weg in de wereld kunt vinden, hoe je geld kunt verdienen, hoe je wat hogerop de maatschappelijke ladder kunt komen, hoe je je leven wat gerieflijker kunt maken, wat aangenamer, hoe je je smaak kunt verfijnen. Zazen zet dat alles aan de kant. Met andere woorden, zazen is een pauze midden in de gewone menselijke wereld. Wat is deze gewone menselijke wereld? De vijf begeertes en de zes soorten stof.* Geld willen, lekker willen eten, willen dat alles gemakkelijk gaat. Mensen gebruiken hun hele leven om achter seks, eten, een positie en meer van zulke dingen aan te hollen. In zazen daarentegen laat je alle verhoudingen, relaties en zaken waarin je betrokken bent voorbij gaan, je neemt een pauze van alles. Denk niet in termen van goed of slecht, oordeel niet over juist of verkeerd. Stop de beweging van je bewustzijn. Zie af van het overwegen en beredeneren van ideeën. Ben er niet op uit een Buddha te zijn, want ook dat is een begeerte.

[*Met de 5 begeertes (‘five desires’) wordt verwezen naar ofwel de begeertes die met onze zintuigen samenhangen, met wat je ziet, hoort, ruikt, proeft of aan kunt raken; ofwel naar rijkdom, wellust, roem, eten/drinken en slaap. De 6 soorten stof (‘six dusts’), ook wel de 6 dieven genoemd, zijn de indrukken die via onze 6 zintuigen binnenkomen, voor zover we er ons door gevangen laten nemen, voor zover we er ons door laten misleiden. In het boeddhisme wordt ons bewustzijn als zesde zintuig behandeld. De zintuiglijke indrukken die ons bewustzijn opdoet zijn onze gedachten en gevoelens.]

Het universum en ik hebben dezelfde wortels. De ontelbare dingen en ik zijn één lichaam. Dat is zazen.

We brengen degene die niet kan ophouden om dingen buiten zichzelf na te jagen tot staan, en beoefenen met ons lichaam in een houding die werkelijk niets najaagt. Dit is zazen.

Zazen verheft zich majestueus zoals de berg Fuji. Zit je er slap bij of dommel je weg, dan doe je geen zazen. Wanneer ik vastberaden, onwrikbaar zit worden zazen en Sawaki één. Dat is samadhi. Samadhi is de puurheid van de menselijke natuur. Het is het ware ik.

'Zazen is als de weidse oceaan, een wereld zonder grenzen; het schijnt als de maan, het verspreidt zijn onbegrensde licht.' Dit is een beroemde lofprijzing van zazen door Dogen.

Wanneer mij gevraagd wordt wat het doel is van zazen, moet ik wel zeggen: geen doel. Ik zeg vaak: zit, het lichaam rechtop, de ruggengraat gestrekt, ademend door je neus, mond gesloten, ogen open, zit resoluut … Zazen betekent eigenlijk vertrouwd, intiem worden met je zelf – het is de dharma van jezelf te worden. Alle sutra’s (alle goed zenonderricht) zijn letterlijk een verlengstuk van zazen.

Beoefening betekent 'één gerichtheid die alles in zich opneemt'. Je zit eenvoudigweg alleen maar. In de Soto benadering gebruiken we de uitdrukking shikan taza. Er schuilt diepe betekenis in dit 'eenvoudigweg maar zitten'. In het eenvoudigweg maar zitten is er satori, ook al zeg je dat niet. Satori is deel van alleen maar zitten. Dit is 'één gerichtheid die alles in zich opneemt'.

Zazen is een activiteit die verlengstuk is van het universum. Zazen is niet het leven van een individu; het is het universum dat ademt.

 Waar is zazen goed voor? Zazen is nergens goed voor! Totdat dit door je dikke schedel heen binnendringt en je werkelijk het zazen doet dat nergens goed voor is, is het werkelijk nergens goed voor.

Al noemen de mensen me ‘Zwerver Kodo’, ze minachten me niet. Ze noemen me ‘Zwerver’ omdat ik nooit mijn eigen tempel of huis heb gehad. Maar feitelijk is ieder van ons een zwerver. Het is een vergissing te denken dat je een vast thuis hebt.

Ons zazen is de wereld met compleet nieuwe ogen zien na een lange winterslaap.

Het zazen waarin je niets doet is het beste. Wanneer we iets doen is dat meestal een kwestie van een of andere demon die ons daartoe dwingt.

De Boeddhaweg beoefenen is niet opzij kijken. Ben één met wat je precies nù ontmoet. Dit wordt samadhi genoemd of shikan (iets eenvoudigweg maar onverdeeld doen). Je eet niet om te gaan poepen. Je gaat niet poepen om mest te maken.

Mensen zeggen: 'Zen betekent een lege geest te hebben, nietwaar?' Een lege geest zul je nooit hebben, totdat je sterft.

Anderen geloven dat door zazen alles beter wordt. Onzin! Zazen betekent ‘beter’ en ‘slechter’ te vergeten.

In de wereld vind je alle mogelijke vormen van beloning. Maar welke beloning zou ons gelukkiger kunnen maken dan ons achterste op het zitkussen te plaatsen en zazen te mogen beoefenen?

Zazen is de dharma-schakelaar waarmee je het hele universum aanzet.

Bronnen: www.antaiji.dogen.de/; The Zen Teaching of “Homeless” Kodo, ed. by Kosho Uchiyama, Tokyo 1990; Arthur Braverman, Living and Dying in Zazen. Five Zen Masters of Modern Japan, Weatherhill, New York 2003.

Vertaling: Joseph Wijsmuller.