ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΕΣ - ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Το σύνολο των (εξωτερικών) λημμάτων προσδιορίζεται από ποικίλες γραμματικές πληροφορίες οι οποίες βρίσκονται κωδικοποιημένες συντομογραφικά μέσα σε αγκιστροειδείς αγκύλες ({…}) ανάλογα με την γραμματική κατηγορία που ανήκει το καθένα. Βασικός στόχος και αιτία της ύπαρξής τους είναι ο κατά το δυνατόν πληρέστερος και οικονομικότερος προσδιορισμός του συνόλου των δομών των (κυρίως) λημμάτων που ανήκουν σε κάποια κλιτή γραμματική κατηγορία. Πιο συγκεκριμένα:
Ρήματα
Αμέσως μετά την φωνητική μεταγραφή ακολουθεί η ένδειξη της γραμματικής κατηγορίας του ρήματος μέσα σε αγκιστροειδείς αγκύλες με την συντομογραφική μορφή κεφαλαιογράμματου δείκτη {Ρ} και στην συνέχεια οι υπόλοιποι 3 αρχικοί χρόνοι του οικείου ρήματος, οι οποίοι είναι και οι πλέον αντιπροσωπευτικοί της δομής του, δηλ. του ενεργητικού Αορίστου, του μεσοπαθητικού Αορίστου και της μετοχής μεσοπαθητικού Παρακειμένου οι οποίοι χωρίζονται μεταξύ τους με κάθετη παύλα ( / ) ενώ σε περίπτωση ύπαρξης 2 τύπων του ίδιου χρόνου διακρίνονται με οριζόντια παύλα ( - ). π.χ.:
ξιπαρτσαλώνου … {Ρ} {ξιπαρτσάλουσα / ξιπαρτσαλώθ’κι / ξιπαρτσαλουμένους} …
κλώθου … {Ρ} {έκλουσα-’κλώσα / κλώσ.’κι / κλουσμένους} …
Σε περίπτωση ελλειπτικότητας, εάν αυτή αφορά τα πρόσωπα, δηλώνεται στο πρώτο άγκιστρο μαζί με την γραμματική κατηγορία με την κεφαλαιογράμματη συντομογραφική ένδειξη με μορφή δείκτη ΑΠΡΟΣ ή Γ/ΠΡΟΣ αντίστοιχα. εάν αφορά τους χρόνους, σε περίπτωση που απουσιάζουν εντελώς, εκτός φυσικά από τον αντίστοιχο του κυρίως λήμματος, τότε τίθεται οριζόντια παύλα στο άγκιστρο των αρχικών χρόνων ({ - }) ενώ εάν απουσιάζει 1 ή 2, τότε η οριζόντια παύλα τίθεται στην αντίστοιχη θέση του. π.χ.:
’βδιάζ’ … {Ρ. ΑΜΕΤΒ, ΑΠΡΟΣ} {’βίδιασι / - / - } …
μύζ’ … {Ρ. ΑΜΕΤΒ, Γ/ΠΡΟΣ} {έμ’σι-μύσι / - / - } …
τσιβδίζου … {Ρ. ΑΜΕΤΒ} { - } …
Ουσιαστικά
Αμέσως μετά το κυρίως λήμμα και πριν την φωνητική του μεταγραφή τοποθετείται μέσα σε παρένθεση το οριστικό άρθρο με το οποίο προσδιορίζεται το γένος του ουσιαστικού. π.χ.:
αγός (ο) …, βιρβιλιά (η) …, ανάμα (το) …
Μετά την φωνητική μεταγραφή ακολουθεί η ένδειξη της γραμματικής κατηγορίας του ουσιαστικού μέσα σε αγκιστροειδείς αγκύλες με την συντομογραφική μορφή κεφαλαιογράμματου δείκτη {ΟΥΣ} και στην συνέχεια οι υπόλοιποι τύποι από το κλιτικό παράδειγμα του οικείου λήμματος, δηλ. της γενικής ενικού, της αιτιατικής ενικού (με τον όρο να διαφοροποιούνται μορφολογικά τόσο μεταξύ τους όσο και με τον τύπο της ονομαστικής ενικού που αποτελεί το κυρίως λήμμα) και της ονομαστικής πληθυντικού. Οι τύποι που ανήκουν σε διαφορετικούς αριθμούς διαχωρίζονται με κάθετη παύλα, όσοι ανήκουν σε διαφορετικές πτώσεις του ίδιου (ενικού) αριθμού με κόμμα ( , ) ενώ όσοι ανήκουν στην ίδια πτώση του ίδιου αριθμού με οριζόντια παύλα ). π.χ.:
αγ’ός …{ΟΥΣ} {αγ’ού, -ό / αγ’οί} …
λιπέτι … {ΟΥΣ} {λιπιτιού / λιπέτια} …
αγουγιάτ’ς … {ΟΥΣ} {αγουγιάτη / αγουγιάτ’δις-αγουγιάτηδοι} …
Παρατηρούμε ότι η γενική και η αιτιατική πληθυντικού δεν δηλώνονται καθώς η πρώτη απουσιάζει από το σύνολο των ονομάτων του ιμβριακού ιδιώματος ενώ η δεύτερη συμπίπτει πλήρως με την ονομαστική του ίδιου αριθμού.
Σε περίπτωση ελλειπτικότητας, εάν αυτή αφορά τον αριθμό και μάλιστα τον ενικό, δηλώνεται στο πρώτο άγκιστρο μαζί με την γραμματική κατηγορία με την ένδειξη ΠΛΗΘ. εάν αφορά τις πτώσεις ή/και τον πληθυντικό αριθμό, σε περίπτωση που απουσιάζουν εντελώς, εκτός από τύπο του κυρίως λήμματος, τότε τίθεται οριζόντια παύλα στο άγκιστρο του κλιτικού παραδείγματος ( { - } ) ενώ εάν απουσιάζουν 1 ή 2 τύποι, τότε η οριζόντια παύλα τίθεται στην αντίστοιχη θέση του. π.χ.:
μυξουμάντ’λου … {ΟΥΣ} { - / μυξουμάντ’λα} …
λιπ’στήρις … {ΟΥΣ, ΠΛΗΘ} { - } …
Εξάλλου, όταν κάποιο ουσιαστικό διαθέτει 2 γένη, ο τύπος του δεύτερου γένους, εφόσον δεν διαφοροποιείται ως προς την (λεξική) σημασία περαιτέρω, τίθεται ως υπολήμμα αμέσως μετά το άρθρο και πριν την φωνητική μεταγραφή, μέσα σε τετράγωνη αγκύλη, με το είδος του γένους σε συντομογραφική, κεφαλαιογράμματη μορφή ακολουθούμενο από τον τύπο με μικρότερους χαρακτήρες. π.χ.:
μαζουχτής (ο) [ΘΗΛ.: μαζώχτρα] …
Τέλος, παρόλο που τα ουσιαστικά στην συντριπτική τους πλειοψηφία διαθέτουν κάποιο γένος, υπάρχουν ορισμένα που δεν διαθέτουν. Στα πλαίσια αυτών, τίθεται οριζόντια παύλα μέσα στην παρένθεση που προορίζεται για το άρθρο αμέσως μετά το κυρίως λήμμα. π.χ.:
ανάγκιουρε ( - ) … ανάλογος / κατάλληλος ...
Επίθετα – Αντωνυμίες
Αμέσως μετά το εξωτερικό λήμμα και πριν την φωνητική του μεταγραφή τοποθετούνται μέσα σε παρένθεση τα τμήματά του εκείνα, που συνήθως αντιστοιχούν στην κατάληξη, από την εναλλαγή των οποίων διαμορφώνονται τα άλλα 2 γένη του επιθέτου ή της αντωνυμίας ενώ σε περίπτωση ύπαρξης περισσότερων (του 1) τύπων του ίδιου γένους διαχωρίζονται μεταξύ τους με κάθετη παύλα. π.χ.:
αβγουμάτ’ς (-α, -κου) …, ξ’λάρμινους (-ιν’, -ου) …
σ’μαδαχείλ’ς (-α/-ού, -κου) …, σουγλουμύτ’ς (-α/-σσα, -κου) …
Έτσι, με δεδομένο ότι δεχόμαστε συμβατικά, αναφορικά με το γένος, ως κυρίως λήμμα το αρσενικό, τα ληκτικά τεμάχια που εμφανίζονται μέσα στην παρένθεση ισοδυναμούν με το θηλυκό και ουδέτερο γένος αντίστοιχα εκτός κι αν το επίθετο είναι ελλειπτικό ως προς το αρσενικό γένος οπότε ως κυρίως λήμμα τοποθετείται το θηλυκό ή, εάν απουσιάζει και αυτό, το ουδέτερο. Σε περίπτωση εξάλλου ελλειπτικότητας, εάν απουσιάζει 1 γένος, τότε τίθεται οριζόντια παύλα στην αντίστοιχη θέση του ενώ εάν απουσιάζουν 2, τότε μέσα στην παρένθεση τίθεται ο τύπος του οριστικού άρθρου που αντιστοιχεί στο (μοναδικό) γένος του κυρίως λήμματος. π.χ.:
μ’λαράς (-ού, - ) …, σύγρους ( -, -ου) …
μ’νούχους (ο) …, καλουπιασού (η) …
Μετά την φωνητική μεταγραφή ακολουθεί η ένδειξη της γραμματικής κατηγορίας του επιθέτου ή της αντωνυμίας μέσα σε αγκιστροειδείς αγκύλες με την μορφή κεφαλαιογράμματου δείκτη {ΕΠΙΘ} {ΑΝΤΩΝ} και στην συνέχεια οι υπόλοιποι τύποι από το κλιτικό παράδειγμα του οικείου λήμματος κατά τρόπο όμοιο με εκείνον των ουσιαστικών. π.χ.:
λαγ’δός … {ΕΠΙΘ} {λαγ’δού, -ό / λαγ’δοί} …
νταλαβιρ’τζής … {ΕΠΙΘ} {νταλαβιρ’τζ.ή / νταλαβιρ’τζ.ήδις} …
αβγουμάτ’ς … {ΕΠΙΘ} {αβγουμάτη / αβγουμάτ’δις-αβγουμάτηδοι} …
απατός … {ΑΝΤΩΝ} { - / απατοί} …
Σε περίπτωση ελλειπτικότητα ως προς τις πτώσεις ή/και τον αριθμό, εάν απουσιάζουν εντελώς, εκτός από τον τύπο του κυρίως λήμματος, τότε τίθεται οριζόντια παύλα στην αγκιστροειδή αγκύλη του κλιτικού παραδείγματος ( { - } ) ενώ εάν απουσιάζουν 1 ή 2 τύποι, τότε η οριζόντια παύλα τίθεται στην αντίστοιχη θέση του. π.χ.:
ζαράντιρους … {ΕΠΙΘ} { -, ζαράντιρου / ζαράντιροι} …
φλουμ’στά … {ΕΠΙΘ} { - } …
Εξάλλου, όταν κάποιο επίθετο σχηματίζει επίρρημα σε -α, αυτό – και εφόσον δεν διαφοροποιείται ως προς την (λεξική) σημασία περαιτέρω – τίθεται ως υπολήμμα αμέσως μετά την παρένθεση με τους τύπους των 2 άλλων γενών και πριν την φωνητική μεταγραφή, μέσα σε τετράγωνη αγκύλη, με την ένδειξη της γραμματικής κατηγορίας του επιρρήματος σε συντομογραφική κεφαλαιογράμματη μορφή ακολουθούμενο από τον επιρρηματικό τύπο με μικρότερους χαρακτήρες. π.χ.:
χαμτζής (-ού, -κου) [ΕΠΙΡΡ.: χαμτζ.ήδικα] …
Επιρρήματα – Προθέσεις – Σύνδεσμοι – Επιφωνήματα
Η μόνη γραμματική πληροφορία που παρέχεται στο εσωτερικό λημμάτων που δεν ανήκουν σε κάποια κλιτή γραμματική κατηγορία, δηλ. του επιρρήματος, της πρόθεσης, του συνδέσμου και του επιφωνήματος, και η οποία βρίσκεται μέσα σε άγκιστρο αμέσως μετά την φωνητική μεταγραφή του κυρίως λήμματος, είναι η ένδειξη της αντίστοιχης γραμματικής κατηγορίας μέσα σε αγκιστροειδείς αγκύλες με την συντομογραφική μορφή κεφαλαιογράμματου δείκτη {ΕΠΙΡΡ} {ΠΡΟΘ} {ΣΥΝΔ} {ΕΠΙΦ}. π.χ.:
αβέρτα [avérta] {ΕΠΙΡΡ} …
γιρινέ [γ.iriné] {ΠΡΟΘ} …
μπιρνά [birná] {ΣΥΝΔ} …
’ξίκουλσουν [ksík.ulsun] {ΕΠΙΦ} …