ΓΕΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΙΜΒΡΙΑΚΟΥ ΙΔΙΩΜΑΤΟΣ

Μολονότι στόχος μας δεν είναι ασφαλώς μια γλωσσολογική προσέγγιση του ιμβριακού ιδιώματος αλλά η λεξικογραφική παρουσίαση της λεξιλογικής του παρακαταθήκης, θεωρούμε χρήσιμη μια σύντομη εισαγωγική παράθεση των κυριότερων γλωσσικών χαρακτηριστικών του εν λόγω ιδιώματος ώστε να διευκολυνθεί ο χρήστης του Λεξικού στην καλύτερη προσέγγιση της ύλης που εμπεριέχεται σε αυτό. Για τον λόγο αυτό καταβλήθηκε προσπάθεια να παρουσιαστούν μόνο τα πιο αντιπροσωπευτικά χαρακτηριστικά του γλωσσικού ιδιώματος της Ίμβρου, τα οποία το διαφοροποιούν από την επίσημη ΝΕ.Κ., συνοδευόμενα από αντίστοιχα παραδείγματα. Έτσι, η μη εξαντλητική παράθεση και η απουσία αρκετών δευτερευόντων γλωσσικών χαρακτηριστικών του ιδιώματος καθώς και η μη ερμηνεία όσων παρατίθενται δεν πρέπει να θεωρηθούν ως έλλειψη αλλά μάλλον ως συνειδητή επιδίωξη του συντάκτη στην προσπάθειά του να διευκολύνει την προσέγγιση του λεξικογραφικού υλικού που ακολουθεί. Σκόπιμη τέλος πρέπει να θεωρηθεί και η προτίμηση στην χρήση παραδοσιακότερων όρων, ιστορικής ορθογραφίας, κ.λπ. καθώς η ενδεχόμενη περιγραφή των χαρακτηριστικών του ιδιώματος με σύγχρονη γλωσσολογική ορολογία, φωνητική μεταγραφή στο λατινικό αλφάβητο, κ.λπ. θα την καθιστούσε μάλλον απρόσιτη στο ευρύτερο κοινό μη υπηρετώντας τους καθαρά εισαγωγικούς στόχους της παρουσίασης.

Α. ΦΩΝΗΤΙΚΗ-ΦΩΝΟΛΟΓΙΑ

Ø Αποβολή των ατόνων φωνηέντων /i/ (ι, η, υ, ει, οι) και /u/ (ου):

Ø Στένωση-κώφωση των ατόνων φωνηέντων /e/ (ε, αι) και /ο/ (ο, ω) σε /i/ και /u/ αντίστοιχα:

Ø Συχνή αποβολή του αρχικού α- της πρόθεσης από, όταν αυτή λειτουργεί ως πρόθημα:

Ι.Ι.

’πιστουμώνου

ΝΕ.Κ.

αποστομώνω

Ø Τροπή του δεύτερου φωνήεντος -α, -ο σε -ι των προθέσεων ανά, από, όταν αυτές λειτουργούν ως προθήματα:

Ι.Ι.

απιβλέπου

ανιζ’ντώ

ΝΕ.Κ.

αποβλέπω

αναζητώ

Ø Συχνή ανάπτυξη:

o α) αρχικού α-

o β) αρχικού ν-

o γ) ενδοφωνηεντικού ευφωνικού -γ-

o δ) ενδοφωνηεντικού ευφωνικού -γ- ανάμεσα

στο οριστικό άρθρο ι

και στο αρχικό φωνήεν της επόμενης λέξης

o ε) ενδοσυμφωνικού ευφωνικού -ι-

Ø Ουράνωση των συριστικών συμφώνων σ, ζ και κατ’ επέκταση των συμφωνικών συμπλεγμάτων τσ, τζ, ψ, ξ πριν είτε από το φωνήεν /i/ (άσχετα εάν αυτό διατηρείται ή ως άτονο αποβάλλεται) είτε από άλλο ουρανικό σύμφωνο το οποίο μπορεί να χάνει την ουράνωσή του στην συνέχεια, με αποτέλεσμα να προφέρονται με πιο «παχιά» προφορά (θυμίζοντας τον τουρκικό φθόγγο ş):

Ø Μη προερρινοποίηση των ηχηρών κλειστών φθόγγων (μπ, ντ, γκ / γγ) με αποτέλεσμα αυτά να προφέρονται όπως τα αντίστοιχα λατινικά (b, d, g) των δυτικοευρωπαϊκών γλώσσών.

Ø Συχνές αφομοιώσεις και ανομοιώσεις συμφώνων μετά την αποβολή των ενδοσυμφωνικών ατόνων /i, u/ για την διευκόλυνση της προφοράς:

Ø Συχνή ύπαρξη στο τέλος των λέξεων συμφωνικών συμπλεγμάτων ή και απλών συμφώνων μη ανεκτών στην ΝΕ.Κ.:

Β. ΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ

Ø Χρήση του τύπου ι στην ονομαστική ενικού του αρσενικού γένους του οριστικού άρθρου:

Ø Πλήρης απουσία της γενικής πληθυντικού από το σύνολο των ονομάτων (ουσιαστικών-επιθέτων) και αντικατάστασή της από ισοδύναμες εκφορές:

Ι.Ι.

Του σ.πίτ^ι απόχ’ τα πιδιά

ΝΕ.Κ.

Το σπίτι των παιδιών

Ø Τάση υποχώρησης της γενικής ενικού των ονομάτων και αντικατάστασής της από ισοδύναμες εκφορές:

Ø Σχηματισμός σε -οι του κλιτικού επιθήματος της ονομαστικής και αιτιατικής πληθυντικού των σε -ος αρσενικών ονομάτων:

Ø Απουσία θηλυκών ουσιαστικών σε -ος:

Ø Σχηματισμός του α΄ πληθυντικού Ενεστώτα και Παρατατικού των ρημάτων μέσης φωνής και σε -ματσ.’:

Ø Σχηματισμός του β΄ ενικού Προστακτικής Ενεστώτα των ρημάτων που λήγουν σε -άνου, -ώνου, -άζου, -ώζου χωρίς την αναμενόμενη κατάληξη -σι (< -σε):

Ø Τάση υποχώρησης της ρηματικής αύξησης. Συγκεκριμένα, παρατηρείται:

o Πλήρης απουσία της εσωτερικής αύξησης:

o Παράλληλος αναύξητος σχηματισμός της Οριστικής Αορίστου ενεργητικής φωνής των ρημάτων με μονοσύλλαβο θέμα:

Ø Εμφάνιση ορισμένων μεμονωμένων μη αναμενόμενων περιπτώσεων χρονικής αύξησης:

Ø Σχηματισμός του κλιτικού παραδείγματος της Οριστικής Αορίστου ενεργητικής φωνής με το κλιτικό επίθημα -κ- (αντί -σ-) ορισμένων ρημάτων:

Ø Απουσία του ασυναίρετου (-άου < -άω) τύπου από το α΄ ενικό Οριστικής Ενεστώτα ενεργητικής φωνής των οξύτονων ρημάτων:

Ø Σχηματισμός του β΄ πληθυντικού Οριστικής Παρατατικού και Αορίστου ενεργητικής φωνής με την κατάληξη -ιτε (< -ατε) (αντί -ατι < -ατε):

Ø Διατήρηση της αρχαιοελληνικής ρηματικής κατάληξης -πτω με την μορφή -φτου (αντί -βου < -βω):

Ø Διατήρηση της αρχαιοελληνικής ρηματικής κατάληξης -ύω με την μορφή -υώ (αντί -ύνου < -ύνω):

Ø Διατήρηση της αρχαιοελληνικής ρηματικής κατάληξης -σσω με την μορφή -σσου (αντί -ζω):

Ø Σχηματισμός του α΄ ενικού Οριστικής Παρατατικού ενεργητικής φωνής των οξύτονων ρημάτων με το κλιτικό επίθημα -(ι)ουμ’ (αντί -ούσα):

Ø Σχηματισμός του β΄ ενικού Προστακτικής Αορίστου μέσης φωνής όλων των ρημάτων με το κλιτικό επίθημα -τσι (αντί -σου):

Ø Αντιμετώπιση της φωνηεντικής χασμωδίας στα 3 πρόσωπα του ενικού των λεγόμενων ψευδοσυνηρημένων-ημισυνηρημένων ρημάτων με την ανάπτυξη ενδοφωνηεντικού ευφωνικού συμφώνου:

Ø Ενσωμάτωση στο ρηματικό κλιτικό σύστημα του συνόλου των ρημάτων που προέρχονται ως δάνεια από τον Αόριστο της Τουρκικής με την προσθήκη του παραγωγικού επιθήματος -ίζου:

Ø Σχηματισμός της γενικής ενικού του ασθενούς τύπου α΄ προσώπου της κτητικής αντωνυμίας με την μορφή ουμ’ (αντί μου), όταν βρίσκεται μετά από σιγμόληκτο όνομα, το οποίο έχει μεταβληθεί ως προς την ηχηρότητα (-ζ < -ς):

Ø Τα υποκοριστικά επιθήματα με την μεγαλύτερη παραγωγικότητα είναι τα: -ούδ^ι, -ί, -έλ., -ίδ^ι ενώ τα -άκι και -ίτσα απουσιάζουν:

Γ. ΣΥΝΤΑΞΗ

Ø Τάση υποχώρησης της γενικής των ονομάτων και αντικατάστασής της από ισοδύναμες εκφράσεις:

Ø Τάση τοποθέτησης του ετερόπτωτου ονοματικού προσδιορισμού σε γενική πριν από το προσδιοριζόμενο ουσιαστικό χωρίς να δίνεται έμφαση σε αυτό:

Τούτου είναι τ’ς. Ανντρόκλειας του σ.πίτ^ι