1216
Ο Γενοβέζος κόμης της Μάλτας, Αρρίγκο Πεσκατόρε, επιχειρεί να ανακτήσει την μεγαλόνησο Κρήτη, με την βοήθεια του συντοπίτη του, Αλαμάννο ντα Κόστα, κόμητος της Συρακούσας. Ο ντα Κόστα θα αιχμαλωτιστεί από τους Βενετσιάνους εντός του 1217, για ν'αφεθεί μόλις το 1218, όταν ο Αρρίγκο θ'αποποιηθεί επισήμως από την διεκδίκηση της Κρήτης.
Πεθαίνει ο Ιωάννης Ε' Καματηρός, πρώην αξιωματούχος του αυτοκράτορος Ανδρονίκου Κομνηνού ως «ἐπὶ τοῦ κανικλείου», και νυν «αρχιεπίσκοπος Αχρίδος (ή Αχριδών), A' Ιουστινιανής και πάσης Βουλγαρίας», με δικαιοδοσία σε ολόκληρα τα δυτικά Βαλκάνια, πέραν από τις ελληνικές χώρες. Στην αρχιεπισκοπή τον διαδέχεται ο πολυγραφώτατος «χαρτοφύλακάς» του, ο Δημήτριος Χωματιανός, ένας από τους πιο αξιόλογους αξιωματούχους της πάλαι ποτέ Ρωμανίας που ελκύει στην αυλή του, ο δεσπότης Θεόδωρος Δούκας Κομνηνός.
Πεθαίνει ο Νικήτας Χωνιάτης (1155-1216). Ήταν ένας αξιόλογος λόγιος, όπως και ο αδελφός του, Μιχαήλ, με καταγωγή από τις Χώνες της Φρυγίας. Κατά την περίοδο των Αγγέλων διετέλεσε, κατά καιρούς, μέγας λογοθέτης (= πρωθυπουργός) και δούκας του θέματος της Φιλιππουπόλεως (η κρίσιμη χώρα του Αιμιμόντου, Haemimonto λατινιστί). Άφησε λεπτομερές ιστορικό έργο για την περίοδο 1118-1207, δηλαδή συνεχίζει την «Αλεξιάδα» της Άννας Κομνηνής. Επίσης συνέγραψε τον «Θησαυρό της Ορθοδόξου Πίστεως», ένα εκτεταμένο έργο όπου καταγράφει τις αιρέσεις της εποχής, και το «Περί των Αγαλμάτων των καταστραφέντων από τους Λατίνους», ένα σύντομο δοκίμιο όπου αναφέρονται μνημεία που κατέστρεψαν οι σταυροφόροι στην Κ/πολη.
Πεθαίνει και ο φρικτός πάπας Ιννοκέντιος Γ΄. Το άψυχο κορμί του αλαζονικού & γενοκτόνου πάπα, θα βρεθεί ημίγυμνο, έχοντας σκυλευτεί και εγκαταλειφτεί από το υπηρετικό προσωπικό του! Όμως κήρυκες της νέας σταυροφορίας που εξαγγέλθηκε από την Αγιότητά του, φτάνουν φέτος μέχρι την Ιρλανδία και την Σκανδιναβία.
Δυστυχώς, πεθαίνει και ο αξιόλογος αυτοκράτωρ της Ρωμανίας, Ερρίκος του Αινώ, στην Σαλονίκη, κι ενώ ετοίμαζε εκστρατεία εναντίον των Βουλγάρων. Τον διαδέχεται η αδελφή του, Υολάνδη της Φλάνδρας, εν ονόματι του συζύγου της που απουσιάζει στην Γαλλία, του Φράγκου κόμητος του Νεβέρ, του Τονέρ και του Auxerre, και κατ'επάγγελμα σταυροφθόρου, Πέτρου του Κουρτεναί. Πάντως στο ρηγάτο της Θεσσαλονίκης ξεσπά έτσι νέα μεγάλη αναταραχή. Ανήσυχοι βαρώνοι, με επικεφαλής τον βαΐλο του ρηγάτου, τον κόμητα Ουμπέρτο Β' Μπιαντράτε, ανατρέπουν την βασιλομήτορα Μαργαρίτα Αρπάντ και τον ανήλικο γιο της και βασιλιά, Δημήτριο Μομφερρατικό. Αν και αρχικά το ρηγάτο της Θεσσαλονίκης αποδίδεται στον μαρκήσιο του Μονφερράτου, Γουλιέλμο Στ', κατόπιν επεμβάσεως της αυτοκράτειρας Υολάνδης, τελικά στον θρόνο παραμένει ο Δημήτριος, τον οποίο και νυμφεύουν με την Αγαθή, κόρη του Φράγκου μεγάλου κύρη των Αθηνών, Όθωνα ντε λα Ρος.
Ο δεσπότης της Ηπείρου, Θεόδωρος Δούκας Κομνηνός, επωφελούμενος τόσο από την αδυναμία της Βουλγαρίας, όσο και από την αστάθεια της λατινικής Ρωμανίας, επεκτείνει σαρωτικά τα όρια της επικράτειάς του, από Αχρίδα (επίσης Οχρίντ), μέχρι τμήματα της Θεσσαλίας.
Πάντως, δυσαρεστημένη από την γενικότερη αναστάτωση, η Μαργαρίτα Αρπάντ εγκαταλείπει την Ρωμανία, καταφεύγοντας στην πατρίδα της, Ουγγαρία, μάλλον οριστικά. Επιστρέφει από την κατακερματισμένη χώρα των Γραικών (Görögország), έχοντας ζήσει επί τριάντα συναπτά έτη, κι έχοντας παντρευτεί και τρεις φορές:
i. To 1186 την παντρεύεται ο Ρωμιός βασιλεύς αυτοκράτωρ Ισαάκ Β' Άγγελος. Για να τον παντρευτεί η Μαργαρίτα, βαπτίστηκε «Μαρία». Παιδιά τους:
1. Μανουήλ Άγγελος, διεκδικητής της πορφύρας το 1205, και
2. Ιωάννης Άγγελος, θα μεταναστεύσει στην Ουγγαρία όπου θα διατελέσει βάνος στην Συρμία & Μπακς (1227-41).
ii. Το 1204 την παντρεύεται ο Λομβαρδός Βονιφάτιος/ Μπονιφάτσιο ντ' Αλεράμο, ο Μομφερρατικός, ο σθεναρός μαρκήσιος και κύρις του Μονφερράτου, αυθέντης της Κρήτης, και «καίσαρ», ένας εκ των αρχηγών της Δ' Σταυροφορίας, κατόπιν του Partitio Romaniae, κύρις του Μοριά και της ασιατικής Ρωμανίας, για λίγο διεκδικητής «ιμπεράτωρ Ρωμανίας», και, τελικά, κατόπιν ανταλλαγής του ασιατικού τομέα της Ρωμανίας, με την Μακεδονία, «ρήγας της Θεσσαλονίκης» με φεουδαλικά δικαιώματα σε ολόκληρη την ηπειρωτική Ελλάδα, περιλαμβανομένων πχ i. του Φράγκου πρίγκηπος της Αχαΐας, ii. του Φράγκου μεγακύρι των Αθηνών, iii. του Φράγκου μαρκέζη της Βοδονίτσας, iv. του Φράγκου βαρώνου των Σαλώνων, v. ο Λομβαρδός βαρώνος της Εύβοιας/Νεγρεπόντε, όπως και vi. του Γραικού σεβαστοκράτορα Μιχαήλ Κομνηνού Δούκα (με έδρα την Άρτα. Πρόκειται για τον Άγγελο ιδρυτή του δεσποτάτου της Ηπείρου). Παιδί του Βονιφατίου και της Μαργαρίτας: Δημήτριος ο Μομφερρατικός, βαπτισθείς προς τιμήν του πολιούχου της Σαλονίκης.
iii. Το 1207 την παντρεύεται ο Φραγκο-Φλαμανδός Νικόλας ντε Σαιν Ομέρ (Nicholas de St Omer), φεουδάρχης στην Δωρίδα, και κύρις της Βοιωτίας - τα τοπωνύμια «Σανταμέρι» προέρχονται από κτήσεις απογόνων του Νικόλα Α' και της Μαργαρίτας:
1. Μπέλα του Σαιν Ομέρ
2. Γκιγιώμ του Σαιν Ομέρ
Αναστάτωση επικρατεί και στην Εύβοια. Μετά από τον θάνατο του Ραβανο ντελλα Καρτσέρι, ο Βενετός βαΐλος (= πρέσβης με αυξημένες αρμοδιότητες), Πέτρος Μπάρμπος, παρεμβαίνει δυναμικά στην διαμάχη των συγγενών που διεκδικούν την κληρονομιά του Ραβανο, μοιράζοντας το νησί σε έξι μέρη (εκτημόρια). Η Εύβοια τελικά μετατρέπεται σε τριαρχία βαρώνων (Κάρυστος, Νεγρεπόντε (Χαλκίδα), Ωρεοί), και οι τρεις από τον οίκο των ντελλα Καρτσέρι, όμως βαθμιαία στα επόμενα χρόνια ο Βενετός βαΐλος θα γίνει ο πραγματικός διοικητής ολόκληρου του νησιού.
Ο Έλληνας νομικός Δημήτριος Χωματηνός/Χωματιανός, χρίζεται αρχιεπίσκοπος Αχρίδος (1216-36). Σε γραπτά του, μας βεβαιώνει ότι οι "Δρουγουβίται" κυριαρχούν από τα Σκόπια μέχρι την Βέροια, επιβεβαιώνοντας έτσι και την ένωση των ημεδαπών Σκλαβενιτών σε ενιαία εθνότητα, διακριτή από το βουλγαρικό έθνος.
Στις ρωσικές ηγεμονίες, οι κνυάζ/πρίγκηπες εξακολουθούν να μάχονται αλλήλους μετά θρησκευτικής μανίας. Πάντως, οι δυνάμεις του Νόβγκοροντ, δηλαδή του κατεξοχήν αντιπάλου της μεγάλης ηγεμονίας του Βλάντιμιρ, βρίσκουν τον χρόνο να εισβάλλουν και στις Βαλτικές Χώρες, και να φτάσουν έως την Ρίγα.