SMJBB

De Stichting Monument Joodse Begraafplaats Bellingwolde(SMJBB), heeft zich ingezet om de herinnering aan de Joodse slachtoffers in onze gemeente blijvend te houden.

In 2010 is er ter nagedachtenis aan de 37 joden uit Bellingwolde en Wedde, die in de Tweede Wereldoorlog zijn weggevoerd en vermoord, een monument op de Joodse begraafplaats aan de Kerkweg in Bellingwolde onthuld. Dit was een initiatief van de Stichting Monument Joodse Begraafplaats Bellingwolde. Het ontwerp is van de Drentse kunstenaar Efraïm Milikowski. Het monument bestaat uit zes blokken natuursteen en drie glazen panelen, met daarop de namen van de slachtoffers plus hun geboortedatum en de plek waar ze zijn omgebracht.

De Stichting bestaat uit voorzitter oud-burgemeester Engbert Drenth, penningmeester oud-directeur welzijn Frits Kordelaar en oud-journalist Mat Ringers als secretaris. Het is allemaal particulier initiatief op grond van een idee van Engbert Drenth.

Wedde - foto Jantje Gras

De Stichting die in 2010 een gedenkteken plaatste op de joodse begraafplaats in Bellingwolde, rondde haar laatste project af met de plaatsing van struikelstenen. Deze gedenkstenen kregen een plekje voor de huizen waaruit tijdens de Tweede Wereldoorlog 37 joden uit de gemeente Bellingwedde zijn weggevoerd en nadien zijn vermoord in de vernietigingskampen.

Woensdag 30 april plaatsten Engbert Drenth, oud-burgemeester van Bellingwedde, opperrabbijn Binyomin Jacobs en de huidige burgemeester Janneke Snijder om 15.00 uur ter hoogte van de Hoofdweg 32 in Blijham de laatste struikelstenen. Dit zijn de laatste gedenkstenen waarmee de omgekomen joden uit Bellingwedde worden herdacht. Rabbijn Jacobs van het Interprovinciaal Opperabbinaat sprak een gebed uit, waarna voorzitter van SMJBB Engbert Drenth en burgemeester Snijder het woord voerden. Secretaris van de stichting Mat Ringers las de 37 namen van de omgekomen joden op.

De Stichting heeft de steentjes zelf ontworpen, niet met messing- maar met bronzen plaatjes. Ze zijn gemaakt bij Jan Kalk in Stadskanaal.

Hieronder ziet u de foto's van alle huizen waar de struikelstenen zijn geplaatst. U kunt de foto's vergroten door er op te klikken.

Verder kunt u via deze link de landelijke database raadplegen: https://map.stolpersteine.app/nl/westerwolde/locaties

Onthulling plaquette in Vriescheloo 26 september 2015

Zaterdag 26 september 2015 was de allerlaatste activiteit van de SMJBB. Toen werd namelijk aan de muur van het buurthuis 't Ganzenust in Vriescheloo deze plaquette onthuld. We kregen de toespraak van de heer Gerhard Kruizinga die hij heeft gehouden bij deze onthulling, zodat u precies op de hoogte bent van de aanleiding.

Tekst: Gerhard Kruizinga

Wij staan hier bij Meidoornweg 3, het volgende woonhuis is nummer 7. De ontbrekende schakel is nummer 5 en dat was het huis van mijn grootouders, tevens schildersbedrijf, dat destijds moest wijken voor de nieuwbouw.

Deze ontbrekende schakel brengt ons hier samen, zou je kunnen zeggen, want door het schrijven van een boek over mijn grootvader, kwam ik op het spoor van de gebeurtenis die wij hier vandaag herdenken en hier ook blijvend in herinne-ring willen houden.

Uit wat nu het buurthuis ‘t Ganzenust is werden op 27 juni 1944 weggevoerd: Rudolf Braaf, geboren op 17 april 1875 te Vlagtwedde – dus 69 jaar, en Sara Nathan, geboren op 21 januari 1886 te Winschoten – 58 jaar, samen met Hindrik Kuiper, geboren op 7 augustus 1885 te Vlagtwedde – eveneens 58 jaar, die hen in zijn woning een schuilplaats bood. Het joodse echtpaar werd in Auschwitz omgebracht op 6 september 1944 en Hindrik Kuiper op 29 januari 1945 in Sachsenhausen.

De dag erna werden Jeizel, Frouke en Elie Kosses, die bij Pieter Raske – de schoonzoon van Hindrik Kuiper - ondergedoken waren, verraden. Vader Jeizel werd ter plekke doodgeschoten, omdat hij verzet bood. Moeder en zoon kwamen om in Bergen-Belsen, waar ook Pieter Raske het leven liet.

De familie Kosses wordt vermeld op het monument in Bellingwolde, omdat zij inwoners waren van deze gemeente. Het echtpaar Braaf niet, zij waren hier – zoals dat heet – onder gedoken, werden verraden en weggevoerd naar Auschwitz en omgebracht, louter om wie zij waren, niet mochten zijn wie zij waren.

Sylva Edith, hun dochter, was hen een jaar eerder al voorgegaan naar de gaskamer, hetgeen zij vermoedelijk niet wisten. Hun zoon Sallo overleefde de oorlog na vlucht uit Westerbork en onderduik, die wel stand hield.

Met het levensverhaal van mijn grootvader had het gebeuren bij Hindrik Kuiper eind juni 1944 slechts zijdelings te maken. Ja, letterlijk: het gebeurde bij de buren, maar zo kon het toch maar gebeuren, bij buren alom in ons land destijds.

Daarom heb ik dit gebeuren beschreven in mijn boek en gezocht naar nazaten van Rudolf en Sara Braaf-Nathan. Via Lien Braaf in Meppel en een naamgenoot in Israël, kwam ik uiteindelijk kleindochter Ruth in Friesland op het spoor.

En toen dacht ik juist ook omdat dit huis geen particulier verblijf, maar centrum van de gemeenschap is, moet hier iets komen dat ons Rudolf, Sara en Hindrik blijvend in herinnering brengt opdat wat hier gebeurde – en destijds alom - nooit vergeten wordt.

Ik wil de heer Drenth, voorz. St. Monument Joodse Begraafplaats Bellingwolde, heel hartelijk danken voor zijn welwillende medewerking en inspanning, evenals het college van B&W van Bellingwedde dat dit initiatief toch heeft ondersteund.

Ik verheug mij in de aanwezigheid van leden van de Vriendenkring van de Synagoge van Bourtange, leden van de Werkgroep Streekhistorie Bellingwedde, andere belangstellenden en in het bijzonder die van mw Ruth Riemersma-Braaf en familie.

Ik wil eindigen met woorden van een lied van Maarten Peters, van de CD ‘Bevroren tranen’:

Zoveel woorden nooit gesproken,

zoveel liefdes nooit beleefd,

zoveel vuren nooit ontstoken,

zoveel kinderen nooit geweest,

zoveel lentes nooit geroken,

zoveel vruchten nooit geplukt,

zoveel takken afgebroken

van die stamboom afgerukt,

zoveel dromen aan het venster

van de toekomst weggedrukt,

uit het leven weggerukt…, zoveel leegte,