06 Biodiversiteit
Bomen bieden voedsel en beschutting aan een heel scala aan organismen. Niet alleen aan mensen, maar ook aan talloze vogels, zoogdieren en insecten. Om niet te vergeten de vele planten, bacteriën en schimmels die de bomen nodig hebben om te overleven. En dat hangt allemaal met elkaar samen. Aangezien iedere boomsoort een unieke biotoop vormt, verschilt die samenhang per soort. Het zijn niet alleen de bloemen en vruchten die voor andere soorten belangrijk zijn. Bomen bieden ook nest- (broed) en rustgelegenheid. Dit is belangrijk voor vogels en vleermuizen.
De boomkronen vormen een toevluchtsoord voor dieren die zich bedreigd voelen. En diezelfde boomkronen vormen veilige verbindingen tussen rust- en foerageergebieden, zeker als die kronen een aaneengesloten geheel vormen zoals in lanen.
Door hun bijzonder afweersysteem zijn bomen in staat om bij vraat door insecten de natuurlijke vijanden van die bedreiging, vooral roofinsecten, te lokken. Al die insecten die op de bomen afkomen zijn voedsel voor vogels en vleermuizen.
Uit een onderzoek van Natuurmonumenten komt dit overzicht.
Bomen leveren nectar en stuifmeel voor tal van insectensoorten. Linde is daarbij een kampioenboom. De geur van linden is ook voor mensen aangenaam. En van de bloemen kun je lindebloesemthee maken, wat een rustgevend effect heeft. In het najaar vallen de zaden aan hun vleugelblad naar beneden en zijn een welkom voedsel voor muizen en eekhoorns.
De lijsterbes heet niet zonder reden zo: zijn bessen zijn zeer gewild bij lijsterachtigen. De rode zaadrok van taxus is erg lekker. De zoete smaak trekt vogels aan, die de taxus helpen bij verspreiding. Noten zijn niet alleen bij mensen erg gewild, ook kraai-achtigen zijn er dol op. Ze nemen de noten mee om de van grote hoogte op straten en stoepen te laten vallen, zodat ze open barsten. Mocht dat niet baten, dan heb ik gezien dat de vogels de noten op straat leggen en wachten tot ze kapot gereden worden. Hetzelfde trucje passen ze toe bij hazelnoten.
Niet alleen vogels zijn gek op nootachtige vruchten. Eekhoorntjes zijn er zelfs van afhankelijk om de winter door te komen.
Eiken en beuken in het bos zijn een belangrijke voedselbron voor everzwijnen en rood-wild. Spechten en andere vogels, zoals de kruisbek, eten de zaden in dennenappels.
Foto: Pixabay. Paddestoelen in het bos
Planten en schimmels
Bomen bieden ook aan andere planten houvast, soms letterlijk. Denk bijvoorbeeld aan klimop, aan clematis en kamperfoelie. Op kalkhoudende grond groeit vaak maretak in de bomen.
De stammen en takken van bomen bieden leefruimte aan mossen en korstmossen. Daarbij zijn korstmossen een indicator van schone lucht.
Sommige planten zijn kieskeurig als het om hun waardboom gaat, anderen maken daar niet zo'n punt van. Dat geldt ook voor schimmels.
In de bodem leven naast bacteriën, insecten en wormen ook schimmels. Hun aanwezigheid is te zien aan paddestoelen. Bomen hebben schimmels nodig om zich gezond te ontwikkelen. De schimmels kunnen namelijk mineralen uit de grond losmaken en die delen met de bomen via de wortels. Sommige schimmels wikkelen zich rondom de wortelpunten, andere dringen er zelfs in. In ruil voor die dienst nemen ze van de bomen koolhydraten, want die kunnen de schimmels niet zelf maken. Tegelijk vormen die schimmels communicatiekanalen met andere bomen en ze transporteren zelfs voeding van gezonde bomen naar bomen die even niet goed voor zichzelf kunnen zorgen.
De grootste vijand van die belangrijke schimmels (mycorrhiza genoemd) zijn droogte en bodemverdichting. Ook wormen en insecten ondervinden hinder van bodemverdichting. Om bomen gezond te houden is het daarom belangrijk om bodemverdichting tegen te gaan en te zorgen voor voldoende .lucht en voeding. Vooral bij jonge bomen, de grotere bomen wortelen diep genoeg om water te vinden en ze helpen daarmee ook de mycorrhiza.
Uit een internationaal onderzoek dat van ongeveer 2010 tot 2018 heeft geduurd, blijkt dat zo'n 80% van de bodemschimmels uit de natuur is verdwenen. Dit heeft ook nadelige gevolgen voor de planten/bomen. Minder vitaal groen zal verdroging van de natuur niet kunnen tegenhouden met gevolg de we zomer op zomer hogere temperaturen te verwerken krijgen.