Wat doen bomen voor mensen?

Esthetische waarden

Bomen in stedelijk gebied hadden al lang geleden een esthetische functie. Welgestelden fleurden hun wijken op met mooie en vaak exotische bomen. Veel en exotisch groen was een statussymbool. En hoe ouder bomen waren hoe mooier men ze vond. Dit laatste is nog steeds zo. Helaas komt het ook nog steeds voor dat in achterstandwijken weinig groen te vinden is, waardoor de armste in de samenleving de baten van bomen (gezondheid en welzijn) moeten ontberen.

Bomen zijn beeldbepalend voor de omgeving waarin ze staan. Met een scala aan vormen en kleuren geven ze een bepaald karakter aan de omgeving. Aan straten, op pleinen en in parken. Onbewust ontlenen mensen daaraan hun identiteit. Bomen hebben ook een effect op de gemoedstoestand van mensen. Van workaholics is bekend dat ze in de nabijheid van eiken geestelijke rust vinden. Voor mij persoonlijk zijn beuken van invloed. En zo hebben verschillende menstypen baat bij de rustgevende eigenschappen van verschillende boomsoorten. Dit is geen theorie van vage types, maar is objectief aangetoond in studies over een verschijnsel dat W-golven wordt genoemd. Dit effect wordt toegeschreven aan elektromagnetische activiteit dat een bijwerking van chemische processen (stofwisseling) is en in de natuur een rol speelt bij communicatie tussen soortgenoten. In de wetenschap bekend als W-golven (W-waves) en algemeen ook wel aangeduid als aura.

Economische aspecten

Tijdens een bespreking bij de gemeente over de reconstructie van een marktplein werd ons verteld dat de kasteleins op dat plein in eerste instantie tegen nieuwe bomen bij hun terrassen waren. Maar al snel gaven ze toe dat bezoekers die een plekje in de zon zochten vaak snel weer weg waren en niet terugkwamen. Mensen die een plekje in de schaduw van een boom hadden gevonden bleven langer en consumeerden meer. Zo hebben bomen dus ook invloed op de economie. (onder parasols vinden we ook schaduw, maar hier blijft de temperatuur toch vaak hoger dan onder bomen.)

Mensen die in een omgeving met veel bomen leven, beoordelen hun levenskwaliteit positiever dan de mensen die in een grijze omgeving leven. Ze zijn ook gezonder, worden minder snel ziek en herstellen sneller als ze toch eens ziek worden. Dat kost de gemeenschap dus minder geld.

Op scholen waar het speelplein groene elementen heeft presteren met name jongens beter en wordt merkbaar beter samengewerkt en minder gepest. Hier vind je uitgebreide informatie.

Klimaat

Bomen zijn in staat hun eigen microklimaat te maken. Ze reguleren met hun bladeren de temperatuur in hun directe omgeving. Voor boomgroepen als parken en plantsoenen geldt, dat dit effect tot wel 100 meter in de omgeving merkbaar is. Een volwassen boom heeft een koelvermogen die gelijk is aan 10 of meer huishoudairco's.

De verdamping die verantwoordelijk is voor de verkoeling, zorgt natuurlijk ook voor een goede luchtvochtigheid. Boven grote bossen vormen zich vaak wolken, die met de wind meedrijven en verderop voor neerslag zorgen. Dit is niet onbelangrijk.

Een kenmerk van regenwouden is dat er veel neerslag valt. Die neerslag maken de bomen zelf door bodemvocht via hun bladerdek te verdampen. Zo vormen zich wolken die vervolgens uitregenen. Oerwouden in centraal Afrika zorgen zo voor het water in de Nijl. Ook de Amazone wordt op die manier beregend.

De verkoelende eigenschappen van stadsbomen helpen vooral in de zomer hittestress te verminderen. Het kan in de buurt van bomen wel 7 graden koeler zijn dan in de straten onder de brandende zon. In de buurt van bomen kan de lucht in de nacht weer tot 'n redelijk niveau afkoelen, zodat mensen beter slapen en langer gezond blijven.

In de winter kunnen goed geplaatste bomen de wind rondom gebouwen zodanig beïnvloeden, dat ze minder snel afkoelen, wat helpt energie te besparen. Om die reden stonden vroeger bij oude boerderijen dan ook vaak (lei)bomen, die de wind uit het westen moesten afremmen.

We hebben steeds meer met extreem weer te maken, niet alleen droogte, maar ook neerslag die in korte tijd voor flinke wateroverlast kan zorgen. Ook hier kunnen bomen helpen erger te voorkomen. Volwassen bomen zijn in staat, afhankelijk van soort en kroonomvang, tussen 18.000 en 30.000 liter regenwater per jaar te onderscheppen. Water wordt in de structuur van bladeren en takken vastgehouden en vertraagd afgegeven. Zo kan water beter in de bodem wegzakken. In de tussentijd kan een deel van het water verdampen.

Water dat in de bodem belandt, wordt door de wortels opgenomen en via de bladeren verdampt. Een volwassen eik of linde zal zo op een zonnige zomerdag 350 tot 500 liter water verdampen. Gemiddeld jaarlijks verbruik: meer dan 120.000 liter. Bij populieren bedraagt de dagelijkse verdamping wel 1500 liter.

Dat is water dat niet, of vertraagd in de riolering terecht komt. Dit is belangrijk omdat het voor gemeenten onbetaalbaar is om het rioolsysteem op de pieken af te stemmen. Bomen helpen die pieken af te vlakken en verkleinen zo de kans op wateroverlast.

Buiten de steden, op de hellingen, zorgen bomen dat de bodem bij elkaar wordt gehouden. Het is vooral aan ontbossing te danken dat er na hevige neerslag vaak overstromingen en zelfs aardverschuivingen plaatsvinden. Mensen doen soms ondoordacht gevaarlijke dingen met hun omgeving.

Geluid

Bomen die vol in het blad staan zijn wel in staat om geluid te temperen. Vooral de hoge tonen. Echt geluid weren doen bomen echter niet zo goed. Wel als er meerdere rijen voor de geluidbron staan met een gesloten ondergroei. En dat geheel moet bij voorkeur 45 meter breed zijn. Maar ook hier worden de lage tonen niet tegengehouden. Daarvoor zijn massieve wanden of aarden wallen nodig, liefst met begroeiing. Dat vermindert de galm als gevolg van tegen de wand teruggekaatst geluid. Meer hierover lees je hier.

Verder