Boomwaarde
Plataan in Stadspark Weert
Wat is een boom waard?
In het verleden was de waarde vooral een bedrag waarop jaarlijks werd afgeschreven. Je koopt een boom, plant die ergens in de stad en samen met de kosten die dat met zich brengt is dan de (begin)waarde van de boom. Vervolgens moet de boom voor onderhoud worden ingepland. Meestal beperkt tot veiligheidsinspecties (VTA) en snoeien. Belangrijk is, dat bomen langs wegen en straten tot 4,25 meter takvrij moeten zijn. Je kunt bomen kopen die door de kweker hierop zijn voorbereid, maar vaak worden de bomen pas later gesnoeid. Zulke bomen zijn goedkoper, maar leiden later tot hogere onderhoudskosten. Soms gaat het fout en worden te dikke takken weggenomen. De bomen kunnen die wond niet meer geheel sluiten en dat vormt dan een besmettingsbron en het begin van rotting.
Hoe ouder bomen worden hoe minder onderhoud ze nodig hebben. Ook dit is een reden om bomen zodanig te plannen dat ze een toekomst hebben. Afhankelijk van soort en groeiplek komt er een tijd dat de boom zal aftakelen waardoor er méér zorg nodig is. Zolang hij echter geen gevaar voor zijn omgeving is pleiten we ervoor om alle zorg te verlenen die nodig is. Gewoon een kwestie van respect, want diezelfde boom heeft vele tientallen jaren, zo niet honderden jaren de maatschappij gediend.
Het planten en onderhouden van bomen wordt vaak als kostenpost gezien en valt gemakkelijk ten prooi aan bezuinigingen. Wij pleiten ervoor om alle geld dat je in groen en het onderhoud ervan steekt, als investering in gezondheid en welzijn van de bevolking te kenmerken. Indirect merken de gemeenten daar de gevolgen van als lager uitvallende zorgkosten (o.a. WMO). Probleem is alleen, dat je dit pas kunt aantonen door alle groen weg te halen en te zien hoe die kosten dan zullen stijgen. Blijft dus een lastige discussie. Hetzelfde geldt voor waardestijging van vast goed (tot wel 15%) wat voor de gemeente hogere OZB inkomsten oplevert.
Dat groen in de werkomgeving tot wel 15% productiviteitsverbetering tot gevolg heeft is door meerdere universiteiten onderzocht. Ze kozen ieder een andere insteek, maar onder de streep was het resultaat telkens hetzelfde: 15% hogere arbeidsproductiviteit.
Ook de gezondheidszorg heeft inmiddels kennis gemaakt met de positieve effecten van groen op het herstel van patiënten. Al in de jaren '80 werd dit effect ontdekt in een Amerikaans ziekenhuis. Tot en met 2019 liep er in Nederland een uitgebreid onderzoek naar dit effect: Groene Gezonde Ziekenhuizen. Steeds meer ziekenhuizen integreren groen in en om het gebouw en op kamers waar hygiëne regels dat niet toestaan, kan men volstaan met posters of fotobehang. Patiënten ondervinden minder stress, herstellen sneller en hebben in veel gevallen minder medicatie nodig.
Dit alles betreft waarde van bomen in termen van opbrengsten en vermeden kosten.
Rekenmodellen
De behoefte om de waarde van (stads)bomen vast te stellen is vooral ingegeven om bij beschadiging iemand voor een reëel bedrag aansprakelijk te kunnen stellen. Boomkwekers stelden daarom al snel rekenmodellen op, om de waarde van bomen en eventuele schade zo reëel mogelijk te taxeren. In Nederland werd dat het NVTB rekenmodel en in België VVOG. In België is de Uniforme Methode voor Waardebepaling van Bomen bij wet geregeld, is openbaar en wordt daarom in de rechtspraak als bindend gehanteerd.
Overigens biedt ook de VVOG de rekenmethode als een applicatie aan en kost voor niet-leden € 400,-.
Het VVOG is online openbaar via de website www.bomenwerk.com en voor iedereen vrij te gebruiken. Ook de opzet van het algoritme is transparant. De uitkomst van een waarde berekening komt vrij goed overeen met de NVTB methode. Alleen is dit rekenmodel niet voor iedereen te gebruiken. Je moet om te beginnen lid/taxateur van de NVTB zijn. Dat is lastig als je met je buren een conflict hebt over een boom in je tuin. Woon je in België dan is de VVOG je wettelijke richtlijn. Woon je in Nederland, dan ben je op een beëdigd taxateur aangewezen. Daarmee kan zo'n conflict over een boom vrij duur worden.
Bomen met de buren
Nu we het toch over conflicten over bomen hebben, de Nederlandse Bomenstichting heeft een boekje uitgegeven over de juridische achtergronden en procedures met betrekking tot bomen. Dit boekje kun je online bestellen bij de Bomenstichting.
Vervangingswaarde
De VVOG en NVTB methoden berekenen de vervangingswaarde van bomen, waarbij nog geen rekening wordt gehouden met het verlies aan ecosysteemdiensten als een boom (onterecht) gekapt wordt. Wat bomen de maatschappij bieden in termen van opbrengsten en vermeden kosten (ecosysteemdiensten) wordt wel door andere instanties berekend.
In Nederland heeft de overheid een platform ontwikkeld: TEEB-stad. Op deze website (van het RIVM) kun je een project aanmaken en formulieren invullen waarna het achterliggend algoritme berekent wat het groen oplevert over een periode van 30 jaar. Daarbij wordt ook aangegeven wie de kosten draagt en wie er profijt van heeft. Kijk er niet van op als dit miljoenenbedragen zijn. Vooral de capaciteit van bomen op het gebied van watermanagement tilt zwaar.
Internationaal wordt ook wel gebruik gemaakt van een Amerikaans platform, i-Tree. Hiervoor moet je na aanmelding een set tools downloaden en op je computer installeren. Daaraan zijn geen kosten verbonden. i-Tree is een samenwerkingsverband van de USDA Forest Service en talrijke vrijwilligers en wetenschappers, die als doel hebben om de ecosysteemdiensten van bomen zo nauwkeurig mogelijk te berekenen. In eerste instantie was i-Tree bedoeld voor de VS en Canada. Er staan dan ook veel boomsoorten in de database die in Europa en andere werelddelen niet zo courant zijn. Op moment van schrijven zul je ook de Europese soorten als beuken, iep en veldesdoorn vergeefs zoeken in de i-Tree database. Maar vrijwilligers in tal van landen zijn bezig zowel luchtkwaliteit- en weerdata als lokale boomsoorten in het systeem in te voeren. Er is ook een Nederlandse toepassing van i-Tree beschikbaar.
I-Tree berekent de ecosysteemdiensten van bomen op jaarbasis. Zo kun je bijvoorbeeld berekenen dat een monumentale plataan van 28 meter hoog liefst 30.000 liter regenwater per jaar onderschept. In het rapport vind je ook gegevens over de capaciteit om CO2 vast te leggen en stikstof en fijnstof te filteren. Zelfs energiebesparing voor nabij gelegen gebouwen wordt berekend (volgens VS-normen). Dit laatste is overigens ook in TEEB-stad terug te vinden, maar dan met Nederlandse parameters.