Papierproductie
Het duurste element in het drukken van een boek is het papier waarop de tekst gedrukt wordt. Dit is voornamelijk vanwege de hoeveelheid papier die nodig is, al helemaal voor een boek zo groot en dik als de Biblia Sacra, maar ook vanwege de moeilijkheid van het maken van papier dat wit genoeg was om letters leesbaar te kunnen printen.[1]
Papier werd gemaakt van lompen. Stukken stuf, kapotte netten, garen, kant, katoen, zeildoeken, touw, buiswanten, hennep en soortgelijke producten werden verzameld bij mensen thuis en op afvalbergen. Deze werden naar een voddeschuur gebracht, maar de lompen werden gesorteerd naar afmeting, soort en kwaliteit. De eventuele knopen, haken, ogen en naden werden weggehaald, waarna de stof werd gewassen en in hele kleine stukjes werden gescheurd, gestampt of gesneden. Deze gesorteerde stoffen werden dan opgekocht door papiermolens: de witmolens kochten de beste kwaliteit, en de grauwpapiermolens de rest.[2]
De lompen die zijn gebruikt om de Biblia Sacra te maken, zijn gekocht door een witmolen, hoogstwaarschijnlijk een in Nederland, dat in de 17e eeuw veel papier exporteerde. Stromend water dreef de hamerbak in de molen aan, waar de vodden in werden geplaatst zodat het in een nóg fijner pulp werd gemalen. Nadat dit papierstof goed geroerd was, werd het in een schepkuip gedaan. Hier werd een schepvorm, een soort zeef, gebruikt om een beetje van de papierstof op te scheppen. Deze zeef werd ‘gehusseld’, geschud, zodat de vezels zich goed aan elkaar konden hechten en het water terug de schepbak in kon stromen.
De inhoud van de schepvorm werd op een dun stuk vilt gestort, wat op een ander, soortgelijk stuk vilt werd gelegd. Wanneer de stapel vilt-papier-vilt-papier-vilt groot genoeg was, werd deze in een pers uitgeperst. De bladen werden dan voorzichtig van de vilten afgenomen en uitgehangen om te drogen. Nadat zij droog waren, werden ze gedompeld in een gekookte mis van dierlijk afval, botten en oud perkament, vervolgens nog een keer geperst en nog een keer gedroogd. Dit proces ‘lijmt’ de papiervezels tegen elkaar en zorgt dat de inkt niet uitloopt wanneer het op de pagina wordt gedrukt.
bronnen
[1] Werner, Sarah. Studying Early Printed Books, 1450-1800: A Practical Guide. Hoboken, NJ: Wiley Blackwell, 2019.
[2] Schriks, C. F. J. Neem Nou Paper… Een Kleine Historie over de Uitvinding van het Papier. Zutphen, The Netherlands: Bührmann-Ubbens Papier, 1983.
Afbeeldingen:
Amman, Jost. der Papyrer. 1568. Woodcut on paper, 148x79mm. British Museum. https://www.britishmuseum.org/collection/object/P_1904-0206-103-21.
de Kroon, Hans. 23 Augustus 2004. Het Scheppen van de Vezels met Behulp van een Zeefraam. Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Papiermolen#/media/Bestand:Papierschepper1.jpg