Gebruik
Het is onbekend wie deze Bijbel heeft gekocht, en waarom. Er zijn geen namen in geschreven, geen aantekeningen in gemaakt en de Bijbel heeft geen ex libris. Er kunnen echter wel een paar conclusies getrokken worden over het gebruik van de Biblia Sacra.
Ten eerste is het zeker dat de Bijbel door een Katholiek is gekocht, en in Katholieke handen is gebleven. Het werd verkocht door Katholieke printers, bevat een ‘Tafereel der Schriftuer-Plaetsen’ ter bewijs van het gelijk van de Katholieke kerk. Daarnaast benoemt de titel expliciet dat de Bijbel is vertaald ‘na den laetsten Roomsche tekst’.
Ten tweede kon de koper van de Bijbel lezen. De Biblia Sacra is niet gemaakt als sierstuk. Hoewel de Officina Plantiniana meer dan 14000 houtsneden heeft,[1] bevat de Bijbel, afgezien van de allereerste Titelpagina, geen enkele afbeelding. Dit kan meerdere redenen hebben. Een afbeelding-loze Bijbel was goedkoper om te drukken. Daarnaast nemen afbeeldingen veel ruimte in. De Biblia Sacra is al een erg groot en zwaar werk, met afbeeldingen had dit niet in één volume gebonden kunnen worden. De standaard Protestantse Bijbel had in die tijd ook geen afbeeldingen – mensen konden die zelf los kopen en aan de boekverkoper vragen om deze platen mee te binden.[2] Daarnaast had Pieter Jacobz. Paets, slechts 33 jaar voor de Biblia Sacra werd gedrukt, een prachtige editie van de Moerentorf Bijbel gedrukt, met vele, vele, vele afbeeldingen. De vraag naar nog zo’n gedecoreerde Bijbel was, in 1690, waarschijnlijk dus erg laag.
Gezien de Bijbel in het Nederlands is gedrukt, werd het waarschijnlijk niet gebruikt door clerici, gezien zij geacht werden de Latijnse variant van de Vulgaat te gebruiken. Dit sluit echter niet uit dat de Bijbel privé door een clericus is gebruikt, omdat deze het makkelijker vond om Nederlands te lezen.
Er zijn twee pagina’s die verklappen dat de Biblia Sacra oprecht is gelezen en bestudeerd. Op de pagina van Het Eerste Boeck van Samuel, den Welchen Wij Noemen Het Eerste Boeck der Koningen, hoofdstuk 3, en op de pagina van Ezechiël 18, hebben twee mensen een vingerafdruk achtergelaten. Deze afdrukken drukken door op het uitstekende deel van de volgende pagina’s, en moeten daarom pas zijn achtergelaten nadat het bok gebonden was. De lezer – of lezers, want de afdrukken lijken van twee verschillende vingers, zo niet twee verschillende handen te komen – was waarschijnlijk aantekeningen aan het maken op een apart stuk papier. Ze hebben toen de Bijbel aangeraakt met een vieze inktvinger, misschien om de pagina plat te drukken om het goed te kunnen lezen, misschien om de bladzijde om te slaan. Hoe dan ook, ze hebben hun sporen achtergelaten.
Voor de rest verkeert de Biblia Sacra nog in uitstekende staat, met erg weinig gebruikssporen. Er zijn een paar gevouwen pagina’s waarbij de vouw expres lijkt, als ezelsoor, maar de meerderheid van de vouwen zien eruit alsof ze zijn ontstaan door het onvoorzichtig sluiten van het boek. Er is wat waterschade, zichtbaar in vergeelde vlekken en bobbelig papier, maar de inkt is nergens uitgelopen. Daarnaast zijn er wat kleine boekwormgaatjes en zijn de oorspronkelijke sloten van de achterkant van de Bijbel verwijderd.
bronnen
[1] “ImpressedbyPlantin.” Museum Plantin Moretus. https://www.museumplantinmoretus.be/en/content/impressed-plantin.
[2] Coelen, Peter van der. “2.1.5: 1585 - 1725 - Illustraties en Decoratie.” Bibliopolis: Handboek van de Geschiedenis van het Gedrukte Boek in Nederland. https://www.bibliopolis.nl/handboek/search/recordIdentifier/HBB%3A2.1.5/maximumRecords/1/personenkaart/Moretus%2A.