หน่วยที่ 4 การทำข้อมูลให้เป็นภาพและการสื่อสารด้วยข้อมูล
การถ่ายทอดข้อมูล หรือสื่อสารข้อมูลให้ประสบความสำเร็จ ต้องใช้การผสมผสานทั้งวิทยาศาสตร์ และศิลปะ โดยนักเรียนต้องทำความเข้าใจกับบริบท หรือจุดประสงค์ที่ต้องการจะสื่อสารไปยังผู้รับสาร เพื่อให้ผู้รับสารเข้าใจ หรือมองเห็นประเด็นสำคัญที่ต้องการสื่อสารภายใต้ข้อมูลนั้น จากการทำข้อมูลให้เป็นภาพ และเล่าเรื่องราวจากข้อมูล โดยประโยชน์ที่เกิดขึ้นจากผลลัพธ์นี้จะนำไปสู่การช่วยในการตัดสินใจ และค้นพบสิ่งใหม่บนพื้นฐานของข้อมูลที่เกิดขึ้นจริงบนโลกใบนี้
จุดประสงค์ของหน่วยการเรียนรู้
1. อธิบายวิธีการทำข้อมูลให้เป็นภาพ
2. ทำข้อมูลให้เป็นภาพและนำเสนอได้อย่างเหมาะสม
ข้อมูลที่เราได้มานั้น ส่วนใหญ่จะอยู่ในรูปของจำนวน และมีเป็นจำนวนมาก แม้ว่าการตอบคำถามที่เราสนใจ หรือสิ่งที่เราอย่างจะนำเสนอ จะมีอยู่แล้วในข้อมูลเหล่านั้น แต่ยากที่จะทำความเข้าใจ หรือไม่อาจสื่อสารได้โดยง่าย
สมมติว่าบริษัทนำเที่ยวแห่งหนึ่งต้องการที่จะเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือนักท่องเที่ยวต่างชาติที่จะเดินทางมาประเทศไทย เช่น การเตรียมไกด์นำเที่ยว การเตรียมสถานที่ท่องเที่ยวที่หมาะสมกับชาติต่าง ๆ ทางบริษัทจึงนำข้อมูลจำนวนนักท่องเที่ยวจากสำนักงานสถิติแห่งชาติ ดังตารางมาวิเคราะห์เพื่อกำหนดนโยบาย
ข้อมูลที่เราได้มานั้น ส่วนใหญ่จะอยู่ในรูปของจำนวน และมีเป็นจำนวนมาก แม้ว่าการตอบคำถามที่เราสนใจ หรือสิ่งที่เราอย่างจะนำเสนอ จะมีอยู่แล้วในข้อมูลเหล่านั้น แต่ยากที่จะทำความเข้าใจ หรือไม่อาจสื่อสารได้โดยง่าย
สมมติว่าบริษัทนำเที่ยวแห่งหนึ่งต้องการที่จะเตรียมความพร้อมเพื่อรับมือนักท่องเที่ยวต่างชาติที่จะเดินทางมาประเทศไทย เช่น การเตรียมไกด์นำเที่ยว การเตรียมสถานที่ท่องเที่ยวที่หมาะสมกับชาติต่าง ๆ ทางบริษัทจึงนำข้อมูลจำนวนนักท่องเที่ยวจากสำนักงานสถิติแห่งชาติ ดังตารางมาวิเคราะห์เพื่อกำหนดนโยบาย
จะเห็นได้ว่า การตอบคำถามต่าง ๆ เช่น นักท่องเที่ยวภูมิภาคไหนมีมากที่สุด ภูมิภาคไหนมีการเพิ่มขึ้นสูงสุด หรือคำถามอื่น ๆ เพื่อช่วยในการกำหนดนโยบายบริษัท อาจเป็นสิ่งที่ทำได้ยาก แต่การนำเสนอข้อมูลด้วยภาพ จะช่วยตอบคำถาม หรือนำเสนอประเด็นต่าง ๆ ได้รวดเร็วและชัดเจนขึ้น
แผนภูมิรูปวงกลม สร้างโดยการเขียนวงกลมและแบ่งวงกลมออกเป็นสัดส่วนตามจำนวนข้อมูล ซึ่งควรเป็นข้อมูลที่มีจำนวนกลุ่มไม่มากนัก แผนภูมิรูปวงกลมสามารถแสดงความสัมพันธ์เชิงปริมาณแบบสัดส่วนร้อยละได้เป็นอย่างดี ดังตัวอย่างในรูปที่แสดงสัดส่วนปริมาณนักท่องเที่ยวจากภูมิภาคต่าง กๆ ในปี 2558 จะเห็นได้ว่า นักท่องเที่ยวจากภูมิภาคเอเชียตะวันออก มีสัดส่วนของนักท่องเที่ยวมากที่สุด เมื่อเทียบกับสัดส่วนนักท่องเที่ยวจากภูมิภาคอื่น ๆ ร่วมกัน
นอกจากแผนภูมิรูปวงกลมเล้ว ยังมีแผนภูมิโดนัทที่เกิดจากการนำแผนภูมิรูปวงกลมมาวางซ้อนกัน ช่วยให้เห็นความเปลี่ยนแปลงของสัดส่วนได้เป็นอย่างดี ดังภาพ แสดงสัดส่วนของนักท่องเที่ยวในปี พ.ศ. 2557 (วงใน) และ พ.ศ. 2558 (วงนอก) ทำให้เห็นได้ชัดว่า นักท่องเที่ยวจากภูมิภาคเอเชียตะวันออก มีสัดส่วนเพิ่มขึ้น แต่ความแตกต่างของสัดส่วนนักท่องเที่ยวจากภูมิภาคอื่นจะเห็นได้ยาก เนื่องจากจุดเริ่มต้นไม่ตรงกัน ดังนั้น หากต้องการเปรียบเทียบที่ชัดเจน เราอาจต้องใช้การนำเสนอในรูปแบบอื่น เช่น แผนภูมิแท่ง
แผนภูมิแท่งแสดงความแตกต่างในเชิงปริมาณได้ชัดเจน จึงใช้เพื่อแสดงปริมาณข้อมูลแต่ละส่วน แผนภูมิแท่งจะเรียงข้อมูลจากซ้ายไปขวา ทำให้เห็นการเรียงตัวในเชิงลำดับ โดยปกตินิยมเรียงตามแนวนอน ดังตัวอย่างในรูปภาพประกอบที่แสดงปริมาณนักท่องเที่ยวจากภูมิภาคเอเชียตะวันออกและยุโรปจากปี พ.ศ. 2544 ถึง พ.ศ. 2558
จากแผนภูมิแท่ง จะเห็นชัดว่า จำนวนนักท่องเที่ยวจากเอเชียตะวันออก มีมากกว่าจำนวนนักท่องเที่ยวจากยุโรป ประมาณ 1 เท่า ในปี 2554 และมีจำนวนเพิ่มขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในขณะที่จำนวนนักท่องเที่ยวจากภูมิภาคยุโรป มีจำนวนค่อนข้างคงที่จากข้อมูลในรูป บริษัทอาจมีความสนใจนักท่องเที่ยวที่มาจากภูมิภาคเอเชียตะวันออก จึงไปหาข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับจำนวนนักท่องเที่ยวแยกตามประเทศ ดังตารางข้อมูลนักท่องเที่ยวรายปี แยกตามภูมิภาคของโลก ซึ่งจะนำมาวิเคราะห์และนำเสนอในรูปแบบที่เหมาะสมต่อไป
กราฟเส้นแสดงมิติของการเปลี่ยนแปลงได้ดี ใช้พื้นที่ในการแสดงข้อมูลแต่ละรายการน้อยกว่าแผนภูมิแท่งมาก ทำให้นำเสนอจำนวนรายการข้อมูลได้มากกว่า ดังรูปประกอบแสดงปริมาณและการเปลี่ยนแปลงของจำนวนนักท่องเที่ยวของข้อมูลในตารางที่ 4.3 ซึ่งแสดงให้เป็นอย่างชัดเจนว่าอัตราการเพิ่มของนักท่องเที่ยวจากจีน และกลุ่มอาเซียน สูงกว่าประเทศอื่นๆ
จากข้อมูล จะเห็นได้ว่ากลุ่มประเทศอาเซียนและประเทศจีนนั้น นอกจากจะมีปริมาณนักท่องเที่ยวมากแล้ว ยังมีอัตราการเพิ่มสูงอีกด้วย
แผนภาพการกระจาย นอกจากจะแสดงการกระจายของข้อมูลแล้ว ยังสามารถการเปรียบเทียบได้ดี จากรูปภาพจะเห็นได้ว่า รายได้จากนักท่องเที่ยวจีนมากกว่ารายได้จากนักท่องเที่ยวกลุ่มอาเซียนและประเทศอื่นๆ มากในการเขียนแผนภาพการกระจาย อาจมีการลากเส้นตรงที่แสดงถึงอัตราการเปลี่ยนแปลงที่คงที่ เช่น เส้นประในรูปภาพประกอบ แสดงรายได้ต่อหัวจากนักท่องเที่ยวจีนสูงกว่ารายได้เฉลี่ยต่อหัวจากนักท่องเที่ยวประเทศอื่น ๆ มาก
การเลือกใช้แผนภาพใดไม่ว่าจะเป็น แผนภูมิรูปวงกลม แผนภูมิแท่ง กราฟเส้น และแผนภาพการกระจาย ขึ้นอยู่กับข้อมูลและจุดประสงค์ของการนำเสนอ ซึ่งสามารถสรุปวิธีการใช้งานที่เหมาะสมสำหรับแผนภาพแต่ละชนิดได้
กิจกรรมที่ 4.2 การทำข้อมูลให้เป็นภาพ
ให้นักเรียนศึกษา แล้วตอบคำถามต่อไปนี้
1. "แสดงสัดส่วนของข้อมูลที่มีจำนวนกลุ่มไม่มากนัก" ควรใช้ภาพใดเหมาะสมที่สุด
🌟ก. แผนภูมิรูปวงกลม
ข. แผนภูมิแท่ง
ค. กราฟเส้น
ง. แผนภาพการกระจาย
2. "แสดงการเปลี่ยนแปลงของข้อมูลที่มีความต่อเนื่อง" ควรใช้ภาพใดเหมาะสมที่สุด
ก. แผนภูมิรูปวงกลม
ข. แผนภูมิแท่ง
🌟ค. กราฟเส้น
ง. แผนภาพการกระจาย
3. "แสดงความสัมพันธ์ระหว่างข้อมูล 2 ชุด" ควรใช้ภาพใดเหมาะสมที่สุด
ก. แผนภูมิรูปวงกลม
ข. แผนภูมิแท่ง
ค. กราฟเส้น
🌟ง. แผนภาพการกระจาย
4. "เปรียบเทียบปริมาณข้อมูลแต่ละรายการ" ควรใช้ภาพใดเหมาะสมที่สุด
ก. แผนภูมิรูปวงกลม
🌟ข. แผนภูมิแท่ง
ค. กราฟเส้น
ง. แผนภาพการกระจาย