หน่วยที่ 2 การเก็บรวบรวมและสำรวจข้อมูล

2.1 การเก็บรวบรวมข้อมูล

it's a no-brainer

คำถาม

วันนี้ขอหนึ่งคำถาม ถามอะไรก็ได้ที่คิด วิเคราะห์แล้ว เป็นสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อตนเองหรือสังคม ลองพูดดูซิ
อยากทราบว่านักเรียนโรงเรียนเทิงวิทยาคม ส่วนมากทานอาหารเช้าหรือไม่ก่อนมาถึงโรงเรียน เราจะใช้วิธีการเก็บรวบรวมข้อมูลแบบใด
ที่มาของแหล่งข้อมูล สามารถจำแนกได้กี่แหล่ง อะไรบ้าง
มุมอง 5 ด้าน เพื่อประกอบการพิจารณาความเหมาะสมของแหล่งข้อมูล มีอะไรบ้าง

2.1 การเก็บรวบรวมข้อมูล

ในปัจจุบันแหล่งข้อมูลทุติยภูมิมีการเผยแพร่บนอินเทอร์เน็ต และอยู่ในหลากหลายรูปแบบ (format) ในการนำไปใช้งานอาจมีวิธีจัดการข้อมูลที่แตกต่างกัน ขึ้นอยู่กับรูปแบบที่เผยแพร่ ดังต่อไปนี้

ไฟล์ ไฟล์ที่มีนามสกุล xls, xlsx หรือ odp เป็นไฟล์ที่ได้จากโปรแกรมตารางทำงาน หรือนามสกุล cvs เป็นไฟล์แบบข้อมูลความ (text) โดยไฟล์เหล่านี้สามารถดาวน์โหลดไปใช้ได้โดยไม่ต้องเขียนโปรแกรมเพิ่มเติม ส่วนไฟล์ที่มีนามสกุล pdf สามารถดาวน์โหลดได้ แต่นำข้อมูลไปใช้งานต่อได้ยาก เนื่องจากมีกระบวนการซับซ้อนในการแปลงไฟล์ให้อยู่ในรูปแบบที่สามารถนำไปใช้คำนวณได้
นอกจากนี้ ยังมีข้อมูลที่อยู่ในรูปแบบที่ต้องเขียนโปรแกรมในการนำข้อมูลเหล่านั้นมาใช้ เช่น ถ้าต้องการใช้ข้อมูลจากเฟซบุ๊ก หรือทวิตเตอร์ (Twitter) จะต้องเขียนโปรแกรมผ่านวิธีการเชื่อมต่อเฉพาะ (API: Application Programming Interface) เพื่อเรียกค้นข้อมูลไปใช้ซึ่งโปรแกรมนี้อาจจะเขียนขึ้นเองหรือใช้โปรแกรมที่มีผู้อื่นเขียนไว้แล้ว

รายงานหรือตารางบนเว็บไซต์ โดยทั่วไปจะเป็นข้อมูลที่ผ่านการสรุปมาแล้ว และไม่มีข้อมูลดิบประกอบ ทำให้ยากในการนำข้อมูลไปวิเคราะห์ในประเด็นอื่น เช่น ข้อมูลสรุปจำนวนผู้เสียชีวิตในช่วง 7 วันอันตราย ซึ่งจะมีเพียงจำนวนผู้เสียชีวิต และจำนวนผู้บาดเจ็บ แต่ไม่มีรายละเอียดของแต่ละบุคคล ทำให้ไม่สามารถวิเคราะห์ถึงช่วงวัยของผู้ประสบเหตุส่วนใหญ่

2.1.1 แหล่งข้อมูลทุติยภูมิ

สมมตินักเรียนสนใจข้อมูลเกี่ยวกับรายได้ประชากรของประเทศไทย นักเรียนอาจเริ่มจากการค้นข้อมูลสถิติจากเว็บไซต์ให้บริการข้อมูลของสำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล data.go.th ซึ่งเป็นศูนย์กลางข้อมูลภาครัฐเพื่อประโยชน์ต่อสาธารณชนและหน่วยงานทั้งภาครัฐและเอกชนให้สามารถค้นหาและเข้าถึงข้อมูลที่มีคุณภาพของภาครัฐได้ง่าย

เกร็ดน่ารู้ : แอตทริบิวต์

แอตทริบิวต์ (attribute) เป็นคุณลักษณะเฉพาะที่ระบุคุณสมบัติของวัตถุ สิ่งของ หรือสิ่งที่เราสนใจ โดยค่าที่เก็บของแต่ละแอตทริบิวต์ สามารถใช้อ้างอิงไปถึงวัตถุ สิ่งของ หรือสิ่งที่เราสนใจได้

ตัวอย่าง นักเรียนคนหนึ่ง มีแอตทริบิวต์ที่แสดงคุณลักษณะเฉพาะ เช่น ชื่อ เพศ อายุ ความสูง น้ำหนัก ขนาดรองเท้า รายได้ รายจ่าย โดยค่าที่เก็บของแต่ละแอตทริบิวต์ที่ใช้อ้างอิงไปยังนักเรียนคนนี้ เช่น
ชื่อ ก เพศ ชาย อายุ(ปี) 17 ความสูง(ซม.) 175 น้ำหนัก(กก.) 72 ขนาดรองเท้า(ซม.) 27 รายได้ต่อเดือน(บาท) 3,000 รายจ่ายต่อเดือน(บาท) 2,500

แหล่งข้อมูลทุติยภูมิที่เผยแพร่ของประเทศไทย

1. สำนักงานสถิติแห่งชาติ (http://www.nso.go.th)

ข้อมูลสถิติประชากร
ข้อมูลสถิติอื่น ๆ เช่น ข้อมูลเกี่ยวกับแรงงาน การศึกษา ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม สุขภาพ

2. สำนักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล(องค์การมหาชน) (http://data.go.th)

ข้อมูลที่รวบรวมมาจากแหล่งต่าง ๆ จัดเป็นหมวดหมู่และเผยแพร่ในเว็บไซต์ที่มีรูปแบบเดียวกัน

3. สำนักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ (http://www.nesdc.go.th)

ข้อมูลด้านเศรษฐกิจและสังคม
ข้อมูลด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม

เกร็ดน่ารู้ : ของฟรีมีในโลก

ในการค้นหาข้อมูลสาธารณะ Google ได้เปิดให้บริการค้นหาข้อมูล Google dataset search ที่ https://datasetsearch.research.google.com/ ซึ่งเป็นบริการที่มีประโยชน์อย่างมากต่อการค้นหาชุดข้อมูล อย่างไรก็ตามในปัจจุบันยังไม่มีชุดข้อมูลจากประเทศไทยมากนัก

2.1.2 ความเหมาะสมของแหล่งข้อมูล

การเลือกใช้แหล่งข้อมูลที่ไม่เหมาะสมหรือมีการบิดเบือน อาจทำให้ข้อสรุปที่ได้ผิดพลาด นอกจากนี้อาจทำให้เกิดอันตรายและสร้างความเสียหายในรูปแบบต่าง ๆ ได้ นักเรียนสามารถใช้มุมมองทั้ง 5 ด้าน ประกอบการพิจารณาความเหมาะสมของแหล่งข้อมูล

1. ความทันสมัยของข้อมูล (currency)

ควรตรวจสอบว่าข้อมูลเผยแพร่เมื่อใด สำรวจและปรับปรุงเมื่อใด นอกจากนี้ในปัญหาที่สนใจ ควรตรวจสอบว่าสามารถใช้ข้อมูลที่เผยแพร่นานมาแล้วได้หรือไม่

2. ความสอดคล้องกับการใช้งาน (relevance)

ควรตรวจสอบว่าข้อมูลเกี่ยวข้องกับปัญหาที่ต้องการหรือไม่

3. ความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูล (authority)

พิจารณาความน่าเชื่อถือของแหล่งข้อมูล ผู้เผยแพร่มีความชำนาญพอที่จะให้ข้อมูลในเรื่องดังกล่าวหรือไม่สามารถติดต่อผู้เผยแพร่ได้หรือไม่

4. ความถูกต้องแม่นยำ (accuracy)

ตรวจสอบความถูกต้องพื้นฐานของข้อมูล ตรวจสอบว่ามีการนำข้อมูลไปอ้างอิงที่อื่นหรือไม่ หรือมีการตรวจสอบยืนยันความถูกต้องของข้อมูลหรือไม่

5. จุดมุ่งหมายของแหล่งข้อมูล (purpose)

ตรวจสอบว่าข้อมูลดังกล่าวถูกพัฒนาขึ้นเพื่อเป้าหมายใด เช่น เพื่อใช้ในการรณรงค์ เผยแพร่ เพื่อการโฆษณา หรือเพื่อการศึกษาอื่น ๆ

? ชวนคิด

พิจารณาตัวอย่างการเลือกใช้ข้อมูลต่อไปนี้ และอธิบายถึงความเหมาะสม และผลกระทบที่เกิดขึ้นหากใช้ข้อมูลในทางที่ไม่เหมาะสม

กรณีที่ 1

นางสาวไข่มุก ค้นข้อมูลเพื่อวิเคราะห์เกี่ยวกับผู้สูงอายุในประเทศไทย เธอหาจำนวนผู้สูงอายุจากสถิติของกรมกิจการผู้สูงอายุในปี 2566 อย่างไรก็ตาม เธอไม่ได้ค้นจำนวนประชากรของประเทศไทยทั้งหมด เธอใช้ข้อมูลจากหนังสือที่หาได้ พบว่าในปี 2562 ประเทศมีประชากรประมาณ 50 ล้านคน

กรณีที่ 2

นายนักปราชญ์ พยายามหาข้อมูลเกี่ยวกับรายได้สินค้าส่งออกของประเทศไทยด้านกีฬา โดยค้นหาข้อมูลจากเว็บไซต์เกี่ยวกับฟุตบอลและพบข้อมูลรายได้ของนักฟุตบอลที่ประเทศอังกฤษ

กรณีที่ 3

นางสาวโชติกา สนใจเกี่ยวกับสถิติการรักษาโรคมะเร็ง เธอพบข้อมูลอัตราการรักษาแล้วหายจากร้านขายยาเอกชนแห่งหนึ่ง ที่บอกอัตราการรักษาจนหายขาดสูงถึง 95%

กรณีที่ 4

นางสาวมะลิ ดาวน์โหลดข้อมูลเกี่ยวกับการขนส่งในประเทศ เธอพบว่าในแฟ้มข้อมูลที่ดาวน์โหลดมามีการพิมพ์ชื่อจังหวัดผิดพลาดหลายที่ และมีข้อมูลบางจังหวัดปรากฎขึ้นซ้ำกัน

กรณีที่ 5

นายนราวิชญ์ ศึกษาเกี่ยวกับข้อมูลการขายสินค้าออนไลน์ ข้อมูลประกอบการโฆษณาให้ใช้บริการเว็บไซต์จากผู้ให้บริการ เว็บไซต์ซื้อขายสินค้ารายหนึ่งแจ้งว่าการซื้อสินค้าออนไลน์มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นและมีมูลค่ากว่า 70% ของการซื้อสินค้าทั้งหมด

เกร็ดความรู้ : IoT

ในปัจจุบันมีเทคโนโลยีอินเทอร์เน็ตของสรรพสิ่ง (Internet of Things) หรือไอโอที (IoT) เป็นเครือข่ายของวัตถุ อุปกรณ์ พาหนะ สิ่งปลูกสร้าง และสิ่งของอื่น ๆ ที่มีการฝังวงจรอิเล็กทรอนิกส์ ซอฟต์แวร์ เซ็นเซอร์ และเชื่อมต่อกับอินเทอร์เน็ต สิ่งเหล่านี้สามารถเก็บบันทึกและแลกเปลี่ยนข้อมูลได้ ทำให้เข้าใจสภาพแวดล้อมที่อยู่ห่างไกลได้แบบเรียลไทม์ โดยไม่ต้องไปอยู่ในสถานที่จริง

กิจกรรมที่ 2.1 การเก็บรวบรวมข้อมูล

เมื่อนักเรียนศึกษาจบเนื้อหาในหัวข้อที่ 2.1 การเก็บรวบรวมข้อมูล แล้วให้ตอบคำถาม

“ผู้จัดอบรมต้องการเก็บรวบรวมข้อมูลเครื่องดื่มที่ชื่นชอบเพื่อจัดบริการเครื่องดื่มและนำข้อมูลไปวิเคราะห์เชิงทำนาย”

1. เมื่อวิเคราะห์สถานการณ์ข้างต้นแล้วควรเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยเครื่องมือใด

ก. แบบสังเกต

🌟 ข. แบบสอบถาม

ค. แบบประเมิน

ง. แบบสัมภาษณ์

2. ข้อใดไม่ใช่ประเด็นที่ใช้พิจารณาเพื่อออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูลในการตัดสินใจให้มีประสิทธิภาพ

ก. วิธีเก็บข้อมูล

ข. แหล่งข้อมูล

🌟 ค. งบประมาณ

ง. เครื่องมือเก็บข้อมูล

3. ควรดำเนินการตามขั้นตอนในข้อใดเพื่อให้การเก็บรวบรวมข้อมูลมีประสิทธิภาพสูงสุดดำเนินการเก็บข้อมูล

ก. ดำเนินการเก็บข้อมูล

ข. วิเคราะห์สถานการณ์

ค. สร้างเครื่องมือเก็บข้อมูล

🌟 ง. ออกแบบการเก็บรวบรวมข้อมูล

4. นักเรียนสามารถใช้มุมมองทั้ง 5 ด้าน ประกอบการพิจารณาความเหมาะสมของแหล่งข้อมูล มีอะไรบ้าง