പാശുപതബ്രഹ്മോപനിഷത്ത്

പാശുപതബ്രഹ്മവിദ്യാസംവേദ്യം പരമാക്ഷരം .

പരമാനന്ദസമ്പൂർണം രാമചന്ദ്രപദം ഭജേ ..

ഓം ഭദ്രം കർണേഭിഃ ശൃണുയാമ ദേവാഃ .. ഭദ്രം പശ്യേമാക്ഷഭിര്യജത്രാഃ ..

സ്ഥിരൈരംഗൈസ്തുഷ്ടുവാം ̐സസ്തനൂഭിഃ .. വ്യശേമ ദേവഹിതം യദായുഃ ..

സ്വസ്തി ന ഇന്ദ്രോ വൃദ്ധശ്രവാഃ .. സ്വസ്തി നഃ പൂഷാ വിശ്വവേദാഃ ..

സ്വസ്തി നസ്താർക്ഷ്യോ അരിഷ്ടനേമിഃ .. സ്വസ്തി നോ ബൃഹസ്പതിർദധാതു ..

ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ..

ഹരിഃ ഓം .. അഥ ഹ വൈ സ്വയംഭൂർബ്രഹ്മാ പ്രജാഃ സൃജാനീതി കാമകാമോ ജായതേ

കാമേശ്വരോ വൈശ്രവണഃ . വൈശ്രവണോ ബ്രഹ്മപുത്രോ വാലഖില്യഃ സ്വയംഭുവം

പരിപൃച്ഛതി ജഗതാം കാ വിദ്യാ കാ ദേവതാ ജാഗ്രത്തുരീയയോരസ്യ കോ ദേവോ യാനി

തസ്യ വശാനി കാലാഃ കിയത്പ്രമാണാഃ കസ്യാജ്ഞയാ രവിചന്ദ്രഗ്രഹാദയോ ഭാസന്തേ

കസ്യ മഹിമാ ഗഗനസ്വരൂപ ഏതദഹം ശ്രോതുമിച്ഛാമി നാന്യോ ജാനാതി

ത്വം ബ്രൂഹി ബ്രഹ്മൻ . സ്വയംഭൂരുവാച കൃത്സ്നജഗതാം മാതൃകാ വിദ്യാ

ദ്വിത്രിവർണസഹിതാ ദ്വിവർണമാതാ ത്രിവർണസഹിതാ . ചതുർമാത്രാത്മകോങ്കാരോ മമ

പ്രാണാത്മികാ ദേവതാ . അഹമേവ ജഗത്ത്രയസ്യൈകഃ പതിഃ . മമ വശാനി സർവാണി

യുഗാന്യപി . അഹോരാത്രാദയോ മത്സംവർധിതാഃ കാലാഃ . മമ രൂപാ

രവേസ്തേജശ്ചന്ദ്രനക്ഷത്രഗ്രഹതേജാംസി ച . ഗഗനോ മമ ത്രിശക്തിമായാസ്വരൂപഃ

നാന്യോ മദസ്തി . തമോമായാത്മകോ രുദ്രഃ സാത്വികമായാത്മകോ വിഷ്ണൂ

രാജസമായാത്മകോ ബ്രഹ്മാ .

ഇന്ദ്രാദയസ്താമസരാജസാത്മികാ ന സാത്വികഃ കോഽപി അഘോരഃ

സർവസാധാരണസ്വരൂപഃ . സമസ്തയാഗാനാം രുദ്രഃ പശുപതിഃ കർതാ .

രുദ്രോ യാഗദേവോ വിഷ്ണുരധ്വര്യുർഹോതേന്ദ്രോ ദേവതാ യജ്ഞഭുഗ്

മാനസം ബ്രഹ്മ മാഹേശ്വരം ബ്രഹ്മ മാനസം ഹംസഃ

സോഽഹം ഹംസ ഇതി . തന്മയയജ്ഞോ നാദാനുസന്ധാനം .

തന്മയവികാരോ ജീവഃ . പരമാത്മസ്വരൂപോ ഹംസഃ . അന്തർബഹിശ്ചരതി

ഹംസഃ . അന്തർഗതോഽനകാശാന്തർഗതസുപർണസ്വരൂപോ ഹംസഃ .

ഷണ്ണവതിതത്ത്വതന്തുവദ്വ്യക്തം ചിത്സൂത്രത്രയചിന്മയലക്ഷണം

നവതത്ത്വത്രിരാവൃതം ബ്രഹ്മവിഷ്ണുമഹേശ്വരാത്മകമഗ്നിത്രയകലോപേതം

ചിദ്ഗ്രന്ഥിബന്ധനം . അദ്വൈതഗ്രന്ഥിഃ യജ്ഞസാധാരണാംഗം

ബഹിരന്തർജ്വലനം യജ്ഞാംഗലക്ഷണബ്രഹ്മസ്വരൂപോ ഹംസഃ .

ഉപവീതലക്ഷണസൂത്രബ്രഹ്മഗാ യജ്ഞാഃ . ബ്രഹ്മാംഗലക്ഷണയുക്തോ

യജ്ഞസൂത്രം . തദ്ബ്രഹ്മസൂത്രം . യജ്ഞസൂത്രസംബന്ധീ ബ്രഹ്മയജ്ഞഃ .

തത്സ്വരൂപോഽംഗാനി മാത്രാണി മനോ യജ്ഞസ്യ ഹംസോ യജ്ഞസൂത്രം .

പ്രണവം ബ്രഹ്മസൂത്രം ബ്രഹ്മയജ്ഞമയം . പ്രണവാന്തർവർതീ ഹംസോ

ബ്രഹ്മസൂത്രം . തദേവ ബ്രഹ്മയജ്ഞമയം മോക്ഷക്രമം .

ബ്രഹ്മസന്ധ്യാക്രിയാ മനോയാഗഃ . സന്ധ്യാക്രിയാ മനോയാഗസ്യ ലക്ഷണം .

യജ്ഞസൂത്രപ്രണവബ്രഹ്മയജ്ഞക്രിയായുക്തോ ബ്രാഹ്മണഃ . ബ്രഹ്മചര്യേണ

ഹരന്തി ദേവാഃ . ഹംസസൂത്രചര്യാ യജ്ഞാഃ . ഹംസപ്രണവയോരഭേദഃ .

ഹംസസ്യ പ്രാർഥനാസ്ത്രികാലാഃ . ത്രികാലസ്ത്രിവർണാഃ . ത്രേതാഗ്ന്യനുസന്ധാനോ യാഗഃ .

ത്രേതാഗ്ന്യാത്മാകൃതിവർണോങ്കാരഹംസാനുസന്ധാനോഽന്തര്യാഗഃ .

ചിത്സ്വരൂപവത്തന്മയം തുരീയസ്വരൂപം . അന്തരാദിത്യേ ജ്യോതിഃസ്വരൂപോ ഹംസഃ .

യജ്ഞാംഗം ബ്രഹ്മസമ്പത്തിഃ . ബ്രഹ്മപ്രവൃത്തൗ തത്പ്രണവഹംസസൂത്രേണൈവ

ധ്യാനമാചരന്തി . പ്രോവാച പുനഃ സ്വയംഭുവം പ്രതിജാനീതേ ബ്രഹ്മപുത്രോ

ഋഷിർവാലഖില്യഃ . ഹംസസൂത്രാണി കതിസംഖ്യാനി കിയദ്വാ പ്രമാണം .

ഹൃദ്യാദിത്യമരീചീനാം പദം ഷണ്ണവതിഃ . ചിത്സൂത്രഘ്രാണയോഃ സ്വർനിർഗതാ

പ്രണവധാരാ ഷഡംഗുലദശാശീതിഃ . വാമബാഹുർദക്ഷിണകഠ്യോരന്തശ്ചരതി

ഹംസഃ പരമാത്മാ ബ്രഹ്മഗുഹ്യപ്രകാരോ നാന്യത്ര വിദിതഃ . ജാനന്തി തേഽമൃതഫലകാഃ .

സർവകാലം ഹംസം പ്രകാശകം . പ്രണവഹംസാന്തർധ്യാനപ്രകൃതിം വിനാ ന മുക്തിഃ .

നവസൂത്രാൻപരിചർചിതാൻ . തേഽപി യദ്ബ്രഹ്മ ചരന്തി . അന്തരാദിത്യേ ന ജ്ഞാതം

മനുഷ്യാണാം . ജഗദാദിത്യോ രോചത ഇതി ജ്ഞാത്വാ തേ മർത്യാ വിബുധാസ്തപന

പ്രാർഥനായുക്താ ആചരന്തി .

വാജപേയഃ പശുഹർതാ അധ്വര്യുരിന്ദ്രോ ദേവതാ അഹിംസാ

ധർമയാഗഃ പരമഹംസോഽധ്വര്യുഃ പരമാത്മാ ദേവതാ

പശുപതിഃ ബ്രഹ്മോപനിഷദോ ബ്രഹ്മ . സ്വാധ്യായയുക്താ

ബ്രാഹ്മണാശ്ചരന്തി . അശ്വമേധോ മഹായജ്ഞകഥാ .

തദ്രാജ്ഞാ ബ്രഹ്മചര്യമാചരന്തി . സർവേഷാം

പൂർവോക്തബ്രഹ്മയജ്ഞക്രമം മുക്തിക്രമമിതി ബ്രഹ്മപുത്രഃ

പ്രോവാച . ഉദിതോ ഹംസ ഋഷിഃ . സ്വയംഭൂസ്തിരോദധേ . രുദ്രോ

ബ്രഹ്മോപനിഷദോ ഹംസജ്യോതിഃ പശുപതിഃ പ്രണവസ്താരകഃ സ ഏവം വേദ .

ഹംസാത്മമാലികാവർണബ്രഹ്മകാലപ്രചോദിതാ .

പരമാത്മാ പുമാനിതി ബ്രഹ്മസമ്പത്തികാരിണീ .. 1..

അധ്യാത്മബ്രഹ്മകൽപസ്യാകൃതിഃ കീദൃശീ കഥാ .

ബ്രഹ്മജ്ഞാനപ്രഭാസന്ധ്യാകാലോ ഗച്ഛതി ധീമതാം .

ഹംസാഖ്യോ ദേവമാത്മാഖ്യമാത്മതത്ത്വപ്രജാ കഥം .. 2..

അന്തഃപ്രണവനാദാഖ്യോ ഹംസഃ പ്രത്യയബോധകഃ .

അന്തർഗതപ്രമാഗൂഢം ജ്ഞാനനാലം വിരാജിതം .. 3..

ശിവശക്ത്യാത്മകം രൂപം ചിന്മയാനന്ദവേദിതം .

നാദബിന്ദുകലാ ത്രീണി നേത്രം വിശ്വവിചേഷ്ടിതം .. 4..

ത്രിയംഗാനി ശിഖാ ത്രീണി ദ്വിത്രാണാം സംഖ്യമാകൃതിഃ .

അന്തർഗൂഢപ്രമാ ഹംസഃ പ്രമാണാന്നിർഗതം ബഹിഃ .. 5..

ബ്രഹ്മസൂത്രപദം ജ്ഞേയം ബ്രാഹ്മം വിധ്യുക്തലക്ഷണം .

ഹംസാർകപ്രണവധ്യാനമിത്യുക്തോ ജ്ഞാനസാഗരേ .. 6..

ഏതദ്വിജ്ഞാനമത്രേണ ജ്ഞാനസാഗരപാരഗഃ .

സ്വതഃ ശിവഃ പശുപതിഃ സാക്ഷീ സർവസ്യ സർവദാ .. 7..

സർവേഷാം തു മനസ്തേന പ്രേരിതം നിയമേന തു .

വിഷയേ ഗച്ഛതി പ്രാണശ്ചേഷ്ടതേ വാഗ്വദത്യപി .. 8..

ചക്ഷുഃ പശ്യതി രൂപാണി ശ്രോത്രം സർവം ശൃണോത്യപി .

അന്യാനി കാനി സർവാണി തേനൈവ പ്രേരിതാനി തു .. 9..

സ്വം സ്വം വിഷയമുദ്ദിശ്യ പ്രവർതന്തേ നിരന്തരം .

പ്രവർതകത്വം ചാപ്യസ്യ മായയാ ന സ്വഭാവതഃ .. 10..

ശ്രോത്രമാത്മനി ചാധ്യസ്തം സ്വയം പശുപതിഃ പുമാൻ .

അനുപ്രവിശ്യ ശ്രോത്രസ്യ ദദാതി ശ്രോത്രതാം ശിവഃ .. 11..

മനഃ സ്വാത്മനി ചാധ്യസ്തം പ്രവിശ്യ പരമേശ്വരഃ .

മനസ്ത്വം തസ്യ സത്ത്വസ്ഥോ ദദാതി നിയമേന തു .. 12..

സ ഏവ വിദിതാദന്യസ്തഥൈവാവിദിതാദപി .

അന്യേഷാമിന്ദ്രിയാണാം തു കൽപിതാനാമപീശ്വരഃ .. 13..

തത്തദ്രൂപമനു പ്രാപ്യ ദദാതി നിയമേന തു .

തതശ്ചക്ഷുശ്ച വാക്ചൈവ മനശ്ചാന്യാനി ഖാനി ച .. 14..

ന ഗച്ഛന്തി സ്വയഞ്ജ്യോതിഃസ്വഭാവേ പരമാത്മനി .

അകർതൃവിഷയപ്രത്യക്പ്രകാശം സ്വാത്മനൈവ തു .. 15..

വിനാ തർകപ്രമാണാഭ്യാം ബ്രഹ്മ യോ വേദ വേദ സഃ .

പ്രത്യഗാത്മാ പരഞ്ജ്യോതിർമായാ സാ തു മഹത്തമഃ .. 16..

തഥാ സതി കഥം മായാസംഭവഃ പ്രത്യഗാത്മനി .

തസ്മാത്തർകപ്രമാണാഭ്യാം സ്വാനുഭൂത്യാ ച ചിദ്ഘനേ .. 17..

സ്വപ്രകാശൈകസംസിദ്ധേ നാസ്തി മായാ പരാത്മനി .

വ്യാവഹാരികദൃഷ്ട്യേയം വിദ്യാവിദ്യാ ന ചാന്യഥാ .. 18..

തത്ത്വദൃഷ്ട്യാ തു നാസ്ത്യേവ തത്ത്വമേവാസ്തി കേവലം .

വ്യാവഹാരിക ദൃഷ്ടിസ്തു പ്രകാശാവ്യഭിചാരിതഃ .. 19..

പ്രകാശ ഏവ സതതം തസ്മാദദ്വൈത ഏവ ഹി .

അദ്വൈതമിതി ചോക്തിശ്ച പ്രകാശാവ്യഭിചാരതഃ .. 20..

പ്രകാശ ഏവ സതതം തസ്മാന്മൗനം ഹി യുജ്യതേ .

അയമർഥോ മഹാന്യസ്യ സ്വയമേവ പ്രകാശിതഃ .. 21..

ന സ ജീവോ ന ച ബ്രഹ്മാ ന ചാന്യദപി കിഞ്ചന .

ന തസ്യ വർണാ വിദ്യന്തേ നാശ്രമാശ്ച തഥൈവ ച .. 22..

ന തസ്യ ധർമോഽധർമശ്ച ന നിഷേധോ വിധിർന ച .

യദാ ബ്രഹ്മാത്മകം സർവം വിഭാതി തത ഏവ തു .. 23..

തദാ ദുഃഖാദിഭേദോഽയമാഭാസോഽപി ന ഭാസതേ .

ജഗജ്ജീവാദിരൂപേണ പശ്യന്നപി പരാത്മവിത് .. 24..

ന തത്പശ്യതി ചിദ്രൂപം ബ്രഹ്മവസ്ത്വേവ പശ്യതി .

ധർമധർമിത്വവാർതാ ച ഭേദേ സതി ഹി ഭിദ്യതേ .. 25..

ഭേദാഭേദസ്തഥാ ഭേദാഭേദഃ സാക്ഷാത്പരാത്മനഃ .

നാസ്തി സ്വാത്മാതിരേകേണ സ്വയമേവാസ്തി സർവദാ .. 26..

ബ്രഹ്മൈവ വിദ്യതേ സാക്ഷാദ്വസ്തുതോഽവസ്തുതോഽപി ച .

തഥൈവ ബ്രഹ്മവിജ്ജ്ഞാനീ കിം ഗൃഹ്ണാതി ജഹാതി കിം .. 27..

അധിഷ്ഠാനമനൗപമ്യമവാങ്മനസഗോചരം .

യത്തദദ്രേശ്യമഗ്രാഹ്യമഗോത്രം രൂപവർജിതം .. 28..

അചക്ഷുഃശ്രോത്രമത്യർഥം തദപാണിപദം തഥാ .

നിത്യം വിഭും സർവഗതം സുസൂഖ്മം ച തദവ്യയം .. 29..

ബ്രഹ്മൈവേദമമൃതം തത്പുരസ്താദ്-

ബ്രഹ്മാനന്ദം പരമം ചൈവ പശ്ചാത് .

ബ്രഹ്മാനന്ദം പരമം ദക്ഷിണേ ച

ബ്രഹ്മാനന്ദം പരമം ചോത്തരേ ച .. 30..

സ്വാത്മന്യേവ സ്വയം സർവം സദാ പശ്യതി നിർഭയഃ .

തദാ മുക്തോ ന മുക്തശ്ച ബദ്ധസ്യൈവ വിമുക്തതാ .. 31..

ഏവംരൂപാ പരാ വിദ്യാ സത്യേന തപസാപി ച .

ബ്രഹ്മചര്യാദിഭിർധർമൈർലഭ്യാ വേദാന്തവർത്മനാ .. 32..

സ്വശരീരേ സ്വയഞ്ജ്യോതിഃസ്വരൂപം പാരമാർഥികം .

ക്ഷീണദോഷഃ പ്രപശ്യന്തി നേതരേ മായയാവൃതാഃ .. 33..

ഏവം സ്വരൂപവിജ്ഞാനം യസ്യ കസ്യാസ്തി യോഗിനഃ .

കുത്രചിദ്ഗമനം നാസ്തി തസ്യ സമ്പൂർണരൂപിണഃ .. 34..

ആകാശമേകം സമ്പൂർണം കുത്രചിന്ന ഹി ഗച്ഛതി .

തദ്വദ്ബ്രഹ്മാത്മവിച്ഛ്രേഷ്ഠഃ കുത്രചിന്നൈവ ഗച്ഛതി .. 35..

അഭക്ഷ്യസ്യ നിവൃത്ത്യാ തു വിശുദ്ധം ഹൃദയം ഭവേത് .

ആഹാരശുദ്ധൗ ചിത്തസ്യ വിശുദ്ധിർഭവതി സ്വതഃ .. 36..

ചിത്തശുദ്ധൗ ക്രമാജ്ജ്ഞാനം ത്രുട്യന്തി ഗ്രന്ഥയഃ സ്ഫുടം .

അഭക്ഷ്യം ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനവിഹീനസ്യൈവ ദേഹിനഃ .. 37..

ന സമ്യഗ്ജ്ഞാനിനസ്തദ്വത്സ്വരൂപം സകലം ഖലു .

അഹമന്നം സദാന്നാദ ഇതി ഹി ബ്രഹ്മവേദനം .. 38..

ബ്രഹ്മവിദ്ഗ്രസതി ജ്ഞാനാത്സർവം ബ്രഹ്മാത്മനൈവ തു .

ബ്രഹ്മക്ഷത്രാദികം സർവം യസ്യ സ്യാദോദനം സദാ .. 39..

യസ്യോപസേചനം മൃത്യുസ്തം ജ്ഞാനീ താദൃശഃ ഖലു .

ബ്രഹ്മസ്വരൂപവിജ്ഞാനാജ്ജഗദ്ഭോജ്യം ഭവേത്ഖലു .. 40..

ജഗദാത്മതയാ ഭാതി യദാ ഭോജ്യം ഭവേത്തദാ .

ബ്രഹ്മസ്വാത്മതയാ നിത്യം ഭക്ഷിതം സകലം തദാ .. 41..

യദാഭാസേന രൂപേണ ജഗദ്ഭോജ്യം ഭവേത തത് .

മാനതഃ സ്വാത്മനാ ഭാതം ഭക്ഷിതം ഭവതി ധ്രുവം .. 42..

സ്വസ്വരൂപം സ്വയം ഭുങ്ക്തേ നാസ്തി ഭോജ്യം പൃഥക് സ്വതഃ .

അസ്തി ചേദസ്തിതാരൂപം ബ്രഹ്മൈവാസ്തിത്വലക്ഷണം .. 43..

അസ്തിതാലക്ഷണാ സത്താ സത്താ ബ്രഹ്മ ന ചാപരാ .

നാസ്തി സത്താതിരേകേണ നാസ്തി മായാ ച വസ്തുതഃ .. 44..

യോഗിനാമാത്മനിഷ്ഠാനാം മായാ സ്വാത്മനി കൽപിതാ .

സാക്ഷിരൂപതയാ ഭാതി ബ്രഹ്മജ്ഞാനേന ബാധിതാ .. 45..

ബ്രഹ്മവിജ്ഞാനസമ്പന്നഃ പ്രതീതമഖിലം ജഗത് .

പശ്യന്നപി സദാ നൈവ പശ്യതി സ്വാത്മനഃ പൃഥക് .. 46.. ഇത്യുപനിഷത് ..

ഓം ഭദ്രം കർണേഭിഃ ശൃണുയാമ ദേവാഃ .. ഭദ്രം പശ്യേമാക്ഷഭിര്യജത്രാഃ ..

സ്ഥിരൈരംഗൈസ്തുഷ്ടുവാം ̐സസ്തനൂഭിഃ .. വ്യശേമ ദേവഹിതം യദായുഃ ..

സ്വസ്തി ന ഇന്ദ്രോ വൃദ്ധശ്രവാഃ .. സ്വസ്തി നഃ പൂഷാ വിശ്വവേദാഃ ..

സ്വസ്തി നസ്താർക്ഷ്യോ അരിഷ്ടനേമിഃ .. സ്വസ്തി നോ ബൃഹസ്പതിർദധാതു ..

ഓം ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ ശാന്തിഃ .. ഹരിഃ ഓം തത്സത് ..

ഇതി പാശുപതബ്രഹ്മോപനിഷത്സമാപ്താ ..