Wat kan je doen als je kind stottert?

Oorzaken ?

In de meeste gevallen ontstaat het stotteren in de kinderjaren.

Vaak treedt het plotseling aan het licht, nadat het kind al redelijk goed heeft leren spreken.

De precieze oorzaak van stotteren is (nog) niet bekend. Wel worden er talrijke mogelijke oorzaken geopperd die over het algemeen niet afdoende wetenschappelijk onderbouwd kunnen worden. Zo zijn er aanwijzingen dat er coördinatiefouten optreden bij het - vanuit de hersenen - aansturen van de spraakmotoriek, waaronder de ademhaling. Dit is wellicht genetisch bepaald, maar niet iedereen met aanleg daarvoor gaat ook stotteren! (Onvloeienden en stotteren bij kinderen)

Door neurologisch onderzoek zijn er beschadigde hersenbanen bij stotterende volwassenen geconstateerd. Tevens vond men een gebrekkige samenwerking tussen de spraakcentra in de linker- en rechter hersenhelft. Maar men kan echter niet bepalen of dit oorzaken of juist gevolgen zijn van het jarenlang praktiseren van stotteren.

Gelukkig is ook aangetoond dat deze manco's zich in min of meerdere mate kunnen herstellen én dat door het trainen van een spreektechniek de functie van defecte banen door de naastliggende gezonde hersenbanen kan worden overgenomen. Dat verklaart ook waarom de training in ánder (spreek-)gedrag, die elke gangbare stottertherapie-methode wel aanbiedt, in min-of-meerdere mate, succesvol kan zijn.

Stotteren kan een grote impact hebben op de ontplooiing van de betrokkene en de mensen in zijn omgeving kunnen kampen met verontruste gevoelens.

Het is daarmee een sociaal probleem. Het belemmert in hoge mate de communicatie met de medemens.

Omdat het stotteren zich erg moeilijk op latere leeftijd laat verhelpen is de preventie van het hoogste belang.

Voorkomen is beter dan genezen!

Zeker is dat er veel onheil kan worden voorkomen als de ouders en leerkrachten op juiste wijze (leren) reageren op het beginnend stotteren van het kind.

Stotteren kan namelijk, net als b.v. bedplassen, driftbuien e.d. worden gezien als een signaal dat het kind ergens in zijn ontwikkeling vastloopt. Er is dan sprake van zg. 'orgaandialect'. Het kind reageert met z'n 'zwakke plek'.

Doorgaans is een kind - zoals elk vitaal wezen - in staat om zulke manco's te vereffenen, er ‘overheen te groeien’ mits de hobbel niet te groot is en de omstandigheden er niet bij hinderen..

Vanuit deze zienswijze is stotteren dus eigenlijk een symptoom van onderliggende problematiek en … kan als deze wordt opgelost - van voorbijgaande aard zijn.

Ouders, familieleden en anderen reageren vaak corrigerend op de onvloeiendheden van het kind. Maar zulke goed bedoelde opmerkingen maken het kind onzeker en verhogen de spanning. Het kind kan immers niet zonder meer aan het verlangde spreekgedrag voldoen. Het stotteren wordt dan ervaren als iets dat niet mag en ook daardoor ontstaat extra druk. Ongewenste aandacht (kritiek) geven aan het onvloeiend spreken heeft een versterkend effect op het stotteren en is ten sterkste af te raden.

(Opmerking: In het Lidcombe-programma, dat gebaseerd is op de gedragstherapie, wordt aan de ouders een wijze van reageren op het stotteren aangeleerd. Ik ben hier geen voorstander van. AvdH.)

Met nadruk vermeld ik hier dat ouders er nimmer de oorzaak van zijn dat hun kind stottert! Indien ouders uit onwetendheid - of door ontoereikende deskundige hulp - niet het beste voor hun kind hebben gedaan, is hun nimmer aan te rekenen! (AvdH)

Symptoombestrijding alleen kan het probleem niet oplossen. Maar wat dan wel?

Hierboven is al opgemerkt dat de omstandigheden in de leefomgeving medebepalend zijn voor het compenserend vermogen van het kind. Nog belangrijker is hoe het kind zelf zijn leefwereld waarneemt en interpreteert. Immers het kan de ouders lijken of er geen vuiltje aan de lucht is, maar toch kan het kind worstelen met een probleem.

Samen met de ouders kan er onderzocht worden of er omstandigheden in het gezin zijn die het kind zélf als bedrukkend kan ervaren en die het stotteren kan uitlokken of in stand houden. Zulke belemmeringen tekenen zich af in de psyche van het kind en onttrekken zich doorgaans aan de waarneming van de ouders.

Zo'n onderzoek kan worden gedaan door een ter zake kundige logopedist, een (ortho)-pedagoog of stottertherapeut.

Aan de hand van de resultaten van zo’n onderzoek moeten de ouders/ opvoeders worden voorzien van advies en adequate hulp krijgen bij het opvolgen daarvan. Daarbij moet de hulpverlener de voortgang van het proces scherp in het oog houden om snel ongewenste gevolgen te corrigeren.

Over het algemeen wordt het rechtstreeks geven van therapie aan het kind sterk afgeraden! Het hoofdaccent moet liggen op het beïnvloeden van de wijze van omgaan met elkaar in het gezin en in de klas.

Stotteren dat in de kinderjaren is ontstaan zet zich door gewoontevorming vast in de persoonlijkheid van de 'stotteraar'. De ‘stotteraar’ vecht met z’n symptomen en/of onttrekt zich aan spreeksituaties. Hij ontwikkelt sterke gevoelens van onvolkomenheid en schaamte. Deze negatieve gevoelens zijn doorgaans een veel groter probleem voor de betrokkene dan het optreden van de onvloeiendheden in de spraak.

Als uw kind stottert dan heeft u wellicht ook zelf hulp nodig

Op een beperkt aantal plaatsen in Nederland is het mogelijk om, onder leiding van een deskundige trainster, een oudercursus van tien bijeenkomsten te volgen.

Wat kunt u leren?

    • U kunt er zich van bewust worden dat ieder mens, dus ook uzelf en uw kind, goed genoeg is en daarmee uw schuldgevoel achter u te laten.

    • Niet makkelijk voor u in te zien misschien, maar ook uw kind mét zijn stotteren is oké! U zult beseffen dat alleen het accepteren van de situatie in het hier en nu de enige gezonde basis is voor het werken aan verandering. Het is niet verstandig om u teveel met het verleden bezig te houden.

    • U kunt leren inzien dat aan elk gedrag een doel of functie ten grondslag ligt. Dit los van een oorzaak. Gedrag dat aandacht krijgt versterkt zich. Stotteren dat aandacht krijgt versterkt en consolideert zich.

    • U kunt leren om meer uw aandacht te schenken aan het positieve gedrag van uw kind zodat het daardoor ook het gevoel krijgt dat het goed genoeg is zoals het is. Negatief gedrag raakt daardoor op de achtergrond.

    • U kunt leren extra bemoedigende eigenschappen te ontwikkelen: met een vriendelijke stem te spreken, echte belangstelling te tonen, echte waardering te uiten over de kleinste verbetering en vooral afzien van het leveren van kritiek!

    • U kunt leren om uw kind te zien als een zelfstandig wezen met eigen verantwoordelijkheid.

    • Uw verantwoordelijkheid is het slechts om uw kind middelen aan te bieden om beter te spreken, maar….het doen van al die oefeningen die de logopedist of stottertherapeut aanbiedt……, dat is een zaak van het kind zelf! U schenkt het slechts uw vertrouwen, ook al gaat het eens mis. Het is mijn wens dat ook uw hulpverlener het met dit inzicht eens is.

    • Doe samen met uw kind andere leuke dingen en fixeer u niet op het stotteren. Dan houdt u meer tijd over voor uzelf en de andere gezinsleden.

    • U zult leren dat het gevoel “Erbij te horen!” heel belangrijk is, zeker voor uw kind.

    • Ervaar het zelf: wat doet het met u als u niet het gevoel hebt ergens bij te horen? Wat denkt u dan? Wat doet u dan? Hoe voelt u zich dan lichamelijk? U bent dan gespannen, angstig, u heeft een gejaagde adem, en … misschien stottert u dan zelf wel!

Bij deze cursus wordt het boekje: “Kinderen opvoeden en vrede in het huis houden” gebruikt. Dat is bestemd voor ouders die opnieuw beginnen en de vrede mede willen vormgeven. Het is geschreven door drie auteurs die een zeer ruime ervaring hebben in het adviseren en hulpverlenen bij opvoedings-en levensproblemen. Eén van deze deskundigen heeft ruim veertig jaar ervaring met het behandelen van mensen die stotteren. Wilt u meer weten, neem dan contact op met één van de deelnemers aan het ANN (het Adler Netwerk Nederland)

Volwassenen

Voor mensen die met stotteren volwassen zijn geworden is het allereerst van belang om met behulp van een (stotter-)therapeut een techniek aan te leren waarmee een blokkade in het spreken kan worden opgeheven. Er zijn verschillende stottertherapieën waaruit een keus kan worden gemaakt. Verder is het van belang dat de volwassene inzicht verwerft in de onbewuste processen die het stotteren (en de daarbij optredende angst en spanningsgevoelens) bij hem/haar persoonlijk instandhouden. Ook daarvoor is doorgaans de steun van een therapeut onontbeerlijk. (Kijk voor mogelijkheden hier > )

Adolescenten

Adolescenten moeten worden bijgestaan om met ondersteuning vanuit hun omgeving hun zelfvertrouwen te vergroten en zich weerbaar op te stellen. Daarbij helpt het zeker niet als de kring hen ontziet. Ze moeten in staat worden gesteld om zelf moedig hun probleem aan te pakken. Maak het stotteren niet tot uw probleem!

Advies: Speel open kaart over het stotteren, maak het bespreekbaar. Geef geen kritiek. Leg de verantwoordelijkheid voor het verbeteren van het spreken bij hemzelf en investeer vertrouwen in zijn vermogen om het probleem zelf te klaren. Stotter jij misschien? Een boekje uit 1987 > [PDF]

Adrie van der Horst