Leciono tri (3)

Nauka słownictwa

Eksperymentalny interfejs z fiszkami do nauki słownictwa z lekcji 3:

• • Strzałki pozwalają przewijać hasła bez testowania.

  • Shuffle rozrzuca fiszki losowo.

  • Reverse front & back odwraca języki.

  • Show answer pokazuje odpowiedź.

Leciono 3 flashcards from Wimmer on FlashcardDB.

Nagranie dźwiękowe 

Pobierz plik Leciono03.mp3 na dole strony.

Czasownik - tryb przypuszczający i rozkazujący

Studiując czasy, mieliśmy do czynienia z trybem oznajmującym. Mamy jeszcze dwa tryby – przypuszczający i rozkazujący.

Tryb przypuszczający tworzymy przez odjęcie od bezokolicznika czasownika końcówki –i i dodanie końcówki –us, identycznej we wszystkich osobach i liczbach.

Mi irus volonte al kinejo. Chętnie poszedłbym do kina.

Se mi estus riĉa, mi ne laborus. Gdybym był bogaty, nie pracowałbym.

Ĉu vi povus doni al mi kafon? Czy mógłbyś mi dać kawę?

Ĉu vi bonvolus paroli pli malrapide? Czy zechciałbyś mówić wolniej?

Se li estus sana, li estus feliĉa. Gdyby był zdrowy, byłby szczęśliwy.

Ni dezirus antaŭ ĉio feliĉon. Pragnęlibyśmy przede wszystkim szczęścia.

Ŝi ne farus erarojn, se ŝi legus la lecionon. Ona nie robiłaby błędów, gdyby przeczytała lekcję.

Mi volus alporti al vi fruktojn. Chciałbym przynieść ci owoce.

Tryb rozkazujący tworzymy przez odjęcie od bezokolicznika końcówki gramatycznej –i i dodanie końcówki –u.

Prenu la valizon. Weź walizkę.

Iru al la vendejo. Idź do sklepu.

Legu la libron. Przeczytaj książkę.

Sidu sur la seĝo. Siedź na krześle.

Donu al mi krajonon. Daj mi ołówek.

Venu tuj. Przyjdź natychmiast.

Skribu hodiaŭ ekzercojn. Napisz dzisiaj ćwiczenia.

Mi volas, ke li laboru. Chcę, aby on pracował.

Li petis, ke ŝi estu ĝentila. On prosił, aby była uprzejma.

Bonvolu fermi la fenestron. Zechciej zamknąć okno (proszę zamknąć okno).

Estas necese, ke li aĉetu terpomojn. Jest konieczne, aby on kupił ziemniaki.

Liczebnik porządkowy

Liczebnik porządkowy (orda numeralo) jest tworzony w sposób regularny od liczebnika głównego przez dodanie przymiotnikowej końcówki -a.

Inne zestawienia - końcówka -a jest dodawana do ostatniego członu liczebnika:

dek kvara - czternasty

kvindeka - pięćdziesiąty

cent okdek unua - sto osiemdziesiąty pierwszy

kvarcenta – czterechsetny.

mil sepcent tridek dua - tysiąc siedemset trzydziesty drugi

sesmila – sześciotysięczny.

W liczebnikach porządkowych można też łączyć wyrazy myślnikiem:

cent-okdek-unua – sto osiemdziesiąty pierwszy

mil-sepcent-tridek-dua – tysiąc siedemset trzydziesty drugi

Przykłady:

Li komencis studi en du mil kvina jaro. On zaczął studiować w dwa tysiące piątym roku.

Li naskiĝis en mil naŭcent sepdeka jaro. On urodził się w tysiąc dziewięćset siedemdziesiątym roku.

La lasta mondmilito eksplodis en mil naŭcent tridek naŭa jaro. Ostatnia wojna światowa wybuchła w tysiąc dziewięćset trzydziestym roku.

Hodiaŭ estas la dudek unua tago de la monato. Dzisiaj jest dwudziesty pierwszy dzień miesiąca.

Lundo estas la unua tago de la semajno. Poniedziałek jest pierwszym dniem tygodnia.

Mardo estas la dua tago de la semajno. Wtorek jest drugim dniem tygodnia.

Merkredo estas la tria tago de la semajno. Środa jest trzecim dniem tygodnia.

Ĵaŭdo estas la kvara tago de la semajno. Czwartek jest czwartym dniem tygodnia.

Vendredo estas la kvina tago de la semajno. Piątek jest piątym dniem tygodnia.

Sabato estas la sesa tago de la semajno. Sobota jest szóstym dniem tygodnia.

Dimanĉo estas la sepa tago de la semajno. Niedziela jest siódmym dniem tygodnia.

Januaro estas la unua monato de la jaro. Styczeń jest pierwszym miesiącem roku.

Februaro estas la dua monato de la jaro. Luty jest drugim miesiącem roku.

Marto estas la tria monato de la jaro. Marzec jest trzecim miesiącem roku.

Aprilo estas la kvara monato de la jaro. Kwiecień jest czwartym miesiącem roku.

Majo estas la kvina monato de la jaro. Maj jest piątym miesiącem roku.

Junio estas la sesa monato de la jaro. Czerwiec jest szóstym miesiącem roku.

Julio estas la sepa monato de la jaro. Lipiec jest siódmym miesiącem roku.

Aŭgusto estas la oka monato de la jaro. Sierpień jest ósmym miesiącem roku.

Septembro estas la naŭa monato de la jaro. Wrzesień jest dziewiątym miesiącem roku.

Oktobro estas la deka monato de la jaro. Październik jest dziesiątym miesiącem roku.

Novembro estas la dek unua monato de la jaro. Listopad jest jedenastym miesiącem roku.

Decembro estas la dek dua monato de la jaro. Grudzień jest dwunastym miesiącem roku.

En Eŭropo vintro estas la unua sezono. W Europie zima jest pierwszą porą roku.

Printempo estas la dua sezono. Wiosna jest drugą porą roku.

Somero estas la tria sezono. Lato jest trzecią porą roku.

Aŭtuno estas la kvara sezono. Jesień jest czwartą porą roku.

Liczebnik rzeczownikowy i przysłowny

Przez dodanie do liczebnika rzeczownikowej końcówki gramatycznej –o możemy tworzyć liczebniki rzeczownikowe. Oczywiście mogą one mieć liczbę mnogą i występować w bierniku.

unu – jeden; unuo – jedynka, jednostka

du – dwa; duo – dwójka

tri – trzy; trio – trójka, trio

dek – dziesięć; deko – dziesiątka

dek du – dwanaście; dekduo – dwunastka

dudek – dwadzieścia; dudeko - dwudziestka

cent – sto; cento – setka

kvincent – pięćset; kvincento – pięćsetka

Z kolei dodanie końcówki przysłówkowej gramatycznej –e pozwala tworzyć liczebniki przysłówkowe.

unu – jeden; unue – po pierwsze

du – dwa; due – po drugie

tri – trzy; trie – po trzecie

Określanie daty i czasu

Daty i czas określamy często z użyciem liczebników głównych i porządkowych.

Estas la kvara (horo). Jest czwarta (godzina).

Je kioma horo? O której godzinie?

Je la kvara. O czwartej.

Estas la tria kaj dek minutoj. Jest trzecia dziesięć.

Estas la dek kvina kaj dudek. Jest piętnasta dwadzieścia.

Estas kvin minutoj post la sesa. Jest pięć minut po szóstej.

Post la oka. Po ósmej.

Antaŭ la unua. Przed pierwszą.

Estas dek kvin antaŭ la dua. Jest za piętnaście druga.

Ŝi venos je la sepa kaj duono. Ona przyjdzie o wpół do ósmej.

Duono antaŭ la naŭa. Wpół do dziewiątej.

La komenco estas je la deka kaj kvarono. Początek jest o dziesiątej piętnaście. Początek jest kwadrans po dziesiątej.

Ni komencos kvaronhoron antaŭ la kvara. Zaczniemy za kwadrans czwarta. Zaczniemy kwadrans przed czwartą.

Komencu ĉirkaŭ la deka. Zacznij koło dziesiątej.

La diskuto estos morgaŭ matene. Dyskusja będzie jutro rano.

Ni havas la renkontiĝon antaŭtagmeze. Spotkanie mamy przed południem.

Mi finos tagmeze. Skończę w południe.

Ni manĝos nian tagmanĝon je la kvina posttagmeze. Zjemy obiad o piątej po południu.

La konferenco okazos vespere. Konferencja odbędzie się wieczorem.

Nokte ni dormos. W nocy będziemy spali.

Lundo estas la unua tago de la semajno. Poniedziałek to pierwszy dzień tygodnia.

Sabato estas la antaŭlasta tago de la semajno, dimanĉo estas la lasta. Sobota jest przedostatnim dniem tygodnia, niedziela jest ostatnim.

Julio estas la unua monato de la somero. Lipiec jest pierwszym miesiącem lata.

La tria de junio. Trzeci czerwca.

Antaŭ la deka de majo. Przed dziesiątym maja.

Post la dudeka de aprilo. Po dwudziestym kwietnia.

Varsovio, la 22-an de marto 2009. Warszawa, 22 marca 2009.

Mi skribos la libron ĝis junio. Będę pisać książkę do czerwca.

Ili venos dimanĉe, la sepan de oktobro. Przyjadą w niedzielę, siódmego października.

Hodiaŭ estas la unua de majo. Dzisiaj jest pierwszy maja.

Hieraŭ estis mardo. Wczoraj był wtorek.

Mi legis la hieraŭan gazeton. Przeczytałem wczorajszą gazetę.

Morgaŭ estos ĵaŭdo. Jutro jest czwartek.

Mi volonte rigardos la morgaŭan programon. Chętnie zobaczę jutrzejszy program.

Antaŭhieraŭ estis lundo. Przedwczoraj był poniedziałek.

Postmorgaŭ estos vendredo. Pojutrze będzie piątek.

Sabate ni iras al kinejo. W sobotę idziemy do kina.

Ni laboris la tutan noktotagon (diurnon). Pracowaliśmy całą dobę.

Ni laboros dum tri semajnoj. Będziemy pracowali przez (w czasie) trzy tygodnie.

En la venonta semajno. W przyszłym tygodniu.

Post tri semajnoj. Za trzy tygodnie.

En la pasinta monato. W ubiegłym miesiącu.

Post du monatoj. Za dwa miesiące.

Unu tagon antaŭe. Dzień wcześniej.

Unu momenton poste. Chwilę później.

Ĉi-semajne. W tym tygodniu.

Ĉi-monate. W tym miesiącu.

Ĉi-jare. W tym roku.

Ili revenos baldaŭ. Oni wkrótce wrócą.

Mi pagos la ŝuldon baldaŭ. Wkrótce spłacę mój dług.

Mia laboro estos baldaŭ finita. Moja praca będzie wkrótce ukończona.

Vi estas ankoraŭ malgranda infano. Jesteś jeszcze małym dzieckiem.

Ĉu vi memoras ankoraŭ viajn liceajn kolegojn? Czy pamiętasz jeszcze swoich licealnych kolegów?

Ankoraŭ antaŭ dudek jaroj la Interreto ne funkciis. Jeszcze przed dwudziestu laty Internet nie funkcjonował.

La teo estas jam tute malvarma. Herbata jest już całkiem zimna.

Ĉu jam vi trovis vian horloĝon? Czy znalazłeś już swój zegarek?

Mi laboras en mia firmao jam kvin jarojn. Pracuję w mojej firmie już pięć lat.

Ĵus mi finis mian laboron. Właŝnie skończyłem moją pracę.

Li ĵus festis la kvindekan datrevenon de sia naskiĝo. On dopiero co świętował pięćdziesiątą rocznicę urodzin.

Mi iras nun al mia onklo. Idę teraz do mojego wujka.

Nun komputiloj estas tre oftaj en oficejoj. Teraz komputery są bardzo częste w biurach.

Ekde nun mi estas magistro. Od teraz jestem magistrem.

Li ne ĉesis labori, sed plu faris siajn taskojn. On nie zaprzestał pracować, lecz dalej wykonywał swoje zadania.

Legu plu la libron. Czytaj dalej książkę.

Venu tuj al ni. Przyjdź zaraz do nas.

Tuj post la ekzameno ni iris al restoracio. Zaraz po egzaminie poszliśmy do restauracji.

Anna ne tuj komprenis, kion mi diris. Anna nie od razu zrozumiała, co powiedziałem.

Vi devus tuj iri al via onklino. Powinieneś natychmiast pójść do swojej ciotki.

Zaimek zwrotny

Zaimek zwrotny (refleksivo) si, sin odpowiada polskiemu się i przyjmuje różne formy zależnie od podmiotu.

Mi lavas min – myję się

Vi lavas vin – myjesz się

Li (ŝi, ĝi) lavas sin – on (ona, ono) myje się

Ni lavas nin – my myjemy się

Vi lavas vin – wy myjecie się

Ili lavas sin – oni się myją

Li diris al si mem: estu trankvila – powiedział sam do siebie: bądź spokojny

Li forgesis pri sia laboro – zapomniał o swojej pracy

Ili amas siajn gepatrojn – oni kochają swoich rodziców

Słowotwórstwo

Przyrostek -et

Przyrostek –et- służy do tworzenia zdrobnienia, wskazuje osłabienie jakiejś cechy.

domo – dom; dometo – domek

filo – syn; fileto – synek

pordo – drzwi; pordeto – drzwiczki

knabo – chłopiec; knabeto – chłopczyk

bela – ładny; beleta – ładniutki

ridi – śmiać się; rideti – uśmiechać się

dika – gruby; diketa – grubawy, grubiutki

hundo – pies; hundeto – piesek

kato – kot; kateto - kotek

libro – książka; libreto – książeczka

okulo – oko; okuleto – oczko

ponto – most; ponteto – mostek

stulta – głupi; stulteta – głupiutki

Przyrostek występuje też jako samodzielny wyraz.

eta – mały, malutki, drobny

ete – mało, odrobinę

Przyrostek -eg

Przyrostek –eg- służy do wzmocnienia jakiejś cechy.

bela – ładny, piękny; belega – śliczny, przepiękny

bona – dobry; bonega – wspaniały, doskonały

sankta – święty; sanktega – przenajświętszy

urbo - miasto; urbego – wielkie miasto, metropolia

drinki – pić (alkohol); drinkegi – dużo pić, chlać

pordo – drzwi; pordego – brama

granda – duży; grandega – ogromny

pluvo – deszcz; pluvego – ulewa

varma – ciepły; varmega – gorący

pako – paczka; pakego – paka

vento – wiatr; ventego – wichura

hundo – pies; hundego – psisko, wielki pies

Przyrostek występuje też jako samodzielny wyraz.

ege – bardzo, ogromnie, niezmiernie

Przyrostek -id

Przyrostek –id- służy do wskazania potomka lub młodego osobnika.

kato – kot; katido – kocię, kociak

hundo – pies; hundido – szczeniak

ĉevalo - koń; ĉevalido – źrebak

reĝo - król; reĝido – królewicz

koko – kogut; kokido – kurczak

princino - księżna; princinido – księżniczka

Przyrostek występuje też jako samodzielny wyraz.

ido – potomek

ida - potomny

Słowniczek przylekcyjny