Eksperymentalny interfejs z fiszkami do nauki słownictwa z lekcji 10:
Strzałki pozwalają przewijać hasła bez testowania.
Shuffle rozrzuca fiszki losowo.
Reverse front & back odwraca języki.
Show answer pokazuje odpowiedź.
Leciono 10 flashcards from Wimmer on FlashcardDB.
W lekcji 1 przestawiliśmy technikę tworzenia czasów prostych, które są najpowszechniej stosowane w języku esperanto. W lekcji 3 powiedzieliśmy jeszcze dodatkowo o trybie przypuszczającym i rozkazującym. W lekcji 6 mówiliśmy z kolei szeroko o imiesłowach. Warto zatem jeszcze powiedzieć o czasach złożonych, w których wykorzystuje się imiesłowy, aczkolwiek już znajomość samych imiesłowów w intuicyjny sposób narzuca sposób ich wykorzystywania.
Znawcy podkreślają jednak, że język może się z powodzeniem obywać bez czasów złożonych (ewentualne niuanse znaczeniowe wyrażane są przez przysłówki) i niektórzy wybitni autorzy esperanccy w ogóle ich nie stosują.
Nieco częściej stosuje się czasy złożone strony biernej, natomiast czasy złożone strony czynnej, choć formalnie dostępne, są stosowane nadzwyczaj rzadko – pomijamy je tutaj.
Czasy złożone strony biernej tworzymy za pomocą czasownika posiłkowego esti (być) i imiesłowów przymiotnikowych.
Konstrukcja estis –ata. Czas wyraża czynność trwającą lub powtarzaną w przeszłości, niezakończoną.
La libro estis skribata en la pasinta somero. Książka była pisana ubiegłym latem (pisana, a nie napisana).
La ponto estis konstruata dum unu jaro. Most był budowany przez rok.
Konstrukcja estas –ata. Czas wyraża czynność trwającą lub powtarzaną w danej chwili, niezakończoną.
La libro estas legata de Tomaso. Książka jest czytana przez Tomasza (jeszcze nie jest przeczytana).
La ponto estas konstruata rapide. Most jest szybko budowany.
Konstrukcja estos –ata. Czas wyraża czynność trwającą lub powtarzaną w przyszłości, niezakończoną.
La libro estos legata de Tomaso. Książka będzie czytana przez Tomasza.
La ponto estos konstruata de la firmao PontExIm. Most będzie budowany przez firmę PontExIm.
Konstrukcja estis –ita. Czas wyraża czynność zakończoną w przeszłości.
La libro estis legita de Kristoforo. Książka była przeczytana przez Krzysztofa.
La ponto estis konstruita antaŭ tri jaroj. Most został zbudowany przed trzema laty.
Konstrukcja estas –ita. Czas wyraża czynność dokonaną współcześnie, zakończoną.
La libro estas jam legita. Książka jest już przeczytana.
La ponto estas jam konstruita kaj oni povas uzi ĝin. Most jest już skonstruowany i można go używać.
Konstrukcja estos –ita. Czas wyraża czynność, która zostanie całkowcie zakończona w przyszłości.
La libro estos legita sabate. Książka zostanie przeczytana w sobotę.
La ponto estos konstruita venontjare. Most zostanie zbudowany w przyszłym roku.
Konstrukcja estis –ota. Czas wyraża w przeszłości czynność, która ma być wykonywana w przyszłości w stosunku do tego momentu.
La libro estis legota dum unu semajno. Książka miała być przeczytana w ciągu tygodnia.
La ponto estis konstruota de la firmao PontExIm. Most miał być budowana przez firmę PontExIm.
Konstrukcja estas –ota. Czas wyraża w teraźniejszości czynność, która ma być wykonywana w przyszłości w stosunku do tego momentu.
La libro estas legota dum unu semajno. Książka ma być przeczytana w ciągu tygodnia.
La ponto estas konstruota de la firmao PontExIm. Most ma być zbudowany przez firmę PontExIm.
Konstrukcja estos –ota. Czas wyraża w przyszłości czynność, która będzie miała być wykonywana w przyszłości w stosunku do tego momentu.
La libro estos legota dum unu monato. Książka będzie miała być przeczytana w ciągu miesiąca.
La ponto estos konstruota de la firmao PontExIm. Most będzie miał być zbudowany przez firmę PontExIm.
Wielkie litery stosujemy w następujących sytuacjach:
Imiona własne ludzi, zwierząt, przydomki, pseudonimy. Petro - Piotr. Azor. Doktoro Esperanto.
Nazwy dynastii. Piastoj. Habsburgoj. Burbonoj.
Nazwy świąt i okresów świątecznych. Kristnasko - Boże Narodzenie. Pasko - Wielkanoc. Internacia Infan-Tago - Międzynarodowy Dzień Dziecka.
Nazwy państw, miast, regionów, dzielnic, ulic. Pollando - Polska. Varsovio - Warszawa. Silezio - Śląsk. Dzika-strato - Ulica Dzika. Łazienki-parko - Park Łazienki.
Nazwy geograficzne. Balta Maro - Bałtyk. Alpoj - Alpy. Vistulo - Wisła.
Nazwy wydarzeń historycznych. Franca Revolucio - Rewolucja Francuska. Dua Mondmilito - Druga Wojna Światowa.
Nazwy gwiazd, planet i konstelacji. Marso - Mars. Lakta Vojo - Droga Mleczna.
Nazwy własne firm, instytucji, organizacji. Ministerio pri Kulturo - Ministerstwo Kultury.
Tytuły czasopism. Pola Esperantisto.
Nazwy odznaczeń. Ora Merit-Kruco - Złoty Krzyż Zasługi.
Skrótowce. UEA = Universala Esperanto-Asocio.
Małą literą piszemy:
Nazwy mieszkańców państw, miast, regionów, członków narodów i ras. amerikano - Amerykanin. polo - Polak. varsoviano - Warszawianin.
Nazwy dni tygodnia, miesięcy i okresów kalendarzowych. lundo - poniedziałek. julio - lipiec. karnavalo - karnawał.
Nazwy kierunków i doktryn. marksismo - marksizm.
Nazwy członków i zwolenników. demokrato - demokrata. katoliko - katolik.
Nazwy urzędów, instytucji i władz w znaczeniu pospolitym.
Tytuły, stopnie i godności. majoro - major. princo - książę. profesoro - profesor.
Położenie geograficzne i strony świata. norda poluso - biegun północny. oriento - wschód.
Jednostki monetarne. dolaro - dolar. zloto - złoty. eŭro - euro.
Przedrostek ĉef- wyraża wagę, znaczenie, rangę.
episkopo – biskup; ĉefepiskopo – arcybiskup
redaktoro - redaktor; ĉefredaktoro - redaktor naczelny
urbo - miasto - ĉefurbo – stolica
direktoro - dyrektor; ĉefdirektoro – dyrektor naczelny
ministro - minister; ĉefministro – premier
strato – ulica; ĉefstrato – główna ulica
Przedrostek występuje także jako samodzielny wyraz.
ĉefo – szef, naczelnik, przełożony
ĉefa – główny, naczelny, zwierzchni
ĉefe – głównie, przede wszystkim
Przyrostek –estr oznacza osobę kierującą, przełożonego.
ŝipo – statek; ŝipestro – kapitan okrętu
urbo – miasto; urbestro – burmistrz, prezydent miasta
grupo – grupa; grupestro – kierownik grupy
imperio – cesarstwo, imperium; imperiestro - cesarz
Przedrostek występuje też jako samodzielny wyraz.
estro – kierownik, przełożony
estri – kierować, przewodzić
Przyrostek –ĉj wyraża pieszczotliwe zdrobnienie męskiego imienia lub tytułu.
patro – ojciec; paĉjo – tatuś
Johano – Janek; Johanĉjo lub Jonĉjo – Jasiu
onklo – wujek; onĉjo - wujaszek
frato – brat; fraĉjo - braciszek
Przyrostek –nj wyraża pieszczotliwe zdrobnienie żeńskiego imienia lub tytułu.
Mario – Maria; Manjo lub Marinjo - Marysia
Sofio – Zofia; Sonjo lub Sofinjo - Zosia
patrino – matka; panjo - mamusia
onklino – ciotka; onjo - ciocia
fratino – siostra; franjo - siostrzyczka
Przyrostek –um jest przyrostkiem uniwersalnym stosowanym tam, gdzie nie pasują inne przyrostki. Kilka przykładów:
kolo – szyja; kolumo – kołnierz
folio – kartka; foliumi – kartkować
sukero – cukier; sukerumi – słodzić
sapo – mydło; sapumi – mydlić
aero – powietrze; aerumi – wietrzyć
ŝtono – kamień; ŝtonumi – kamienować
gaso – gaz; gasumi – zagazowywać
kvarono – ćwiartka; kvaronumi - ćwiartować
Uwaga: przyrostki –on, -op i –obl omówiliśmy przy okazji opisywania liczebników.
aerumi - wietrzyć
Alpoj - Alpy
Burbonoj - Burboni
ĉefa - główny, naczelny, zwierzchni
ĉefdirektoro - dyrektor naczelny
ĉefe - głównie, przede wszystkim
ĉefepiskopo - arcybiskup
ĉefministro - premier
ĉefredaktoro - redaktor naczelny
ĉefurbo - stolica
demokrato - demokrata
direktoro - dyrektor
episkopo - biskup
estri - kierować, przewodzić
foliumi - kartkować
fraĉjo - braciszek
gaso - gaz
gasumi - zagazowywać
grupestro - kierownik grupy
Habsburgoj - Habsburgowie
imperiestro - cesarz
imperio - cesarstwo, imperium
karnavalo - karnawał
katoliko - katolik
kolumo - kołnierz
kvaronumi - ćwiartować
Lakta Vojo - Droga Mleczna
majoro - major
marksismo - marksizm
Marso - Mars
norda - północny
onĉjo - wujaszek
oriento - wschód
paĉjo - tatuś
Piastoj - Piastowie
princo - książę
redaktoro - redaktor
sapo - mydło
sapumi - mydlić
Silezio - Śląsk
sukerumi - słodzić
ŝipestro - kapitan statku
ŝtonumi - kamienować
Tomaso - Tomasz
urbestro – burmistrz
Vistulo - Wisła