Leciono naŭ (9)

Nauka słownictwa

Eksperymentalny interfejs z fiszkami do nauki słownictwa z lekcji 9:

• • Strzałki pozwalają przewijać hasła bez testowania.

  • Shuffle rozrzuca fiszki losowo.

  • Reverse front & back odwraca języki.

  • Show answer pokazuje odpowiedź.

Leciono 9 flashcards from Wimmer on FlashcardDB.

Przyimki (5)

Anstataŭ

Przyimek anstataŭ znaczy „zamiast, w miejsce”.

Anstataŭ kafon mi trinkos teon. Zamiast kawy wypiję herbatę.

Anstataŭ matene, ni iros al la biblioteko vespere. Zamiast rano, pójdziemy do biblioteki wieczorem.

Anstataŭ Petro vizitis nin Paŭlo. Zamiast Piotra odwiedził nas Paweł.

Anstataŭ ripozi, laboru. Zamiast odpoczywać, pracuj.

Ili kritikis Johanon anstataŭ Erneston. Oni skrytykowali Jana zamiast Ernesta.

Ni veturos al Parizo anstataŭ al Romo. Pojedziemy do Paryża zamiast do Rzymu.

Skribu la leteron per komputilo anstataŭ per skribmaŝino. Napisz list za pomocą komputera zamiast maszyny do pisania.

Anstataŭ monon, li donis nur senvaloran promeson. Zamiast pieniędzy dał tylko bezwartościową obietnicę.

Przyimek może też występować jako osobny wyraz z końcówką gramatyczną.

anstataŭi – zastępować; nenio anstataŭos bonan sanon - nic nie zastąpi dobrego zdrowia.

anstataŭa – zastępczy, zapasowy; uzu anstataŭan ŝlosilon – użyj zapasowego klucza.

anstataŭe – zastępczo, zamiast; anstataŭe ni povas trinki teon – zamiast tego możemy wypić herbatę

De

Przyimek de znaczy „od, z, ze” i służy do tworzenia odpowiednika dopełniacza w języku polskim.

La biciklo de Kristoforo estas nova. Rower Krzysztofa jest nowy.

La kanto de la birdoj estas bela. Śpiew ptaków jest piękny.

Februaro estas la dua monato de la jaro. Luty jest drugim miesiącem roku.

Mi povas legi la italajn tekstojn per helpo de vortaro. Mogę czytać włoskie teksty z pomocą słownika.

Li vojaĝas de Parizo al Londono. On podróżuje z Paryża do Londynu.

Jen estas la mantelo de la patro. Oto jest płaszcz ojca.

Li estas profesoro de historio. On jest profesorem historii.

Mi ofte legas poemojn de la polaj poetoj. Często czytam wiersze polskich poetów.

La filo de la ministro kaŭzis stratakcidenton. Syn ministra spowodował wypadek uliczny.

Sur la bordo de la maro staris multaj personoj. Na brzegu morza stało wiele osób.

Li estas viro de meza aĝo. On jest mężczyzną w średnim wieku.

Eduardo havas harojn de nedifinita koloro. Edward ma włosy nieokreślonego koloru.

Mi donis al ŝi bukedon de ruĝaj rozoj. Dałem jej bukiet czerwonych róż.

La ĉambro estas plena de fumo. Pokój jest pełen dymu.

Francisko de Asizo estis granda homo. Franciszek z Asyżu był wielkim człowiekiem.

Tio ĉi estis malĝentilaĵo de via flanko. To była niegrzeczność z twojej strony.

En la daŭro de kelkaj minutoj mi finis mian laboron. W ciągu kilku minut skończyłem swoją pracę.

Li estas de la nobla deveno. On jest szlachetnego pochodzenia.

Ŝi estas amata de ĉiuj kolegoj. Ona jest kochana przez wszystkich kolegów.

Ni laboras de la deka ĝis la deksepa. Pracujemy od dziesiątej do siedemnastej.

Mi nenion manĝis de la mateno. Nic nie jadłem od rana.

(Ek)de nun ni jam scias pri la afero. Od teraz wiemy już o sprawie.

Mi konas lin de longa tempo. Znam go od dawna.

Mi scias la veron nur de hieraŭ. Znam prawdę dopiero od wczoraj.

Ŝi eksaltis de ĝojo. Ona podskoczyła z radości.

Lernu de via patro. Ucz się od swojego ojca.

Li diferencas de aliaj per laboremo. On odróżnia się od innych pracowitością.

Mi liberiĝis de la plej lacigaj devoj. Uwolniłem się od najbardziej męczących obowiązków.

Li laboras un unuhora distanco de sia loĝejo. On pracuje w odległości godziny od swojego mieszkania.

Ŝi estas ebria de feliĉo. Ona jest pijana ze szczęścia.

Przyimek może być stosowany w roli przedrostka.

kalkuli – liczyć; dekalkuli – odliczać

pendi – wisieć; dependi – zależeć; dependa – zależny, zawisły

veni – przybywać, przychodzić; deveni – pochodzić

formi – formować, kształtować; deformi – deformować, zniekształcać

preni – brać; depreni - odbierać

Da

Przyimek da wyraża ilość czegoś i jest stosowany po słowie wyrażającym miarę.

Mi aĉetis kilogramon da pano. Kupiłem kilogram chleba.

Li eltrinkis litron da lakto. Wypiłem litr mleka.

Mi havas plenmanon da moneroj. Mam garść monet.

Ŝi havas iom da mono en la poŝo. Ona ma trochę pieniędzy w kieszeni.

Pri tiom da feliĉo mi eĉ ne sonĝis. O takiej ilości szczęścia nawet nie marzyłem.

Antaŭ ni estas multe da problemoj. Przed nami jest wiele problemów.

En la skatolo troviĝis amaso da oro. W pudełku znajdowała się masa złota.

Ili havas pli da mono, ol ili povas kalkuli. Oni mają więcej pieniędzy niż mogą policzyć.

Tiu ĉi urbo havas milionon da loĝantoj. To miasto ma milion mieszkańców.

Alportu al mi du metrojn da nigra drapo. Przynieś mi dwa metry czarnego materiału (sukna).

En la ĉielo mi vidas nubojn da birdoj. Na niebie widzę chmury ptaków.

Da ŝafoj kaj bovoj li havas multe. Owiec i wołów on ma wiele.

Da pulvo ni havas kiom vi volas. Prochu mamy, ile chcecie.

Kiom da viando vi volas? Ile mięsa chcesz?

Da różni się od de tym, że da wyraża ilość, gdy de wyraża przynależność.

Mi donis al ŝi bukedon da rozoj. Dałem jej bukiet róż (ilość).

Mi donis al ŝi bukedon de rozoj. Dałem jej bukiet róż (różany bukiet, bukiet z róż).

Je

Przyimek je pełni rolę przyimka uniwersalnego, stosowanego wtedy, gdy żaden inny nie pasuje do wyrażenia danej myśli.

Li estas malsana je la hepato. On jest chory na wątrobę.

Ŝi estas kapabla je ĉio. Ona jest zdolna do wszystkiego.

Je la kvara horo posttagmeze. O czwartej po południu.

Li kondukis ĉiujn je la nazo. On wodził wszystkich za nos.

Mi estas je dek jaroj pli juna ol ŝi. Jestem o dziesięć lat młodszy od niej.

Je Dio! Na Boga!

Ŝi prenis sian fileton je la mano. Ona wzięła swojego synka za rękę.

Li kaptis min je la brako. On chwycił mnie za ramię.

Ŝi estas lama je ambaŭ piedoj. Ona jest kulawa na obie nogi.

Tio okazis je Pasko. To się zdarzyło na Wielkanoc.

Je Kristnasko mi vizitos miajn gepatrojn. Na Boże Narodzenie odwiedzę moich rodziców.

Je la vespero la ĉielo kovriĝis je nuboj. Pod wieczór niebo pokryło się chmurami.

Li estas je duono de kapo pli alta ol ŝiaj koleginoj. On jest o pół głowy wyższy niż jego koleżanki.

Ili preterpasis ŝin je kelkaj paŝoj. Ili minęli ją o kilka kroków.

Mi sopiras je mia perdita feliĉo. Tęsknię za moim utraconym szczęściem.

Je mia miro la afero sukcesis. Ku mojemu zdziwieniu sprawa się udała.

Spójniki (3)

W roli spójników występować może szereg wyrażeń spójnikowych.

Antaŭ ol

Antaŭ ol znaczy „zanim“ (rzadziej używana jest alternatywna forma antaŭ kiam).

Antaŭ ol ilia domo brulis, ili estis sufiĉe riĉaj. Oni byli dość bogaci, zanim ich dom spłonął.

Mi foriros antaŭ ol vi venos. Wyjdę, zanim ty przyjdziesz.

Antaŭ ol li riproĉis vin, li ne ploris. Zanim go strofowałeś, on nie płakał.

Antaŭ ol venis la vespero, la malsanulo mortis. Zanim nadszedł wieczór, chory umarł.

Mi finos antaŭ ol vi finos. Skończę, zanim ty skończysz.

Antaŭ ol mi prezentos la esencon, mi devas klarigi kelkajn aferojn. Zanim przejdę do sedna sprawy, muszę wyjaśnić kilka spraw.

Eĉ se

Eĉ se znaczy „nawet gdy, nawet gdyby“

Ili rifuzus, eĉ se ni petegus. Oni odmówiliby, nawet gdybyśmy błagali.

Neniam iru tien, eĉ se oni petus vin. Nigdy tam nie chodź, nawet gdyby cię proszono.

Ne ekdormu, eĉ se vi estus laca. Nie zaśnij, nawet gdybyś był zmęczony.

Eĉ se ni volus nun dormi, ni jam ne povus. Nawet gdybyśmy chcieli teraz spać, już nie moglibyśmy.

Eĉ se oni havas malmultan tempon, oni povas rapide ellerni la lingvon. Nawet gdy ma się mało czasu, można szybko wyuczyć się języka.

Ni venkos, eĉ se la tuta mondo batalus kontraŭ ni. Zwyciężymy, nawet gdyby cały świat walczył przeciwko nam.

Escepte se

Escepte se znaczy „za wyjątkiem, chyba że“

Ni vizitos ilin, escepte se pluvos. Odwiedzimy ich, chyba że będzie padać.

Ni ludos morgaŭ tenison, escepte se mi ne havos tempon. Pogramy jutro w tenisa, chyba że nie będę miał czasu.

Ni iros promeni escepte se estos malbona vetero. Pójdziemy na spacer, chyba że będzie zła pogoda.

Vi povas uzi la programojn libere, escepte se estas kontraŭe dirite. Możecie swobodnie używać tych programów, za wyjątkiem gdy jest inaczej powiedziane.

Elekto de organoj okazas en publika balotado, escepte se la Ĝenerala Membrokunveno decidos pri sekreta balotado. Wybór organów ma miejsce w publicznym głosowaniu, chyba że Ogólne Zgromadzenie Członków zadecyduje o tajnym głosowaniu.

Malgraŭ ke

Malgraŭ ke znaczy „pomimo że, chociaż“.

Li klopodis daŭrigi, malgraŭ ke li estis tre laca. Starał się kontynuować, pomimo że był bardzo zmęczony.

Einstein konis nur 300 vortojn angle, malgraŭ ke li dum 22 jaroj laboris science en Usono. Einstein znał tylko 300 słów po angielsku, chociaż przez 22 lata pracował naukowo w Stanach Zjednoczonych.

Estis ankoraŭ sufiĉa varmego, malgraŭ ke la suno staris jam malalte. Było jeszcze dość gorąco, mimo że słońce stało już nisko.

La malsanulino volis manĝi, malgraŭ ke la kuracisto malpermesis tion al ŝi. Chora chciała jeść, mimo że lekarz jej to zabronił.

Sed malfeliĉe neniu aperis, malgraŭ ke li jam atendis dum longa tempo. Ale na nieszczęście nikt się nie pojawił, chociaż czekał już długi czas.

Kondiĉe ke

Kondiĉe ke znaczy „pod warunkiem, że“.

Ni vizitos la urbon, kondiĉe ke la vetero estos favora. Odwiedzimy miasto, pod warunkiem że pogoda będzie sprzyjająca.

Ili povos viziti la regionon, kondiĉe ke ili havos aŭton kaj bonan mapon. Oni będą mogli odwiedzić region, pod warunkiem że będą mieli auto i dobrą mapę.

Vi povas citi ĉiujn informojn, kondiĉe ke ĉiam vi indiku la fonton. Możesz cytować wszystkie informacje, pod warunkiem abyś zawsze wskazał źródło.

Mi permesas, ke homoj kopiu kaj distribuu mian verkon, kondiĉe ke ili menciu min kiel ĝian aŭtoron. Pozwalam, aby ludzie kopiowali i dystrybuowali moją pracę, pod warunkiem by wzmiankowali o mnie jako jej autorze.

Ĉiuj vidpunktoj estas defendeblaj, kondiĉe ke oni honoras kelkajn principojn. Wszystkie punkty widzenia są do obronienia, pod warunkiem że honoruje się kilka zasad.

Post kiam

Post kiam znaczy „po tym jak“ (rzadziej używana jest alternatywna forma post ol).

Post kiam mi trovis pomon, mi manĝis ĝin. Po tym, jak znalazłem jabłko, zjadłem je = znalazłszy jabłko, zjadłem je.

Nelongan tempon post kiam li finis sian disertacion, li fariĝis doktoro de politologio. W niedługi czas po tym, jak on ukończył swoją dysertację, został doktorem politologii.

Post kiam ŝi alvenis, ni manĝis vespermanĝon. Po tym, jak przyszła, zjedliśmy kolację.

Post kiam li diris tiujn vortojn, li eliris. Po tym, jak powiedział te słowa, wyszedł.

Post kiam la laboro estis preta, ni iris al la parko. Po tym, jak praca była skończona, poszliśmy do parku.

Słowotwórstwo

Przyrostek -ing

Przyrostek –ing oznacza nasadę, oprawę, pochwę.

glavo – miecz; glavingo – pochwa

cigaro – cygaro; cigaringo – cygarniczka

cigaredo – papieros; cigaredingo – cygarniczka, lufka

piedo – stopa; piedingo – strzemię

fingro – palec; fingringo – naparstek

kandelo – świeca; kandelingo – lichtarz, świecznik

Ing- występuje także jako samodzielny wyraz.

ingo – pochwa, nasada, oprawka

ingi – włożyć do pochwy, nasadzić

malingi – wyjąć z pochwy, oprawy

Przyrostek -ism

Przyrostek –ism oznacza doktrynę, ruch, system, sposób myślenia czy działania

kolonio – kolonia; koloniismo – kolonializm

spirito – duch; spiritismo – spirytyzm

vegetara – jarski, wegetariański; vegetarismo – wegetarianizm

kapitalo – kapitał; kapitalismo – kapitalizm

alkoholo – alkohol; alkoholismo – alkoholizm

internacia – międzynarodowy; internaciismo - internacjonalizm

Ism- występuje także jako samodzielny wyraz.

ismo – doktryna, wiara, system

Przedrostek -mis

Przedrostek mis- oznacza błędne, omyłkowe, niewłaściwe wykonanie

kompreni – rozumieć; miskompreni – błędnie zrozumieć

kalkuli – obliczać; miskalkuli – błędnie obliczyć

uzi – używać; misuzi – użyć niewłaściwie

aŭdi – słyszeć; misaŭdi – przesłyszeć się

formi – formować, kształtować; misformi – zdeformować, zniekształcić

trakti – traktować; mistrakti – źle traktować

Mis- występuje także jako samodzielny wyraz.

misa – błędny, niewłaściwy

misi  - mylić się, nie trafić

Przedrostek re-

Przedrostek re- oznacza powrót, powtórzenie, ponowne wykonanie

saluti – pozdrawiać, salutować; resaluti – odwzajemnić pozdrowienia

sano – zdrowie; resaniĝi – ozdrowieć

legi – czytać; relegi – ponownie przeczytać

trovi – znajdować; retrovi – odnajdywać, odzyskiwać

sendi – posyłać; resendi – odsyłać

formi – formować, kształtować; reformi – reformować, ponownie kształtować

Re- występuje także jako samodzielny wyraz.

ree – ponownie, jeszcze raz

Przyrostek -uj

Przyrostek –uj ma trzy znaczenia: nazwy pojemnika, naczynia, opakowania; nazwy drzew i krzewów od nazw owoców lub kwiatów; nazwy państw od narodowości

abelo – pszczoła; abelujo – ul

mono – pieniądze; monujo – portfel

monero – moneta; monerujo - portmonetka

salo – sól; salujo – solniczka

sukero – cukier; sukerujo – cukiernica

papero – papier; paperujo – teczka na papiery

pomo – jabłko; pomujo – jabłoń

piro – gruszka; pirujo – grusza

rozo – róża; rozujo – róża (krzew)

lilako – bez; lilakujo – bez (krzew)

franco – Francuz; Francujo – Francja (także: Francio)

svedo – Szwed; Svedujo – Szwecja (także: Svedio)

polo – Polak; Polujo – Polska (także: Pollando)

belgo – Belg; Belgujo – Belgia (także: Belgio) 

Uj- występuje także jako samodzielny wyraz.

ujo – pojemnik, naczynie, opakowanie

Słowniczek przylekcyjny