Βασικές γνώσεις για την κεφαλαλγία

Το συχνό σύμπτωμα της κεφαλαλγίας συνήθως έχει καλοήθη αίτια, με συχνότερο μεταξύ όλων ένα σύνδρομο πρωτοπαθούς κεφαλαλγίας. Η κεφαλαλγία είναι ένα από τα συνηθέστερα ιατρικά συμπτώματα και ανάμεσα στις συνηθέστερες αιτίες για τις οποίες γίνεται μια νευρολογική εξέταση. Αν και η πλειονότητα των διαταραχών κεφαλαλγίας είναι καλοήθους φύσης, οι γιατροί συχνά αντιμετωπίζουν το θεμελιώδες καθήκον της διάκρισης των καλοηθών διαταραχών από καταστάσεις που απειλούν τη ζωή και τη νευρολογική λειτουργικότητα. ¹ Καθώς τα πιθανά αίτια μιας κεφαλαλγίας είναι πολλά, ενώ ο αριθμός των τυχαιοποιημένων και ελεγχόμενων μελετών σχετικά με το πότε και πώς θα πρέπει να διερευνάται το σύμπτωμα της κεφαλαλγίας είναι λίγες, στον κλινικό γιατρό ανατίθεται το συχνά εξαντλητικό καθήκον της κατάλληλης διερεύνησης του ασθενούς που εμφανίζεται με κεφαλαλγία. Η συστηματική προσέγγιση για την ταξινόμηση και τη διάγνωση της κεφαλαλγίας, έχει, επομένως, εξαιρετική σημασία

Το ιστορικό και η νευρολογική και συστηματική αντικειμενική εξέταση συνήθως επιτρέπουν τη βέβαιη διάγνωση, αλλά όταν υπάρχει αμφιβολία, ενδείκνυται ο διαγνωστικός έλεγχος. Υπάρχουν συγκεκριμένα ευρήματα από την αντικειμενική εξέταση ή σημεία από το ιστορικό, τα οποία αυξάνουν την πιθανότητα ύπαρξης μιας δευτεροπαθούς διαταραχής κεφαλαλγίας, που συνεπάγεται την ανάγκη διαγνωστικού ελέγχου.

Σε αυτή περιλαμβάνεται (1) ο πρόσφατος τραυματισμός στην κεφαλή ή στον αυχένα και/ ή τον τράχηλο, (2) η νέα, χειρότερη όλων, επιδεινούμενη ή αιφνίδιας έναρξης κεφαλαλγία, (3) η κεφαλαλγία που εμφανίζεται κατά το χειρισμό Valsalva ή κατά το βήχα, (4) η κεφαλαλγία που εμφανίζεται κατά τη σωματική άσκηση, (5) η κεφαλαλγία που σχετίζεται με τη σεξουαλική δραστηριότητα, (6) η κεφαλαλγία στην εγκυμοσύνη, (7) η κεφαλαλγία σε ασθενή ηλικίας άνω των 50, περίπου ετών, (8) η ύπαρξη νευρολογικών ευρημάτων και / ή συμπτωμάτων, (9) η ύπαρξη συστηματικών σημείων και / ή συμπτωμάτων και (10) οι παράγοντες κινδύνου για δευτεροπαθείς καταστάσεις, όπως ο καρκίνος ή η λοίμωξη από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV).

Λιγότερο ανησυχητικές, σε κάποιο βαθμό, είναι οι κεφαλαλγίες που αφυπνίζουν τον ασθενή κατά τη νύχτα, εμφανίζονται πάντα στην ίδια πλευρά ή παρουσιάζουν ιδιαίτερη απαντητικότητα του άλγους του ασθενούς στη μεταβολή θέσης του σώματος. Οι διαγνωστικές εξετάσεις περιλαμβάνουν τη νευροαπεικόνιση, ενδεχομένως την ανάλυση του εγκεφαλονωτιαίου υγρού (ΕΝΥ) και τις εξετάσεις αίματος, εξετάσεις οι οποίες επιλέγονται ανάλογα με το ιστορικό του ασθενούς και τα ευρήματα.

Για τους περισσότερους ασθενείς, η διαγνωστική εξέταση επιλογής είναι η μαγνητική τομογραφία (MRI) εγκεφάλου. Η υπολογιστική τομογραφία (CT) εγκεφάλου συνήθως χρειάζεται στην άμεση φάση, όταν το ιστορικό περιλαμβάνει τραυματισμό ή υπάρχει αιφνίδια έναρξη της κεφαλαλγίας. Η εξέταση του ΕΝΥ συνήθως είναι χρήσιμη για τη διάγνωση της υπαραχνοειδούς αιμορραγίας, της λοίμωξης, καθώς και των συνδρόμων υψηλής ή χαμηλής πίεσης του ΕΝΥ.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Διεθνής Ταξινόμηση Των Διαταραχών Κεφαλαλγίας, δεύτερη έκδοση

Οι πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες

Ημικρανία

Κεφαλαλγία τύπου τάσης

Αθροιστική κεφαλαλγία και άλλες τριδυμικές κεφαλαλγίες του αυτονόμου

Άλλες πρωτοπαθείς κεφαλαλγίες

Πρωτοπαθής διαξιφιστική κεφαλαλγία

Πρωτοπαθής κεφαλαλγία του βήχα

Πρωτοπαθής κεφαλαλγία προσπάθειας

Πρωτοπαθής κεφαλαλγία που συνδέεται με σεξουαλική δραστηριότητα

Προοργασμική κεφαλαλγία

Οργασμική κεφαλαλγία

Υπνική κεφαλαλγία

Πρωτοπαθής κεραυνοβόλος κεφαλαλγία

Συνεχής ημικρανία

Νέας έναρξης επίμονη καθημερινή κεφαλαλγία

Οι δευτεροπαθείς κεφαλαλγίες

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε τραυματισμό κεφαλής και /ή αυχένα

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε κρανιακή ή αυχενική αγγειακή διαταραχή

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε μη αγγειακή ενδοκράνια διαταραχή

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε ουσία ή στην διακοπή της

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε λοίμωξη

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε διαταραχή της ομοιόστασης

Κεφαλαλγία ή προσωπαλγία που αποδίδεται σε διαταραχή του κρανίου, του αυχένα, των οφθαλμών, των ώτων, της ρινός, των παραρρίνιων κόλπων, των οδόντων ή άλλων δομών του κρανίου ή του προσώπου

Κεφαλαλγία αποδιδόμενη σε ψυχιατρικές διαταραχές

Κρανιακές νευραλγίες, κεντρικές και πρωτοπαθείς αιτίες προσωπαλγίας και άλλες κεφαλαλγίες

Κρανιακές νευραλγίες και κεντρικά ή πρωτοπαθή αίτια προσωπαλγίας

Λοιπές κεφαλαλγίες, νευραλγίες κρανιακών νεύρων και κεντρικές ή πρωτοπαθείς προσωπαλγίες

------------------------------------------------------------------------------

Προειδοποιητικά σημεία για επείγοντα έλεγχο της κεφαλαλγίας

HIV = ιός ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας

------------------------------------------------------------------------------

Φάρμακα και κεφαλαλγία

Η κεφαλαλγία αποτελεί συχνά ανεπιθύμητη αντίδραση σε φάρμακα. Έχει υπολογιστεί ότι πάνω από 1000 φάρμακα, με πολυποίκιλους μηχανισμούς δράσης, μπορεί να προκαλέσουν κεφαλαλγία. Ορισμένες από τις πιο συχνές σχετιζόμενες με κεφαλαλγία φαρμακευτικές κατηγορίες παρατίθενται στον παρακάτω πίνακα.

Παρόλο που η κεφαλαλγία μπορεί να είναι ένα συχνό ζήτημα αναφορικά με μια φαρμακευτική κατηγορία, η συχνότητα της κεφαλαλγίας μπορεί να ποικίλει σημαντικά μεταξύ διαφορετικών φαρμάκων εντός της ίδιας φαρμακευτικής κατηγορίας. Αν και οι περισσότερες επαγόμενες από φάρμακα κεφαλαλγίες εμφανίζονται με τις θεραπευτικές δόσεις ενός φαρμάκου και συνήθως σχετίζονται με τα επίπεδα της δόσης, μπορεί αντίθετα, να εμφανίζονται κεφαλαλγίες κατά την απόσυρση άλλων φαρμάκων.

------------------------------------------------------------------------------

Φάρμακα που μπορεί να προκαλέσουν κεφαλαλγία

NSAID = μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, HRT = θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, ΜΕΑ = μετατρεπτικό ένζυμο αγγειοτασίνης

------------------------------------------------------------------------------

Οι ανεπιθύμητες ενέργειες της διερεύνησης

Κατά τη διερεύνηση της κεφαλαλγίας, οι εξετάσεις στις οποίες υποβάλλονται οι ασθενείς δεν είναι απαλλαγμένες από κινδύνους. Μια απλή CT της κεφαλής μπορεί να αυξήσει ελαφρώς τον ισόβιο κίνδυνο θανάτου από καρκίνο, που αποδίδεται σε έκθεση σε ακτινοβολία. Σε προδιαθετιμένα άτομα, υπάρχει κίνδυνος αναφυλακτικής αντίδρασης και νεφρικής ανεπάρκειας, όταν χορηγείται ιωδιούχο σκεύασμα προς αντίθεση. Η MRI εγκεφάλου συσχετίζεται επίσης με αυτόν τον κίνδυνο. Σε μια μελέτη βασισμένη στον πληθυσμό της Ολλανδίας, οι μαγνητικές τομογραφίες σε 2000 ασυμπτωματικά άτομα προσδιόρισαν έναν ουσιώδη αριθμό τυχαίων ευρημάτων, συμπεριλαμβανομένων εμφράκτων του εγκεφάλου (7,2%) ανευρυσμάτων του εγκεφάλου (1,8%) και καλοηθών πρωτοπαθών όγκων (1,6%). Τα τυχαία ευρήματα προκαλούν ανησυχία, φόβο και συχνά πρόσθετες παρεμβάσεις, ταυτόχρονα με εξετάσεις παρακολούθησης ώστε να παρακολουθείται το τυχαίο εύρημα και κανένα από τα παραπάνω φαινόμενα δεν βοηθά έναν ασθενή με κεφαλαλγία. Η νεφρογενής συστηματική ίνωση αποτελεί μια αξιοσημείωτη επιπλοκή της εξέτασης με MRI, όταν χορηγείται σκεύασμα που περιέχει γαδολίνιο σε ασθενείς με διαταραγμένη νεφρική λειτουργία. Η διαγνωστική αγγειογραφία εγκεφάλου ενέχει κινδύνους που κυμαίνονται από αιματώματα στη θέση πρόσβασης (4%) έως αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια με μόνιμη ανικανότητα (0,14%) ή ακόμη και θάνατο (0,06%). Μια διαδικασία αρκετά «καλοήθης», όπως είναι η ΟΝΠ, μπορεί να επιπλεχθεί από κεφαλαλγία μετά ΟΝΠ, από επιμένουσα διαρροή ΕΝΥ, από αιμορραγία, από οσφυαλγία και σπάνια από λοίμωξη. Αυτά τα σημαντικά ενδεχόμενα προβλήματα δεν θα πρέπει να λειτουργήσουν ώστε να αποτρέψουν έναν γιατρό από το να διερευνήσει έναν ασθενή με κεφαλαλγία, αλλά να του υπενθυμίσουν ότι η επιλογή των διαγνωστικών εξετάσεων θα πρέπει να προσαρμόζεται στα μοναδικά χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου ασθενούς και να δικαιολογείται από την κλινική αναγκαιότητα.

[Σύνοψη]

Πλήρες άρθρο:

When and How to Investigate the Patient with Headache G.C. De Luca, M.D., Ph.D. και J.D. Bartleson, M.D. Seminars in Neurology – Ελληνική έκδοση, Τόμος 30, Αριθμός 2, Ιούνιος 2010.