Χτυπήματα στο κεφάλι

Ως κρανιοεγκεφαλική κάκωση (ΚΕΚ) ορίζεται ο οποιασδήποτε βαρύτητας τραυματισμός του κρανίου και δυνητικά και του εγκεφάλου ως συνέπεια πρόσκρουσης σε αμβλύ αντικείμενο. Οι εγκεφαλικές βλάβες μπορεί να προέλθουν με έμμεσο τρόπο ως συνέπεια της απορρόφησης κινητικής ενέργειας από την πρόσκρουση ή άμεσα, εφόσον επέλθει κάταγμα της κρανιακής κοιλότητας. Αντίστοιχα, η ΚΕΚ χαρακτηρίζεται ως κλειστή ή ανοιχτή. Μία κλειστή ΚΕΚ μπορεί να είναι εξίσου σοβαρή με μία ανοιχτή. Ως ΚΕΚ μπορεί να θεωρηθεί ακόμη και ο απλός μώλωπας (καρούμπαλο), έτσι ώστε να διασφαλιστεί η σωστή και έγκαιρη αξιολόγηση. Μετά από μια ΚΕΚ, ανεξαρτήτως σοβαρότητας, δικαιολογείται η ευαισθησία στην περιοχή, ο πονοκέφαλος και το αίσθημα βάρους στο κεφάλι (καρηβαρία) ή ζάλης.

Κίνδυνοι

Η ΚΕΚ είναι κάτι που μπορεί αν συμβεί στον καθένα, αλλά τα παιδιά παρουσιάζουν περισσότερες πιθανότητες. Ο μεγαλύτερος φόβος στις φαινομενικά ελαφρές ΚΕΚ είναι το επισκληρίδιο αιμάτωμα. Είναι η κατάσταση εκείνη που χαρακτηρίζεται από τη συλλογή ποσότητας αίματος μεταξύ των οστών του κρανίου και της σκληράς μήνιγγας του εγκεφάλου. Το επισκληρίδιο αιμάτωμα συμβαίνει συνήθως μετά από τραύματα της κεφαλής που οδηγούν σε κατάγματα του κροταφικού ή του βρεγματικού οστού του κρανίου που με τη σειρά τους οδηγούν σε ρήξη αγγείων. Τυπικά συμβαίνει μετά από κάκωση της κεφαλής στην περιοχή του κροτάφου. Ο ασθενής μετά από την ΚΕΚ παρουσιάζει μείωση του επιπέδου της συνείδησής του (σταδιακά αποπροσανατολίζεται στο χώρο και στο χρόνο μέχρι της κωματώδους κατάστασης εάν δεν αντιμετωπιστεί).

Χαρακτηριστικό γνώρισμα της κατάστασης είναι το λεγόμενο «φωτεινό διάλειμμα», δηλαδή ο ασθενής ενώ αρχικά μπορεί να έχει ή όχι απώλεια συνείδησης μετά τον τραυματισμό ή ενώ μετά από ελαφριά ζάλη φαίνεται να πηγαίνει καλύτερα, σταδιακά χειροτερεύει. Το «φωτεινό διάλειμμα» μπορεί να διαρκέσει ώρες ή και ημέρες μέχρι το αιμάτωμα να κάνει εμφανή την παρουσία του μέσα από τη συγκεκριμένη συμπτωματολογία. Άλλα συμπτώματα που θα παρουσιάζει τελικά ένας τέτοιος ασθενής είναι σοβαρής μορφής πονοκέφαλος, έμετος ή /και σύγχυση, δηλαδή συμπτώματα οξείας αύξησης της ενδοκράνιας πίεσης. Σταδιακά, όσο το αιμάτωμα παραμένει χωρίς αντιμετώπιση, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει παράλυση της μίας πλευράς του σώματός του, κώμα και τελικά θάνατο λόγω αναπνευστικής ανακοπής. Η κατάσταση είναι εξαιρετικά επείγουσα και οποιαδήποτε καθυστέρηση μπορεί να στοιχίσει τη ζωή του ασθενή. Η παρακολούθηση του ασθενή είναι ζωτικής σημασίας για την έγκαιρη αναγνώριση των συμπτωμάτων που αναφέρθηκαν. Η αντιμετώπιση είναι νευροχειρουργική και συνίσταται στην παροχέτευση του αιματώματος. Η πρόγνωση είναι άριστη στην περίπτωση της πρώιμης διάγνωσης και αντιμετώπισης, ενώ ο κίνδυνος θανάτου του ασθενή είναι μεγάλος στην περίπτωση που καθυστερήσει η αναγνώριση της πραγματικά επείγουσας κατάστασης.

Πότε άλλοτε χρειάζεται παραπομπή σε γιατρό;

1. Στην περίπτωση που υπάρχουν άλλα συμπτώματα εκτός των παραπάνω, όπως υπνηλία, έμετοι, μούδιασμα άκρου, μείωση της δύναμης σε άκρο κλπ. απαιτείται νευρολογική εκτίμηση της κάκωσης. Το εάν «έτρεξε αίμα» ή όχι δεν αποτελεί κατά κανένα τρόπο κριτήριο της βαρύτητας, όπως κάποιοι πιστεύουν λανθασμένα. Επίσης εκτίμηση απαιτεί η διάσειση. Εξ ορισμού, η διάσειση σημαίνει την προσωρινή απώλεια συνείδησης ή την πτώση του επιπέδου αυτής που συνέβη κατά το χρόνο ή αμέσως μετά από μια ΚΕΚ. Ο ασθενής ή οι μάρτυρες μπορεί να αναφέρουν αυτή την απώλεια οι ίδιοι, ενώ έμμεση ένδειξη διάσεισης αποτελεί η παρουσία περιτραυματικής αμνησίας. Κατ’ αυτήν, ο ασθενής δεν θυμάται τον τρόπο με τον οποίο χτύπησε και όσα προηγήθηκαν ή ακολούθησαν έως ένα χρονικό σημείο και η μνήμη του λειτουργεί από αυτό το σημείο και μετά. Η διάγνωση παραμένει ως διάσειση όταν από την κλινική εξέταση ή και το λοιπό έλεγχο δεν υπάρχουν σημεία βλάβης στον εγκεφαλικό ιστό.

Επείγουσα υπολογιστική (αξονική) τομογραφία εγκεφάλου (στις πρώτες ώρες) επιβάλλεται εφόσον υπάρχει οποιοδήποτε από τα εξής κριτήρια (σε ενήλικες):

• Βαθμολογία στην Κλίμακα Κώματος Γλασκώβης (GCS) < 13 εντός της πρώτης ώρας ή < 15 στις 2 ώρες μετά την κάκωση
• Υποψία ανοικτού ή εμπιεσματικού κατάγματος κρανίου
• Σημεία κατάγματος της βάσης του κρανίου (π.χ. "μάτια ρακούν", υγρό από το αυτί ή τη μύτη, αίμα από το αυτί ή τη μύτη)
• Επιληπτική κρίση (σπασμοί) μετά την κάκωση
• Εστιακό έλλειμμα στην αντικειμενική νευρολογική εξέταση
• > 1 διακριτά επεισόδια εμέτου

Η υπολογιστική τομογραφία εγκεφάλου συνιστάται επίσης (μέσα σε 8 ώρες από τον τραυματισμό), εφόσον υπάρχει οποιοδήποτε από τα εξής κριτήρια:

• Περισσότερα από 30 λεπτά αμνησίας των συμβάντων πριν από την κάκωση
• Οποιαδήποτε αμνησία ή απώλεια συνείδησης και ηλικία ≥ 65 ετών
• Οποιαδήποτε αμνησία ή απώλεια συνείδησης και διαταραχή της πηκτικότητας ή λήψη αντιπηκτικών
• Οποιαδήποτε αμνησία ή απώλεια συνείδησης και επικίνδυνος μηχανισμός βλάβης
• Οποιαδήποτε αμνησία ή απώλεια συνείδησης σε τροχαίο ατύχημα ως πεζός ή σε εκτόξευση από το αυτοκίνητο
• Οποιαδήποτε αμνησία ή απώλεια συνείδησης σε πτώση από ύψος > 1 m ή από > 5 σκαλιά

2. Εάν υπάρχει ρήξη της συνέχειας του δέρματος πιθανόν να απαιτείται συρραφή, όποτε θα πρέπει να γίνει η ανάλογη χειρουργική εκτίμηση.

3. Εάν υπάρχουν πόνοι και σε άλλα σημεία του σώματος μετά από ένα ατύχημα, πιθανώς να πρέπει να διενεργηθεί η αντίστοιχη αξιολόγηση.

Αντιμετώπιση στο σπίτι

Οι μώλωπες αντιμετωπίζονται με την έγκαιρη εφαρμογή πάγου ώστε να αποτραπεί το οίδημα και ο πόνος. Μπορούν επίσης να χορηγηθούν απλά αναλγητικά, όπως σκέτη παρακεταμόλη. Οι συνδυασμοί παρακεταμόλης / κωδεΐνης, όπως και τα αντιφλεγμονώδη συμπεριλαμβανομένης της ασπιρίνης, θα πρέπει να αποφεύγονται κατά τις πρώτες 48 ώρες. Σε όλες τις ηλικίες, για οποιαδήποτε ΚΕΚ για την οποία υπάρχει αμφιβολία θα πρέπει να αξιολογείται ως προς τη σοβαρότητα από το νευρολόγο. Εάν αυτό για κάποιο λόγο δεν είναι εφικτό, το λιγότερο που μπορεί να γίνει είναι η παρακολούθηση της νευρολογικής εικόνας για 48 ώρες για το ενδεχόμενο εμφάνισης κάποιων από τα παραπάνω συμπτώματα, οπότε στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να αξιολογηθούν από γιατρό άμεσα με κάθε τρόπο.