พัฒนาการทางด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ สมัยสุโขทัย
พัฒนาการทางด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ สมัยสุโขทัย
จุดประสงค์ในการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
การสร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศของไทยในสมัยสุโขทัย กล่าวโดยภาพร่วม
เพื่อขยายอำนาจและขอบเขตให้กว้างขวางออกไป
เพื่อรักษาความมั่งคงและป้องกันการรุกรานจากภายนอก
เพื่อผลประโยชน์ทางด้านเศรษฐกิจและการค้า
เพื่อเผยแพร่และรับการถ่ายทอดวัฒนธรรม
เพื่อรักษาสัมพันธไมตรีกับรัฐอื่น
ลักษณะการสร้างความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ
ในสมัยสุโขทัยมีหลายวิธีด้วยกัน แล้วแต่สถานการณ์ในขณะนั้นจะมีการเผชิญหน้ากันหรือมีความสัมพันธ์อันดีต่อกัน
1. ความสัมพันธ์ในลักษณะมิตรไมตรี เช่น ความสัมพันธ์ทางการทูต การแลกเปลี่ยนค้าขาย การช่วยเหลือเกื้อกูลกันทางเครือญาติ การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม เป็นต้น ประกอบด้วยเมืองต่างๆ ดังนี้
พระบรมราชานุสาวรีย์สามกษัตริย์
บริเวณหน้าศาลากลาง (หลังเดิม) จังหวัดเชียงใหม่
แสดงถึงความสัมพันธ์ระหว่างสุโขทัยกับล้านนาในอดีต
1.1 ล้านนา ความสัมพันธ์ดำเนินไปในลักษณะเป็นมิตร ในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราชแห่งสุโขทัย พญามังรายแห่งล้านนาและพญางำเมืองแห่งพะเยา ทั้ง 3 พระองค์ได้ทรงช่วยกันเลือกชัยภูมิในการสร้างเมืองนพบุรีศรีนครพิงค์เชียงใหม่ ราชธานีของอาณาจักรล้านนา เมื่อ พ.ศ. 1839
ในรัชกาลต่อมา ถึงแม้ความสัมพันธ์จะไม่ได้สนิทสนมใกล้ชิดกันเหมือนเดิม แต่ก็ยังมีพระพุทธศาสนาเป็นตัวเชื่อมโยงความสัมพันธ์เอาไว้ จนถึงช่วงสมัยที่กรุงศรีอยุธยาพยายามเข้ามาขยายอิทธิพลในสุโขทัย ล้านนาก็ได้พยายามเข้ามา
ช่วยเหลือสุโขทัย แต่ในขณะเดียวกันก็ได้เข้ามาแทรกแซงการเมืองภายในสุโขทัยด้วย ที่สุดแล้วเมื่ออยุธยาผนวกเข้ากับสุโขทัยได้สำเร็จ ล้านนาและอยุธยาจึงต้องทำสงครามกันโดยตรง
1.2 นครน่าน ในหลักฐานจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชระบุว่า น่านอยู่ในฐานะประเทศราชของสุโขทัย มีไมตรีจิตที่ดีต่อกัน นอกจากนี้พระราชโอรสของพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย) ได้เสกสมรมกับธิดาของพระยาคำตัน เจ้าผู้ครองนครน่าน ความสัมพันธ์จึงแน่นแฟ้นยิ่งขึ้น ให้ความช่วยเหลือกันและกันมาโดยตลอด
1.3 ล้านช้าง หลักฐานจารึกพ่อขุนรามคำแหงมหาราชกล่าวว่า หัวเมืองลาว ทั้งชวา หลวงพระบาง เวียงจันทน์ เวียงคำ มีฐานะเป็นประเทศราชของสุโขทัย แต่หลังจากพระเจ้าฟ้างุ่มรวบรวมหัวเมืองลาว ก่อตั้งอาณาจักรล้านช้าง ใน พ.ศ. 1896 มีราชธานีที่เมืองหลวงพระบางแล้วก็ไม่ปรากฎความสัมพันธ์ใดๆกับสุโขทัยอีก
1.4 มอญ ตามตำนานกล่าวถึงมะกะโทหรือพระเจ้าฟ้ารั่ว ซึ่งเป็นไทใหญ่และ
เคยมาพึ่งพระบรมโพธิสมภารพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ได้ตั้งตัวเป็นผู้นำรัฐมอญ ขอพึ่งอำนาจสุโขทัยในฐานะประเทศราช ความสัมพันธ์ที่ดีกับมอญส่งผลดีต่อเศรษฐกิจสุโขทัย เพราะมอญเปรียบเสมือนเมืองท่าและตลาดการค้ากลางขนส่งสินค้าของสุโขทัยสู่โลกภายนอก
1.5 นครศรีธรรมราช ในพุทธศตวรรษที่ 18 อาณาจักรนครศรีธรรมราชอ่อนแอลง ในขณะที่สุโขทัยเริ่มขยายอำนาจลงทางใต้ เมืองนครศรีธรรมราชจึงพยายามผูกความสัมพันธ์เพื่อการเป็นพันธมิตร ก่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมกันมากขึ้น
1.6 ลังกา สุโขทัยมีความสัมพันธ์กับลังกาทางด้านศาสนาโดยอ้อม กล่าวคือ สุโขทัยได้จัดส่งสมณทูตผ่านเมืองนครศรีธรรมราชไปลังกา เพื่ออัญเชิญพระพุทธ- สิหิงค์จากลังกามาประดิษฐานที่สุโขทัย และมีพระภิกษุสุโขทัยหลายรูปเดินทางไปศึกษาหลักธรรมและประวัติพระพุทธศาสนาที่ลังกา การติดต่อนี้ ส่งผลให้สุโขทัยได้รับอิทธิพลของพระพุทธศาสนา นิกายเถรวาทแบบลังกาวงศ์มาด้วย
1.7 จีน เป็นความสัมพันธ์ทางด้านการทูตและการค้าในระบบบรรณาการ
(เรียกว่าจิ้มก้อง) คือต้องมีสาส์นยอมรับจีนเป็นเจ้าประเทศราชและปฏิบัติตามพิธีการ ต่างๆของจีน จีนจะตอบแทนด้วยการอำนวยความสะดวกในการค้าและของกำนัล
จีนเริ่มส่งคณะทูตเข้ามาเจริญสัมพันธไมตรีในสมัยราชวงศ์หยวน เพื่อป้องกันไม่ให้สุโขทัยไปสนับสนุนคู่แข่งของจีนและต้องการซื้อสินค้าของป่าจากสุโขทัยโดยไม่ต้องผ่านพ่อค้าคนกลางอีกต่อไป
ความสัมพันธ์กับจีน ส่งผลทางเศรษฐกิจของสุโขทัยอย่างมาก โดยเฉพาะ
การซื้อขายแลกเปลี่ยนสินค้า สินค้าที่ซื้อจากจีน ได้แก่ ผ้าไหม ผ้าแพร เครื่องถ้วยชามสินค้าฟุ่มเฟือย ส่วนสินค้าส่งออกของสุโขทัยไปยังจีน ได้แก่ ผลิตผลจากป่า เช่น หนังสัตว์ เขาสัตว์ ไม้หอม ครั่ง เป็นต้น
2.ความสัมพันธ์ในลักษณะขัดแย้งกัน มีสาเหตุมาจากการแข่งขันชิงความเป็นผู้นำในภูมิภาค ประกอบด้วยเมืองต่างๆ ดังนี้
2.1 ขอม การสถาปนารัฐสุโขทัย ก่อความเสียหายให้กับอาณาจักรขอม
ทั้งด้านเศรษฐกิจและการเมือง คือ ขอมต้องเสียแหล่งทรัพยากรและผลผลิตที่เคยผูกขาดไปป้อนตลาดการค้าของตนในช่วงหลังสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7 ในจารึกของจามปากล่าวว่ากษัตริย์สุโขทัยยกทัพไปตีพระนครหลวงของเขมรได้ เป็นผลให้เขมรอ่อนแอลงอย่างรวดเร็ว
2.2 อาณาจักรอยุธยา ในยุคสมัยสมเด็จพระรามาธิบดีที่ 1 (พระเจ้าอู่ทอง) ได้เริ่มรุกรานดินแดนของสุโขทัย ได้เมืองพิษณุโลก แต่พระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย)
เจรจาขอเมืองคืน และยอมเป็นมิตรในฐานะอาณาจักรที่มีศักดิ์เสมอกันด้วยวิธีการเสกสมรสระหว่างเจ้านายทั้ง 2 เมือง สุโขทัยพยายามปลีกตัวเป็นอิสระอยู่เสมอ แต่ก็ถูกทัพอยุธยายกมาตีจนพ่ายแพ้เสมอ