વાક્ય રચના 

•  કર્તરી - કર્મણી વાક્યની રચના 

• • કર્તરી વાક્યની રચનામાં કર્તાની પ્રધાનતા હોય છે. 

  • કર્તરી વાક્ય રચનામાં કર્તાના લીંગ , વચન મુજબ પ્રત્યય લગાડવામાં આવે છે. 

  • કર્તાને થી , વડે , દ્વારા પ્રત્યય લાગે છે. 

  • ઉદા. 

    • કર્તરી :- બા માથુ ઓળે છે. 

    • કર્મણી :- બા થી માથુ ઓળાય છે. 

    • કર્તરી :- હું ગીત ગાઈશ. 

    • કર્મણી :- મારાથી ગીત ગવાશે.

  •                     કર્તરી                         કર્મણી 

    • પોલીસે ચોર પકડ્યો.                     > પોલીસ દ્વારા ચોર પકડાયો 

    • માણસ મનસૂબા ઘડે છે.                > માણસથી મનસૂબા ઘડાય છે. 

    • હું સ્વપ્ન રચવા બેસી જાઉ છુ.         > મારાથી સ્વપ્ન રચવા બેસી જવાય છે. 

    • એનું નામ હું ભુલી ગયો છુ.             > એનુ નામ મારાથી ભુલાય જવાયું છે. 

    • તમે તમારા જુના માળા છોડી દો    > તમારાથી તમારા જુના માળા છોડી દેવાય. 

    • અમે કુવામાંથી પાણી ભરી લાવતા > અમારાથી કુવામાંથી પાણી ભરી લવાતું. 

•  કર્મણી માંથી કર્તરી :- 

  • કર્મણી વાક્યમાં કર્મની પ્રધાનતા હોય છે. 

  • કર્મણી વાક્યમાંથી કર્તરીમાં રુપાંતર કરતી વખતે કર્તાને લાગેલા પ્રત્યય - થી , વડે , દ્વારા દુર કરવામાં આવે છે. 

  • ઉદા. 

    • રમીલાબેનથી ચા ની આદત છૂટી - કર્મણી 

    • રમીલાબેનએ ચાની આદત છોડી. - કર્તરી
      
      
      

• ભાવે વાક્ય રચના :- 

  • ભાવે વાક્ય રચનામાં ક્રિયાપદની પ્રધાનતા હોય છે. 

  • ભાવે વાક્ય રચના અકર્મક હોય છે. (કર્મ હોતો નથી.) 

  • ભાવે વાક્યમાં થી , વડે , દ્વારા , જેવાં પ્રત્યયો લગાડી ભાવની પ્રધાનતા બતાવાય છે. 

  •             કર્તરી                                ભાવે 

    • માજીએ માથે ઓઢ્યું.                 > માજીથી માથે ઓઢાયું. 

    • અમે રાજી થઈ ગયા.                   > અમારાથી રાજી થઈ જવાયું. 

    • શિવમ વિચારમાં પડી ગયો.        > શિવમથી વિચારમાં પડી જવાયું. 

    • મેં જોરથી બૂમ પાડી.                  > મારાથી જોરથી બૂમ પડાઈ. 

    • સુનિલ એકાએક હસી પડ્યો.      > સુનિલથી એકાએક હસી પડાયું. 

    • હું ખૂબ રડ્યો.                            > મારાથી ખૂબ રડાયું. 

    • એવામાં કાશીમાંં દોડતી આવી   > એવામાં કાશીમાંથી દોડતાં અવાયું.
      
      

  •                ભાવે                                    કર્તરી 

    • બાળકોને મતા-પિતાને પૂછાતું નથી.        > બાળકો મતા-પિતાને પૂછતાં નથી.

    • એકા એક એનાથી જોઈ લેવાયું.               > એકાએક એણે પાછળ જોઈ લીધું. 

    • તરંગ પર લહેરાતાં જાતાં મારાથી નિરાંતે પોઢાય. > તરંગ પર લહેરાતો જાતો હું નિરાંંતે પોઢું.
      
      
      

• વિધાન વાક્ય :- 

  • જે વાક્યમાં કોઈ હકીકત , ઘટના કે સ્થિતિનુંં સીધું કથન રજુ થતુ હોય તેને. 

  • હકાર ભાવ દર્શાવે છે. 

  • ઉદા. 

    • સત્યના રસ્તે ચાલવું વધુ આવકાર્ય છે. 

    • હાઈકુ કાવ્ય પ્રકાર 5-7-5 એમ ત્રણ પંક્તિનું ચોક્કસ બંધારણ છે. 

• પ્રશ્નાર્થ વાક્ય :- 

  • જે વાક્યમાં પ્રશ્ન પૂછવાનો ભાવ રહેલો હોય તેને. 

  • ઉદા. 

    • તમે સાંજે ઘરે જવાના છો ? 

• ઉદ્દગાર વાક્ય :- 

  • જે વાક્યમાં હર્ષ , શોક , ક્રોધ , ઉત્સાહ , ધ્રુણા , વિસ્મય , આશ્ચર્ય , વગેરે ભાવો દર્શાવવામાં આવ્યા હોય. 

  • ઉદા. 

    • અરે ! એ વૃક્ષ તો કપાઈ ગયું. 

• નિષેધ વાક્ય :-  નકાર વાક્ય 

  • ન કરવાનો , ન થવાનો કે ન થયાનો ભાવ રજુ થાય. 

  • ઉદા. 

    • મોરનાં ઈંડા ચીતરવા ન પડે. 

    • જીભને તે હાડકું ન હોય.