ผ้าคลุมผม หรืออีกหนึ่งชื่อเรียก ฮีญาบ เป็นเอกลักษณ์เครื่องแต่งกายของสตรีมุสลิมทั่วโลก โดยทั่วไปลักษณะของฮีญาบ หรือผ้าคลุมผมมีหลายแบบหลายสี หลายลายแต่ใน ๓ จังหวัดชายแดนใต้ครั้งหนึ่งผ้าคลุมผมสตรีปักลายลวดลายได้รับการตอบรับจากผู้คนในวัยทำงานอย่างมาก เพราะลวดลายที่ปักมีความประณีต เรียบร้อยและสวยงาม สามารถใส่ในทุกโอกาสใครสวมใส่จะดูดี และเป็นทางการ
จุดเริ่มต้นของการปักผ้าคลุมผมสตรี มาจาก นายอับดุลรอมัน นิตีเมาะ เป็นชาวบ้านหมู่ที่ ๓ บ้านสระมาลา ตำบลคลองมานิง ที่ได้ไปใช้ชีวิตณ นครเมกกะ ประเทศซาอุดีอาระเบีย ได้มีโอกาสเรียนรู้วิธีการปักผ้าคลุมผมสตรี ที่มีลวดลายละเอียดสวยงาม และเมื่อได้เดินทางกลับประเทศไทย จึงมองเห็นโอกาส และช่องทางที่จะถ่ายทอดความรู้ ให้ลูกหลานที่ยังว่างงานให้มีอาชีพเพื่อเลี้ยงตัวเอง โอกาสนี้จึงทำให้เกิดอาชีพปักผ้าคลุมผมสตรี ที่บ้านสระมาลาเป็นครั้งแรก
ต่อมาในปีพ.ศ.๒๕๓๘ นางสาวอามีเนาะ หามะ หนึ่งในลูกศิษย์ของนายอับดุลรอมัน นิตีเมาะ ได้สั่งสมประสบการณ์ในการปักผ้าคลุมผมสตรีจากที่ได้ศึกษา มาและมีโอกาสไปทัศนศึกษาดูงานเกี่ยวกับกลุ่มปักผ้าคลุมผมสตรีจากแหล่งเรียนรู้ต่าง ๆ เพื่อเพิ่มประสบการณ์ในการปักผ้าคลุมผมสตรีจนวันนี้สามารถพัฒนารูปแบบลวดลายให้เกิดความสวยงาม และได้รวมกลุ่มกับชาวบ้านที่มีความสนใจเรื่องการปักผ้าคลุมผมสตรี จัดตั้งกลุ่มปักผ้าคลุมผมสตรี บ้านสระมาลาในที่สุด
วัตถุดิบจากผ้า 5 ชนิด คือ ผ้าหนังไก่ ผ้าบาวา ผ้าจอร์เจีย ผ้าไหมแก้ว และผ้าป่าน
ผ้าหนังไก่
เป็นลักษณะผ้าที่มีลักษณะทางกายภาพคล้ายกับหนังของไก่ที่เป็นขุย และขรุขระไม่เรียบ เนื้อผ้ามีความยืดหยุ่นคล้ายผ้ายืด อีกทั้งยังมีน้ำหนักเบา สวมใส่สบายเหมาะสำหรับตัดเสื้อผ้าชุดเดรสต่าง ๆ มีสีสันให้เลือกมากมายหลายสี
ผ้าบาวา
เป็นลักษณะผ้าเนื้อโปร่งบางนิยมทำผ้าคลุมแบบมีลายปักลูกไม้
ผ้าจอร์เจีย
เป็นลักษณะผ้าเนื้อหนา และมีความทนทาน เหมาะสำหรับ การสวมใส่ในชีวิตประจำวัน
ผ้าไหมแก้ว
เป็นลักษณะผ้าไหมโพลีเอสเตอร์ผ่านกระบวนการถักหรือทอ แล้วได้เป็นผืนผ้า โดยเส้นใยที่ผลิตขึ้นมา เพื่อให้มีคุณสมบัติ คล้ายไหม ลักษณะเป็นเส้นใยยาวนุ่ม เงามัน ดูดความชื้นได้น้อย ผ้ามีความเบาบาง สวยงาม ดูหรูหรา
ผ้าป่าน
เป็นลักษณะเส้นใยธรรมชาติชนิดหนึ่ง ได้มาจากลำต้นของต้นป่าน แต่มีลักษณะค่อนข้างนุ่มกว่าเส้นใยชนิดอื่น ๆ ต้นป่านเป็นต้นพืชที่มีความแข็งแรง เมื่อต้องการให้ผ้าป่านนั้นมีสีสันจึงมักนำไปย้อมให้มีสีเข้มมากขึ้น ผ้าป่าน มีคุณสมบัติ ที่ทนทานต่อแสงแดดจัด
ที่ตัดขนาดผ้า เป็นสี่เหลี่ยมผืนผ้า โดยส่วนใหญ่ ช่างปักจะนิยมปักลวดลายรอบ ขอบผ้าสี่เหลี่ยมฝืนผ้า ตามลายที่ลูกค้าสั่ง หรือตามความนิยม ณ ตอนนั้น ผสมผสานกับฝีมืออันประณีตของช่างชาวสระมาลา ทำให้ได้ผ้าคลุมผมปักลายดอกที่มีเอกลักษณ์แสดงออกถึงวัฒนธรรมอันดีงามของคนใน ๓ จังหวัดชายแดนภาคใต้
และในเวลาต่อมา ผ้าคลุมปักลวดลายเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลาย มีผู้คนศึกษาเรียนรู้และยึดเป็นอาชีพเพื่อเลี้ยงครอบครัวมีวางขายในท้องตลาดทั่วไป แต่เมื่อเทียบคุณภาพและความประณีตของผลงานแล้วผ้าคลุมผมของกลุ่มสตรีสระมาลา มีลวดลายที่แปลกใหม่ ไม่ซ้ำกับสินค้าที่วางขายในท้องตลาดทั่วไป ทำให้สินค้าของกลุ่มปักผ้าคลุมผมของสระมาลา มีจุดแข็ง สามารถดึงลูกค้าใหม่และลูกค้าเดิมให้คงอยู่และใช้บริการกลุ่มปักผ้าคลุมผมของสระมาลาเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน
การผลิตสินค้าต้องอาศัยกระบวนการที่สำคัญ คือ ความใส่ใจของผู้ผลิตที่ผสมผสานกับความมีน้ำหนึ่งใจเดียวกันในกลุ่ม เพราะการผลิตในปัจจุบันมีการแบ่งงานตามความถนัดในแต่ละขั้นตอน ทำให้ทุกคน ทุกเพศ ทุกวัย ในชุมชนสามารถมีส่วนร่วมและส่วนแบ่งในการทำงาน เป็นจุดสำคัญที่ชาวบ้านสระมาลาได้ใส่ลงไปในกระบวนการผลิตผ้าคลุมผมสตรี การออกแบบลวดลายของกลุ่มปักผ้าคลุมผมสตรีสระมาลา ออกแบบโดยความคิดของชาวสระมาลา อาศัยความชำนาญ สามารถเย็บได้โดยไม่ต้องวาดลายบนผ้า ทำให้กระบวนการผลิตรวดเร็วไม่แพ้การออกแบบด้วยระบบคอมพิวเตอร์ และยังทำให้ลวดลาย ที่ออกมาไม่ซ้ำกัน ในท้องตลาด
ลวดลายการปักผ้าคลุมกลุ่มปักผ้าคลุมผมสตรีบ้านสระมาลา
📌 หมุดแผนที่ภูมิปัญญาท้องถิ่น ปักผ้าคลุมผมสตรีบ้าน สระมาลา
🏡 ที่ตั้ง : 107 ม.3, ต.คลองมานิง อ.เมือง จ.ปัตตานี, 94000