Błędy w argumentacji

Na co dzień podajemy argumenty za swoimi tezami oraz oceniamy argumentację innych, dlatego ważne wiedzieć, jakie rodzaje błędów można najczęściej popełnić (świadomie bądź nieświadomie).

Błędy we wnioskowaniach

Wnioskowanie jest procesem myślowym polegającym na przejściu od zdań uznanych wcześniej za prawdziwe (przesłanek) do nowego zdania (wniosku czy konkluzji), które dotąd nie było uznawane za prawdziwe bądź wydawało się słabo uzasadnione. Pierwszym koniecznym warunkiem poprawnych wnioskowań jest prawdziwość przesłanek (poprawność materialna). Drugim koniecznym warunkiem jest wynikanie wniosku z przesłanek (poprawność formalna). Więcej o wynikaniu logicznym oraz typach wnioskowań znajdziesz w zakładce WNIOSKOWANIA.

Rozważmy przykład dwóch niepoprawnych wnioskowań, w których nie jest spełniony którykolwiek z koniecznych warunków.

1. Każdy dobry pirat lubi rum.

2. Pirat Jaś Wędrowniczek lubi rum.

-------------------

3. Zatem Jaś Wędrowniczek jest dobrym piratem.

Wnioskowanie to nie jest poprawne formalnie - oznacza to, że z przesłanek 1 i 2 nie wynika logicznie wniosek. Rzeczywiście, chociaż Jaś Wędrowniczek jest piratem, to może być piratem do bani (i zamiłowanie do rumu mu nie pomoże).

1. Każda osoba religijna wierzy w Boga.

2. Buddyści w Niego nie wierzą.

-------------------

3. Zatem buddyści nie są osobami religijnymi.

Wnioskowanie to nie jest poprawne materialnie - przesłanka 1 jest fałszywa.

Wnioskowania entymematyczne

Bardzo często któraś z przesłanek we wnioskowaniu może być przemilczana (z powodu tego, że jest oczywista, bądź celowo). Wnioskowania takie nazywają się wnioskowaniami entymematycznymi (bądź entymematami). Nie ma w takich wnioskowaniach nic złego, jeżeli przemilczana przesłanka jest prawdziwa:

1. Niektórzy chrześcijanie w czasach cesarza Trajana zajmowali w Rzymie wyższe urzędy.

--------------

Zatem musieli być obywatelami rzymskimi.

Pominięta przesłanka 2: Tylko obywatele rzymscy mogli zajmować w czasach cesarza Trajana wyższe urzędy w Rzymie. Jeśli ją dodamy, to wniosek wynika logicznie z przesłanek.

Gorzej jest w sytuacji, kiedy przemilczana przesłanka jest fałszywa (bądź przyjęta bez uzasadnienia). Jeśli przemilczanie takiej przesłanki jest celowe, to mamy do czynienia z manipulacją.

Przykład:

To Jan skradł z klatki rower, bo to pijak.

Pominięte zostały (nieuzasadnione) przesłanki, że 1. każdy pijak to złodziej; 2. każdy złodziej kradnie rowery.

Argument "kija" (argumentum ad baculum)

Jest to sposób argumentowania (a właściwie chwyt) za tezą, w którym zamiast podawania rzetelnych argumentów zastraszamy przeciwnika, chcąc groźbą przekonać do swojej tezy.

Przykład: musisz zdać na studia, bo inaczej wynocha z domu, nie chcę cię znać i wydziedziczę.

Przeciwieństwem tego chwytu jest chwyt, w którym zamiast groźby obiecujemy korzyści:

Przykład: musisz zdać na studia, kupię ci nowy smartfon i wczasy na wyspie.

Post hoc, ergo propter hoc

Jest to sposób argumentacji, kiedy ktoś twierdzi, że przyczyną zjawiska A było zjawisko B, wyłącznie dlatego, że B poprzedzało A.

Przykład: To Pan zadrapał mój samochód. Parkował Pan obok, a rysa pojawiła się po tym, jak Pan odjechał z parkingu.

Podawanie wybiórczej informacji ("cherry picking")

Błąd polegający na wybieraniu wyłącznie informacji, która ma wesprzeć bronioną tezę i celowym pomijaniu (bądź ignorowaniu) informacji, która tej tezie przeczy. Można często spotkać ten błąd w mediach (naukowcy opowiedzieli się za tezą X -- może być tak, że większość naukowców opowiedziała się za tezą Y bądź Z) bądź w mowie polityków (nasz program edukacyjny doprowadził do znaczącej poprawy wyników uczniów w matematyce -- mógł jednocześnie pogorszyć wyniki w innych dziedzinach).

Petitio principii (błędne koło)

Błąd w argumentacji polegający na tym, że to, co ma zostać uzasadnione, zostaje użyte do uzasadnienia:

Iphone jest najlepszym telefonem na świecie, ponieważ Apple robi najlepsze telefony.

Często błędne koło możemy nie zauważyć z powodu tego, że uzasadnienie i teza mają różne sformułowania bądź argumentacja jest długa i uzasadnienie i teza znajdują się daleko od siebie. Kiedy w argumentacji używa się jako przesłanka konsekwencja wniosku (coś, co ma dopiero wynikać z tezy), to mamy do czynienia z pośrednim błędnym kołem.

Nieznajomość tezy dowodzonej (ignoratio elenchi)

Dowodzenie czegoś innego, niż miało być dowodzone. Przykład:

Hinduizm jest prawdziwym światopoglądem, ponieważ mantrowanie, które polecają hinduiści, uspokaja.

Podaliśmy argument najwyżej za pożytecznością praktyk mantrowania, a nie za tym, że hinduizm jest prawdziwym światopoglądem.

Argumentum ad hominem

Chwyt w argumentacji, kiedy rozmówca zamiast uzasadniania tezy zaczyna się odnosić do opinii i zachowań rozmówcy. Często można spotkać w debatach politycznych.

[Redaktor]: Dlaczego Pani uważa, że Pani propozycja w sprawie utworzenia nowych miejsc pracy jest lepsza, niż propozycja Donalda Trampa?

[Hillary Clinton]: Myślę, że podchodzimy do tej kwestii z różnych perspektyw. Wie Pan, Donaldowi się upiekło pod tym względem. Miał szczęście, że poprowadził biznes odziedziczony po tatusiu i jest przekonany, że im lepiej będzie w stanie pomóc bogatym, to tym lepiej rozwiąże problem z miejscami pracy.

Błąd ekwiwokacji

Błąd polegający na używaniu tego samego słowa w różnych znaczeniach, sprawiając wrażenie, że słowo wciąż znaczy to samo.

Wszystkie wulkany to góry. Wszystkie gejzery to wulkany. Zatem wszystkie gejzery to góry.

[wulkany - w znaczeniu "góra, z jakiej wydostaje się lawa" / "miejsce przejawu wulkanizmu, wydobywania się pary wodnej"]

Dzieci wierzą w krasnoludki, zaś chrześcijanie wierzą w Boga. Jeśli wierzysz w Boga, to tak jak byś wierzył w krasnoludki.

Ignotum per ignotum (nieznane przez nieznane)

Błąd polegający na podawaniu wyjaśnienia nieznanego pojęcia przez równie nieznane pojęcie (bądź jeszcze bardziej niezrozumiałe zwroty).

Paradoks to antynomia.

Tutoriale z Youtube

Informacja zwrotna