Học viện Chính trị trực thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam là trường đại học quân sự có nhiệm vụ đào tạo sĩ quan chính trị có trình độ về chính trị, quân sự cấp chiến dịch, chiến thuật (Học viên quân sự cấp trung).
Trụ sở chính đặt tại 124 đường Ngô Quyền, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
Tháng 7 năm 1951, Tổng quân uỷ đã ra Quyết định thành lập Trường Chính trị Trung cấp của Quân đội nhân dân Việt Nam. Ngày 28 tháng 8 năm 1951, khoá học đầu tiên (khoá I) của Nhà trường chính thức khai mạc tại bản Nà Lang, xã Phượng Tiến, huyện Định Hoá, tỉnh Thái Nguyên.
Từ ngày thành lập đến năm 1954, nhà trường được chủ tịch Hồ Chí Minh về thăm và huấn thị 3 lần (25/10/1951; 3/1952 và 5/1953. Để ghi nhớ công ơn của chủ tịch Hồ Chí Minh và sự kiện lần đầu ông về thăm Học viện, thể theo nguyện vọng của các thế hệ cán bộ, giảng viên, học viên, nhân viên, chiến sĩ, Quân uỷ Trung ương, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quyết định lấy ngày 25 tháng 10 năm 1951 là ngày truyền thống Học viện Chính trị.
Trải qua 60 năm xây dựng và phát triển, Học viện Chính trị đã đóng quân ở những địa điểm sau:
Xã Phượng Tiến - Huyện Định Hoá - Tỉnh Thái Nguyên (7/1951-6/1956)
Khu Ba Đình - Hà Nội (6/1956-2/1965)
Xã Ngọc Tảo - Huyện Thạch Thất - Tỉnh Hà Tây (2/1965-3/1965)
Thị xã Lạng Sơn - Tỉnh Lạng Sơn (4/1965-8/1965)
Huyện Phú Bình, huyện Tân Yên - Bắc Giang; Huyện Phổ Yên - Thái Nguyên (8/1965-4/1966)
Huyện Yên Lạc - Tỉnh Vĩnh Phúc (4/1966-1968)
Huyện Đông Anh - Hà Nội; Huyện Yên Lãng - Tỉnh Vĩnh Phúc; Huyện Phổ Yên - Tỉnh Thái Nguyên (1969-1976)
Thị xã Hà Đông - Tỉnh Hà Tây (1977-1995)
Thị xã Hà Đông - Tỉnh Hà Tây và Thị xã Bắc Ninh - Tỉnh Bắc Ninh (1996-2008)
Quận Hà Đông - Thành phố Hà Nội (11/2008-nay)
Từ trường Chính trị trung cấp ngày đầu thành lập đến Học viện Chính trị ngày nay là chặng đường xây dựng, chiến đấu, trưởng thành và phát triển đầy khó khăn gian khổ nhưng cũng rất vẻ vang, gắn liền với lịch sử phát triển của cách mạng và Quân đội. Học viện Chính trị đã trải qua nhiều tên gọi khác nhau:
Trường Chính trị Trung cấp QĐNDVN (7/1951 - 5/1956)
Trường Lý luận chính trị QĐNDVN (6/1956 - 2/1958)
Trường Chính trị trung cao cấp QĐNDVN (3/1958 - 2/1961)
Hệ Chính trị, Học viện Quân chính QĐNDVN (3/1961 - 4/1965)
Học viện Chính trị (5/1965 - 1/1982)
Học viện Chính trị quân sự (2/1982 - 10/2008)
Học viện Chính trị (từ tháng 11/2008 đến nay)
Năm 2016, thực hiện chế độ Chính ủy, Chính trị viên trong Quân đội. Theo đó Đảng bộ trong Học viện Chính trị bao gồm:
Đảng bộ Học viện Chính trị là cao nhất.
Đảng bộ các Hệ quản lý học viện, Viện trực thuộc Học viện Chính trị.
Đảng bộ các đơn vị cơ sở thuộc các Hệ quản lý
Chi bộ thuộc các Phòng, Ban, Khoa đào tạo, các đơn vị cơ sở.
Bí thư: Chính ủy Học viện Chính trị
Phó Bí thư: Giám đốc Học viện Chính trị
Ban Thường vụ
Ủy viên Thường vụ: Phó Giám đốc Học viện Chính trị
Ủy viên Thường vụ: Phó Giám đốc Học viện Chính trị
Ủy viên Thường vụ: Phó Giám đốc Học viện Chính trị
Ban Chấp hành Đảng bộ
Đảng ủy viên: Phó Chính ủy Học viện Chính trị
Đảng ủy viên: Phó Chính ủy Học viện Chính trị
Đảng ủy viên: Trưởng phòng Chính trị
Đảng ủy viên: Chánh Văn phòng
Đảng ủy viên: Trưởng phòng Tài chính
Đảng ủy viên: Trưởng phòng Đào tạo
Đảng ủy viên: Viện trưởng Viện Khoa học xã hội và nhân văn quân sự
Đảng ủy viên: Hệ trưởng Hệ Quốc tế
Đảng ủy viên: Hệ trưởng Hệ Lục quân
Đảng ủy viên: Hệ trưởng Hệ Sau đại học
Đảng ủy viên: Chủ nhiệm Khoa Triết học Mác-Lênin
Đảng ủy viên: Chủ nhiệm Khoa (một số Khoa quan trọng khác)
Văn phòng
Phòng Hậu cần kỹ thuật
Phòng Sau đại học
Phòng Chính trị
Phòng Đào tạo
Phòng Khoa học quân sự
Phòng Thông tin KHQS
BanTài chính
Ban Khảo thí
Tạp chí Giáo dục lý luận chính trị quân sự
Viện Khoa học Xã hội và Nhân văn Quân sự
Khoa Triết học Mác-Lê nin
Khoa Lịch sử Đảng
Khoa Công tác đảng, công tác chính trị
Khoa Chiến thuật chiến dịch
Khoa Kinh tế chính trị
Khoa Lịch sử nghệ thuật quân sự
Khoa Chủ nghĩa xã hội khoa học
Khoa Binh chủng
Khoa Quân chủng
Khoa Ngoại ngữ
Khoa Tâm lý học quân sự
Khoa Sư phạm quân sự
Khoa Tư tưởng Hồ Chí Minh
Khoa Nhà nước và pháp luật
Hệ Lục quân (Hệ 1):
Hệ Sư phạm (Hệ 2)
Hệ Đào tạo ngắn (Hệ 3)
Hệ Quốc tế (Hệ 4)
Hệ Quân chủng (Hệ 5)
Hệ Sau đại học (Hệ 6)
Hệ Bồi dưỡng kiến thức QP-AN (Hệ 7)
Đào tạo Chính uỷ cấp trung, sư đoàn binh chủng hợp thành.
Đào tạo chính uỷ cấp trung, sư đoàn quân chủng Phòng không - Không quân; Hải quân; Bộ đội biên phòng; Cảnh sát biển.
Đào tạo giảng viên Khoa học xã hội & Nhân văn cấp Trung đoàn.
Đào tạo ngắn hạn cán bộ chính trị cấp trung đoàn.
Đào tạo Công tác đảng, Công tác chính trị cho cán bộ cao cấp Quân đội Hoàng gia Cam-pu-chia.
Đào tạo cán bộ cấp phân đội cho Quân đội Hoàng gia Cam-pu-chia.
Đào tạo Thạc sĩ, Tiến sĩ.
Đào tạo cán bộ chính trị cấp trung đoàn binh chủng hợp thành cho Quân đội nhân dân Lào.
Đào tạo thạc sĩ các chuyên ngành cho Quân đội nhân dân Lào.
Đào tạo giáo viên Khoa học Xã hội và Nhân căn cho Quân đội nhân dân Lào.
Bồi dưỡng lý luận chính trị cao cấp
Bồi dưỡng lý luận chính trị và nghiệp vụ CTĐ, CTCT cho cán bộ doanh nghiệp quân đội
Bồi dưỡng lý luận chính trị cao cấp Quân đội nhân dân Việt Nam (Bổ túc A)
Bồi dưỡng kiến thức Quốc phòng an ninh cho cán bộ chủ chốt cấp Cục, Vụ, Viện của các Bộ, Ban, Ngành Trung ương.
1 Huân chương Sao vàng (4/2011)
2 Huân chương Hồ Chí Minh;
3 Huân chương Quân công hạng Nhất;
1 Huân chương Chiến công hạng nhất;
2 Huân chương Ixala hạng Nhất của nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào;
Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.