Tranh chấp tài sản chung sau thừa kế giải quyết như thế nào?

Khi một người qua đời, tài sản của người đó chuyển thành di sản thừa kế và những người thừa kế có quyền phân chia, định đoạt phần di sản đó. Trong nhiều trường hợp, sau khi mở thừa kế các đồng thừa kế không tiến hành phân chia di sản ngay. Và theo quy định pháp luật trong một số trường hợp nhất định, di sản thừa kế sẽ chuyển thành tài sản chung sau thừa kế. Khi đó, tranh chấp tài sản chung sau thừa kế được giải quyết như thế nào? Trong phạm vi bài viết, chúng tôi sẽ làm rõ về vấn đề này.

Quy định chung về thừa kế

Hiện nay, pháp luật ghi nhận cá nhân có quyền:

• Lập di chúc để định đoạt tài sản của mình;
• Để lại tài sản của mình cho người thừa kế theo pháp luật;
• Hưởng di sản theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người có tài sản chết. Trường hợp Tòa án tuyên bố một người là đã chết thì thời điểm mở thừa kế là ngày được xác định theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015.

Theo quy định tại Điều 613 BLDS 2015 thì người thừa kế là cá nhân phải là người còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người để lại di sản chết. Trường hợp người thừa kế theo di chúc không là cá nhân thì phải tồn tại vào thời điểm mở thừa kế.

Di sản thừa kế bao gồm tài sản riêng của người chết, phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác. Trong đó, theo quy định tại Điều 105 Bộ luật Dân sự 2015, tài sản là vật, tiền, giấy tờ có giá và quyền tài sản. Tài sản bao gồm bất động sản (có thể là tài sản hiện có và tài sản hình thành trong tương lai) và động sản.

Theo quy định tại Điều 623 BLDS 2015 thì thời hiệu để người thừa kế yêu cầu chia di sản là 30 năm đối với bất động sản, 10 năm đối với động sản, kể từ thời điểm mở thừa kế (thời điểm người để lại di sản chết). Hết thời hạn này thì di sản thuộc về người thừa kế đang quản lý di sản đó. Trường hợp không có người thừa kế đang quản lý di sản thì di sản được giải quyết như sau:

• Di sản thuộc quyền sở hữu của người đang chiếm hữu theo quy định tại Điều 236 của BLDS 2015 về xác lập quyền sở hữu theo thời hiệu do chiếm hữu, được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật. Theo đó, người chiếm hữu, người được lợi về tài sản không có căn cứ pháp luật nhưng ngay tình, liên tục, công khai trong thời hạn 10 năm đối với động sản, 30 năm đối với bất động sản thì trở thành chủ sở hữu tài sản đó, kể từ thời điểm bắt đầu chiếm hữu, trừ trường hợp Bộ luật Dân sự, luật khác có liên quan quy định khác.
• Di sản thuộc về Nhà nước, nếu không có người chiếm hữu theo quy định trên.

Thời điểm di sản trở thành tài sản chung sau thừa kế

Trong nhiều trường hợp khi hết thời hiệu khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế thì các đồng thừa kế mới xảy ra tranh chấp về phân chia di sản thừa kế hoặc xảy ra tranh chấp với bên thứ ba về di sản thừa kế hoặc lúc này mới có nhu cầu chia di sản thừa kế. Khi đó họ không thể khởi kiện yêu cầu chia di sản thừa kế mà có thể xem xét trường hợp yêu cầu chia tài sản chung sau thừa kế, vì tranh chấp yêu cầu chia tài sản chung sau thừa kế thì không áp dụng thời hiệu khởi kiện.

Những trường hợp di sản có thể trở thành TÀI SẢN CHUNG sau thừa kế:

1. Theo thỏa thuận của các bên, tại thời điểm mở thừa kế hoặc tại thời điểm nhất định nào đó các đồng thừa kế theo di chúc hoặc các đồng thừa kế theo pháp luật tự thỏa thuận với nhau về việc không phân chia di sản thừa kế mà xác định đó là tài sản chung cùng quản lý, sử dụng hoặc phân công người quản lý, sử dụng di sản.
2. Theo quy định tại Điểm a Tiểu mục 2.4 Mục 2 Phần I của Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP thì trong thời hạn mười năm, kể từ thời điểm mở thừa kế mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về quyền thừa kế và có văn bản cùng xác nhận là đồng thừa kế thì di sản đó chuyển thành tài sản chung. Như vậy, đây là trường hợp các đồng thừa kế có văn bản xác nhận họ là chủ sở hữu chung đối với tài sản (chỉ có họ là đồng thừa kế) và văn bản này phải được lập trong thời hạn khởi kiện về quyền thừa kế. Khi có đủ điều kiện nêu trên thì kể từ ngày ký văn bản, di sản chuyển thành tài sản chung, không đòi hỏi phải có xác nhận của cấp có thẩm quyền hay sang tên chủ sở hữu tài sản. Quy định này là để khắc phục cho thực tế các quy định về thủ tục khai nhận thừa kế, đăng ký tài sản còn chưa dễ dàng cho người dân tiếp cận.
3. Theo quy định tại Điểm a Tiểu mục 2.4 Mục 2 Phần I của Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP thì sau khi kết thúc thời hạn mười năm nêu trên mà các đồng thừa kế không có tranh chấp về hàng thừa kế và đều thừa nhận di sản do người chết để lại chưa chia thì di sản đó chuyển thành tài sản chung của các thừa kế. Đây là trường hợp không có văn bản nhưng khi xảy ra tranh chấp thì tất cả đương sự đều thừa nhận là tài sản chung, họ chỉ yêu cầu chia tài sản chung chứ không tranh chấp về tính chất của tài sản. Họ đã đều thừa nhận là tài sản chung thì việc xem xét có phải tài sản chung hay không là không cần thiết hoặc cho rằng hết thời hiệu chia thừa kế để không giải quyết là vô lý.

Giải quyết tranh chấp di sản trở thành tài sản chung sau thừa kế

Sau khi di sản thừa kế trở thành tài sản chung theo đúng quy định pháp luật nêu trên mà các bên có nhu cầu phân chia tài sản chung đó hoặc có tranh chấp xảy ra thì có các hướng giải quyết theo quy định tại Tiểu mục 2.4 Mục 2 Phần I của Nghị quyết 02/2004/NQ-HĐTP như sau:

• Trường hợp có di chúc mà các đồng thừa kế không có tranh chấp và thoả thuận việc chia tài sản sẽ được thực hiện theo di chúc khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo di chúc.
• Trường hợp không có di chúc mà các đồng thừa kế thảo thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo thoả thuận của họ.
• Trường hợp không có di chúc và các đồng thừa kế không có thoả thuận về phần mỗi người được hưởng khi có nhu cầu chia tài sản, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo quy định của pháp luật về chia tài sản chung.

Trường hợp người chết để lại di sản cho các thừa kế nhưng các thừa kế không trực tiếp quản lý, sử dụng mà di sản đó đang do người khác chiếm hữu bất hợp pháp hoặc thuê, mượn, quản lý theo ủy quyền... thì những người thừa kế có quyền khởi kiện người khác đó để đòi lại di sản.

Các thủ tục tố tụng giải quyết tranh chấp

Theo quy định tại khoản 2 Điều 26 Bộ luật Tố tụng dân sự 2015 thì "tranh chấp tài sản chung sau thừa kế" thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án. Căn cứ theo quy định tại điểm a Khoản 1 Điều 35 BLTTDS 2015 thì Tòa án nhân dân cấp huyện là Tòa án có thẩm quyền giải quyết. Về xác định thẩm quyền Tòa án theo lãnh thổ có ba trường hợp như sau:

• Tòa án nơi bị đơn cư trú, làm việc, nếu bị đơn là cá nhân hoặc nơi bị đơn có trụ sở, nếu bị đơn là cơ quan, tổ chức.
• Các đương sự có quyền tự thỏa thuận với nhau bằng văn bản yêu cầu Tòa án nơi cư trú, làm việc của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cá nhân hoặc nơi có trụ sở của nguyên đơn, nếu nguyên đơn là cơ quan, tổ chức.
• Đối tượng tranh chấp là bất động sản thì chỉ Tòa án nơi có bất động sản có thẩm quyền giải quyết.

Ngoài ra, theo quy định tại Điểm c khoản 1 Điều 37, khoản 3 Điều 35 BLTTDS 2015 thì những tranh chấp mà có đương sự hoặc tài sản ở nước ngoài hoặc cần phải ủy thác tư pháp cho cơ quan đại diện nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam ở nước ngoài, cho Tòa án, cơ quan có thẩm quyền của nước ngoài thì thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án nhân dân cấp tỉnh.

Tòa án qua bộ phận tiếp nhận đơn phải nhận đơn khởi kiện do người khởi kiện nộp trực tiếp tại Tòa án hoặc gửi qua dịch vụ bưu chính và phải ghi vào sổ nhận đơn; trường hợp Tòa án nhận đơn khởi kiện được gửi bằng phương thức gửi trực tuyến thì Tòa án in ra bản giấy và phải ghi vào sổ nhận đơn. Theo quy định tại Khoản 2, Khoản 3 Điều 191 BLTTDS 2015 trong thời hạn 03 ngày làm việc, kể từ ngày nhận được đơn khởi kiện, Chánh án Tòa án phân công một Thẩm phán xem xét đơn khởi kiện. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày được phân công, Thẩm phán phải xem xét đơn khởi kiện và có một trong các quyết định sau đây:

• Yêu cầu sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện;
• Tiến hành thủ tục thụ lý vụ án theo thủ tục thông thường hoặc theo thủ tục rút gọn nếu vụ án có đủ điều kiện để giải quyết theo thủ tục rút gọn quy định tại Khoản 1 Điều 317 của BLTTDS 2015;
• Chuyển đơn khởi kiện cho Tòa án có thẩm quyền và thông báo cho người khởi kiện nếu vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án khác;
• Trả lại đơn khởi kiện cho người khởi kiện nếu vụ việc đó không thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án.

Theo quy định tại Điều 195 BLTTDS 2015 sau khi nhận đơn khởi kiện và tài liệu, chứng cứ kèm theo, nếu xét thấy vụ án thuộc thẩm quyền giải quyết của Tòa án thì Thẩm phán phải thông báo ngay cho người khởi kiện biết để họ đến Tòa án làm thủ tục nộp tiền tạm ứng án phí trong trường hợp họ phải nộp tiền tạm ứng án phí. Thẩm phán dự tính số tiền tạm ứng án phí, ghi vào giấy báo và giao cho người khởi kiện để họ nộp tiền tạm ứng án phí. Trong thời hạn 07 ngày, kể từ ngày nhận được giấy báo của Tòa án về việc nộp tiền tạm ứng án phí, người khởi kiện phải nộp tiền tạm ứng án phí và nộp cho Tòa án biên lai thu tiền tạm ứng án phí.

Toàn bộ hướng dẫn giải quyết tranh chấp, chúng tôi đã phân tích chi tiết tại bài viết trên. Nếu phát sinh bất kỳ thắc mắc nào về vấn đề trên hoặc Qúy khách hàng có mong muốn được hỗ trợ trực tiếp, vui lòng liên hệ với LS Phan Mạnh Thăng qua số hotline: 0908 748 368 nếu bạn đang cần giải quyết các vấn đề về pháp luật.

Tham khảo thêm:

Chuyên Tư Vấn Luật Đất Đai✓ Doanh Nghiệp✓ Hợp Đồng✓ Thừa Kế✓ Ly Hôn✓miễn phí qua điện thoại ✆ 0908748368, Email ✉, chat ☞ Facebook, Zalo Online 24/24.

Văn phòng

81 Cách Mạng Tháng 8, Phường Bến Thành, Quận 1, Thành Phố Hồ Chí Minh

Email

info@chuyentuvanluat.com

Google Site:

https://sites.google.com/view/chuyentuvanluat

Bản đồ chỉ đường: https://www.google.com/maps/d/viewer?mid=1FmyFBMlVsAMYnirEL22tBpZqa0jVGDP0

Form đăng ký tư vấn: https://docs.google.com/forms/d/e/1FAIpQLSfwLDyTziDXWF7B0z9SUIpCQ3UxjlPkI5urZ6gZtO3P7Fp_CA/viewform?usp=sf_link