Othello, vertaald door Jules Grandgagnage
Othello, de Moor: een Afrikaanse prins, generaal in het Venetiaans leger
Desdemona, Othello’s vrouw, dochter van senator Brabantio.
Jago, Othello's reserveofficier en Emilia's echtgenoot.
Emilia, Jago's vrouw en Desdemona's dienstmeid.
Cassio, Othello's luitenant.
Bianca, Cassio's geliefde.
Brabantio, een Venetiaans senator, Gratiano's broer en Desdemona's vader.
Rodrigo, een rijke Venetiaan die verliefd is op Desdemona.
Hertog van Venetië, de doge
Gratiano, Brabantio's broer.
Lodovico, Brabantio's bloedverwant en Desdemona's neef.
Montano, voorganger van Othello in de regering van Cyprus
Een straat in Venetië
Jago en Rodrigo op
RODRIGO
Ach, onzin; het schokt me zeer te weten
dat jij, Jago, zo met mijn beurs vertrouwd
alsof het die van jou was, daarvan wist.
JAGO
Verduiveld toch! U luistert niet naar mij!
Zo ooit ik ook maar droomde van zoiets
vervloek me dan.
RODRIGO
Je hebt gezegd dat je hem haat.
JAGO
Veracht me als ik het niet doe!
Drie seigneurs uit de stad
droegen me bij hem voor als eerste luitenant,
respectvol, hoed in de hand, en op mijn woord:
ik ken mijn waarde, mij past geen lagere rang,
maar hij, verblind door trots en zelfzucht,
ontwijkt hen door met kracht zichzelf te prijzen
met holle frasen over oorlog en krijg.
Tot slot wijst hij hen af met hun verzoek:
“Mijn officier”, zegt hij, “die koos ik zelf.”
Wie dat was?
Voorwaar een groot geleerde,
een Michael Cassio, een Florentijn,
een nietsnut van een vent met een schoon wijf
die nooit een eskadron in ‘t veld beval
en minder van de krijg kent dan een oude vrijster,
zo boekenwijs als consuls in hun toga,
zo meesterlijk praat hij over theorie,
niets dan geklets zonder praktijk
dat is zijn hele krijgsmanschap.
Maar hij, heer, werd verkozen en ik,
van wie hij zelf de bekwaamheid zag,
op Rhodos, Cyprus en op andere grond,
bij christen en heiden, moet mijn zeil strijken
voor die boekhouder met zijn telraam!
Hij wordt, op tijd en stond, zijn luitenant
en ik- God help me- Zijne Moorschaps vaandrig.
RODRIGO
Hemeltjelief, ik zou nog liever zijn beul zijn.
JAGO
Niets aan te doen, dat is de vloek der dienst,
bevordering gaat via aanbeveling en affect,
niet als vanouds waar elke tweede in rang
de eerste opvolgt. Heer, oordeel nu zelf:
ben ik door recht of plicht gebonden
om de Moor te minnen?
RODRIGO
In zulks geval zou ik hem niet dienen.
JAGO
Ach, heer, bedaar,
dat ik hem dien is in mijn eigen voordeel!
We kunnen niet allemaal meesters zijn, noch
£moeten alle meesters worden gediend.
Kijk naar die kruiperige knecht,
hoe hij verzot op leven als een slaaf
gelijk een ezel al zijn dagen slijt
voor niets anders dan wat droogvoer,
en afgedankt wordt als hij oud is.
De zweep, zeg ik, op zulk dienstbaar volk!
Anderen zijn er, die schijnbaar dienen,
en toch hun hart en waardigheid bewaren,
en door dit uiterlijk vertoon
meer dan hun heer zichzelf bedienen, en,
na het werk aan de voering van zijn mantel,
zichzelf bedruipen. Dat zijn kerels met spirit!
En zulke man beweer ik zelf te zijn.
Want, heer, zo waar als u Rodrigo heet,
was ik de Moor, wild’ ik geen Jago zijn,
door hem te dienen, dien ik slechts mezelf.
God weet dat liefde noch de plicht mij drijft,
en schijn mij dient tot ik mijn doel bereik.
Want als mijn aard en wil zich toont in daad,
verraadt dit mijn intenties en zal spoedig
mijn ontblote hart de prooi der kraaien zijn.
Ik ben niet wie ik schijn.
RODRIGO
Welk zoet fortuin zal diklip smaken
als hij in zijn opzet slaagt!
JAGO
Roep nu haar vader.
Wek hem, jaag hem op, bederf zijn geluk,
Dwing hem op straat, vertoorn haar verwanten
En ook al leeft hij in een zacht klimaat,
plaag hem met vliegen, en meng bij zijn vreugde de onrust
van wat kan gebeuren, zodat zij haar kleur wat verliest
RODRIGO
Hier is het huis van haar vader; Ik roep hem overluid.
JAGO
Doe het, met een stem die huilt en beeft
alsof door grof verzuim vannacht een brand,
te laat ontdekt, de hele stad bedreigt!
RODRIGO
Brabantio! Ho! Seigneur Brabantio! Op!
JAGO
Word wakker, Ho! Brabantio! Een dief! Een dief!
Let op uw huis, uw dochter en uw geld!
Dieven! Dieven!
(Brabantio verschijnt aan een bovenraam.)
BRABANTIO
Wie is de bode van dit bang gerucht?
Wat is er gaande?
RODRIGO
Heer, is uw gezin in huis,
JAGO
...en zijn uw deuren dicht?
BRABANTIO
Vanwaar die vraag?
JAGO
Seigneur, de dief maakt u te schande, snel,
uw halve ziel is weg, uw hart gebroken,
een zwarte ram bespringt uw witte schaapjes.
Dus: op! en luid dan snel d’ alarmklok;
de duivel maakt u anders grootpapa.
Sta op! Sta op!
BRABANTIO
Wat? Zijn jullie niet goed bij zinnen?
RODRIGO
Eerwaarde seigneur, herkent u mijn stem?
BRABANTIO
Nee, wie mag u dan wel zijn?
RODRIGO
Mijn naam is Rodrigo.
BRABANTIO
Des te erger!
Heb ik u dan niet verboden hier
rond mijn huis te sluipen als een spook,
en duidelijk gemaakt dat u mijn dochter niet krijgt?
Toch staat u daar, met volle pens en dwaas van wijn
mijn nachtrust te verstoren!
RODRIGO
Heer, heer, heer,...
BRABANTIO
Wees er maar zeker van
dat ik de macht en rang bezit
u dit te doen bezuren!
RODRIGO
Geduld, waarde heer.
BRABANTIO
Wat zei u over roof? Dit is Venetië hoor.
Ik woon niet op het platteland.
RODRIGO
Hoogedele heer,
Oprecht met open geest kom ik tot u.
JAGO
Seigneur, u bent waarachtig een van hen die God niet willen dienen
als de duivel het hen gebiedt! Omdat we u gewoon een dienst doen
denkt u dat we schurken zijn, en terwijl laat u wel toe dat een arabier
uw dochter dekt! Wil u dan dat uw kleinzonen naar u hinniken?
Renpaarden tot neven en Spaanse paardjes als familie?
BRABANTIO
Wat voor een vuilbek ben jij?
JAGO
Ik ben degene die u komt vertellen dat de moor en uw dochter
het beest met de twee ruggen aan het maken zijn.
BRABANTIO
Je bent een schelm.
JAGO
En u bent... een senator.
BRABANTIO
Hier zul je voor boeten, Rodrigo, ik weet wie je bent.
RODRIGO
Heer, ik zal me voor alles verantwoorden. Maar vertel me,
Behaagt het u dat uw mooie dochter
op dit onzalig uur, om middernacht,
het huis verlaat? Dat zij, slechts begeleid
door een of andere ordinaire knecht,
een gondelier, gevoerd wordt tot zij valt
in de klauwen van de wellustige Moor?
Als dit met uw permissie is gebeurd,
en u weet ervan, dan zijn wij driest
en grof geweest en hebben u beledigd.
Als u hier echter niets van wist, ja dan
verdienen wij uw boosheid zeker niet.
Geloof geen moment dat ik spot met uw waardigheid
en streken uithaal, die mijn fatsoen belet.
Het was uw dochter die uw huis verliet,
en zich verzette tegen uw gezag.
Die door haar haar schoonheid, geest, fortuin en plicht
te binden aan een zonderlinge zwerver
ongehoorzaam was. Vergewis u
meteen of ze op haar kamer is
of in uw huis. Laat dan de wet mij treffen
zo ik het verdien.
BRABANTIO
Sla vuur! Breng me een toorts!
Roep mijn mensen op!
Mijn droom... dit is precies zoals in mijn droom:
alleen de gedachte eraan maakt me al ziek.
Licht, zeg ik! Licht!
(Af, boven)
JAGO
Tot ziens, ik moet nu weg. Het past niet dat ik blijf,
Nu zou het me schaden als ik de Moor beticht,
terwijl de staat de Moor niet zal ontslaan,
dat brengt hen hoogstens zelf in gevaar
Hun krijgsheer in de oorlogen om Cyprus,
(die nu bezig zijn) is onvervangbaar.
er is geen generaal van zijn formaat,,
en ook al haat ik hem als hellepijn,
de nood en situatie dwingt mijn hand
de vlag te hijsen als een liefdesteken,
die, let wel, niets anders is dan teken.
Breng uw gezellen naar herberg De Schutter,
waar ik bij hem zal zijn.Tot ziens dus.
(Brabantio op, met dienaars en toortsen)
BRABANTIO
Maar al te waar is ’t kwaad en weg is zij! Wat mij aan leven rest is bitterheid.
Vertel me, Rodrigo,
waar zag je ze - O, ongelukkige meid!-
Met de Moor? - Vervloekt zij ‘t vaderschap!-
Was zij het echt?- Hoe moeiteloos bedriegt zij-
Wat zei ze nog?- Meer licht. Wek mijn verwanten.-
Denk je dat ze getrouwd zijn?
RODRIGO
Dat denk ik inderdaad.
BRABANTIO
O, bloedverraad! Hoe is ze toch ontsnapt?
Vaders! Vertrouw vanaf nu jullie dochters niet
om wat ze schijnen te zijn. Is er magie
die meisjes van hun maagdelijkheid doet wijken?
Rodrigo, las jij ooit zoiets in boeken?
RODRIGO
Inderdaad, mijn heer..
BRABANTIO
Wek mijn broer -Was jij nu maar haar man-
de helft hierheen, de andere helft daarheen.
Waar kan ik haar betrappen met de Moor?
RODRIGO
Ik denk dat ik hem wel kan vinden, en ik verzoek
u mee te gaan, met wachters aan uw zijde.
BRABANTIO
Wijs me de weg. Ik roep aan ieder huis
en zal desnoods gebieden. Haal wapens, snel!
En officieren die de nachtwacht doen.
Je hulp, Rodrigo, blijft niet onbeloond.
(Beiden af)
Een straat voor herberg De Schutter
Othello, Jago en dienaars met toortsen op
JAGO
Ook al doodde ik velen in de oorlog,
maak ik bezwaar tegen geplande moord,
Wat me ontbreekt is boosheid die me drijft:
tienmaal of meer verbeeldde ik een mes
tussen zijn ribben, hier! en hier! en hier!
OTHELLO
Het is beter zoals het is.
JAGO
Ja maar, hij kletste maar raak,
uw eer en goede naam nam hij tot doel
en spoot zo’n laster met zijn vuile bek,
dat zelfs mijn geringe vroomheid steigerde.
Maar heer, is ‘t werkelijk zo, bent u gehuwd?
Wees op uw hoede voor Magnifico,
die zeer bemind en zeer vermogend is.
Zijn stem klinkt tweemaal luider dan de doge,
Die machtige heer zal u scheiden, dwingen en treffen
met elk middel dat de wet hem biedt.
OTHELLO
Wel, laat hem zijn best maar doen, die heer,
De dienst die ik de staat bewezen heb,
zal zeker zwaarder wegen dan zijn klacht.
Weten zal men het als ik verkondig-
gesteld dat snoeven eerbaar is-
dat ik afkomstig ben van koningen,
en mijn verdiensten spreken voor zichzelf,
‘t Fortuin dat ik ontmoet, dat ben ik waard.
Want, Jago, zonder Desdemona’s liefde
dacht ik er niet aan mijn vrije leven
op te geven en grenzen op te leggen,
niet voor al het water in de oceaan.
Maar kijk, wat lichten naderen daar?
JAGO
Dat zijn de boze vader en zijn vrienden,
Het ware beter dat u binnenging.
OTHELLO
Vluchten doe ik niet, want alles wat ik ben,
mijn ziel, mijn titel en mijn kwaliteiten,
getuigen welk mens er voor hen staat.
JAGO
Bij Janus, dat geloof ik niet.
(Cassio op, en mannen met toortsen)
OTHELLO
De dienaars van de doge en mijn luitenant!
Ik wens u goede nacht en welkom, vrienden,
wat nieuws?
CASSIO
De doge laat u groeten, generaal,
hij vordert uw aanwezigheid ten spoedigste
en zelfs onmiddellijk.
OTHELLO
Wat is er aan de hand denkt u?
CASSIO
Iets over Cyprus, neem ik aan, een zaak
van staatsbelang die niet kan wachten.
Van de galeien kwamen twaalf boden,
vannacht, de ene na de andere,
met als gevolg dat alle consuls wakker
en in vergadering bij de doge zijn.
Ook u wordt dringend daar verwacht, en toen
men zag dat u niet in uw woning was
besloot de raad drie boden uit te zenden
om u te zoeken.
OTHELLO
Goed dat u mij vond.
Ik voer nog wat gesprekken in dit huis.
Dan ga ik met u mee.
(Othello af)
CASSIO
Vaandrig, wat heeft hem hier gebracht?
JAGO
Wel, hij kaapte vannacht een landgaljoen.
Als het gewettigd wordt, maakt hij fortuin.
CASSIO
Dat begrijp ik niet.
JAGO
Hij is getrouwd.
CASSIO
Met wie?
JAGO
Hij is getrouwd met - Kom, gaan we, kapitein?
(Othello op)
OTHELLO
Kom, laat ons vertrekken.
CASSIO
Hier komt een andere groep, naar u op zoek.
(Brabantio en Rodrigo op, officieren met toortsen)
JAGO
Het is Brabantio, generaal, let op:
hij heeft iets kwaads op 't oog.
OTHELLO
Halt! Blijf staan!
RODRIGO
Seigneur, het is de Moor.
BRABANTIO
Daar heb je hem, de dief, sla neer!
JAGO
Rodrigo? Jij hier? Heer, u kunt op me rekenen!
OTHELLO
Steek weg die felle degens opdat de dauw
hen niet met roest zal treffen. Geachte heer,
u maakt meer indruk met uw wijze woorden
dan met uw wapens.
BRABANTIO
Vervloekte dief! Waar heb je mijn dochter verborgen?
Verdoemd ben jij die haar met tover lokte!
Aan ieder die bekwaam is tot een oordeel
deze vraag: was het geen toverdwang,
wat was het dan dat haar zo boeide-
een maagd zo zacht, zo mooi en vol geluk,
zij was zo tegen 't huwelijk gekant
dat zelfs elegante rijke jonkers
door haar ontweken werden, en zij zou,
tot spot van iedereen, mijn hoede ontvluchten
voor een boezem zwart als die van jou.
Waarom? Uit vrees, niet voor plezier.
Oordeel, wereld, is het niet zonneklaar
dat hij door duivelskunst haar heeft gestrikt,
haar zuivere jeugd met giften heeft besmet
die wil en geest verzwakken? Dit ligt nu voor.
Dit is het bewijs dat elk verstand kan zien.
En daarom arresteer ik u, bederver
van de wereld met uw zwarte kunst,
want wat de wet verbiedt, dat wordt bestraft.
Grijp nu dit heerschap, en als hij zich verzet,
zo dwing hem neer tot hij zich geeft.
OTHELLO
Bedwing uw handen,
van mijn partij, zowel als van de rest.
Als mij werd ingefluisterd om te vechten,
dan wist ik dat ook zonder hulp. Wat nu,
waarheen en hoe kan ik uw klacht weerleggen?
BRABANTIO
De gevangenis wacht u
tot de rechtbank u te zijner tijd
ter verantwoording roept.
OTHELLO
Wat als ik gehoorzaam?
Zal dit dan de doge gevallig zijn-
wiens boodschappers hier aan mijn zijde staan
met zaken van het hoogste staatsbelang-
dat u me heeft belet naar hem te komen?
EERSTE OFFICIER
U spreekt de waarheid, heer:
de hertog en zijn Raad verzoeken u
present te zijn en ons te vergezellen.
BRABANTIO
Wablief? De hertog houdt vergadering?
Op dit nachtelijke uur? Breng hem maar weg.
Mijn zaak is niet gering, de hertog zelf
en ieder van mijn broeders in de staat
ziet dit kwaad als door mijn eigen ogen;
want blijft een daad als deze ongestraft,
maak dan maar slaaf en heiden onze leiders.
De doge zit met de senators aan tafel in een verlichte zaal, dienaars aanwezig.
DOGE
De berichten die we krijgen spreken elkaar tegen,
niets waarvan we zeker kunnen zijn.
EERSTE SENATOR
Dat denk ik ook. Zij missen samenhang.
Mijn brief spreekt over honderd en zeven galeien.
DOGE
Tweehonderd in de mijne.
TWEEDE SENATOR
Al zijn ze het niet eens over ‘t getal-
als in een rapport een schatting wordt gemaakt
wijkt die vaak af- zij allen melden toch
de Turkse vloot die nu op Cyprus vaart.
DOGE
Het is welbeschouwd goed mogelijk,
Ik kan er niet van uitgaan dat het fout is.
Laat ons de hoofdzaak dus voor ogen houden
dat elk bericht ons waarschuwt voor de Turk.
MATROOS (buiten)
Ho! Hallo? Hallo?
EERSTE OFFICIER
Een boodschapper van de vloot.
(Matroos op)
DOGE
Welaan? Spreek op, man!
MATROOS
De Turkse vloot heeft zich gewend naar Rhodos,
en dit moest ik berichten aan de Staat
van Signor Angelo.
DOGE
Wat vindt u van die wending?
EERSTE SENATOR
Dit kan niet zijn, het is een schijnvertoning
om ons te misleiden. Houden we rekening
met de waarde van Cyprus voor de Turk,
en hoe hij Cyprus boven Roda stelt,
temeer omdat het minder moeite kost
het in zijn greep te krijgen, in oorlogssterkte
veel lichter toegerust om te weerstaan.
In het algemeen legt ze het tegen Roda
in oorlogspotentieel en daadkracht af.
Denk eraan, de Turk is niet zo dom
om te verlaten wat hij eerst begeert;
Om wat hem in de schoot geworpen wordt
de rug te keren voor een onzekere prijs,
die, meer dan nut, dood en verliezen brengt.
DOGE
Nee, wees gerust, niet Roda is zijn doel.
EERSTE OFFICIER
Nog meer nieuws!
(Boodschapper op)
BOODSCHAPPER
De Ottomanen, waarde heren, stevenden op Roda aan.
Waar zij verenigd werden met een andere vloot.
EERSTE SENATOR
Dacht ik het niet! Met hoevelen zijn ze?
BOODSCHAPPER
Wel dertig zeilen, nu van koers veranderd,
zetten openlijk op Cyprus aan.
Heer Montano, uw trouwe en dappere dienaar,
zendt u toegenegen dit bericht,
en smeekt met drang hieraan geloof te hechten.
DOGE
Het is dus zeker Cyprus. Is Marcus Luccicos in de stad?
EERSTE SENATOR
Hij bevindt zich nu in Florence.
DOGE
Zend een bevel dat hem met spoed naar hier gebiedt.
EERSTE SENATOR
Hier komt Brabantio, en de dappere Moor.
(Brabantio, Othello, Cassio, Jago en Rodrigo op, met hun gevolg)
DOGE
Koene Othello, ik zet u meteen weer in
tegen ons aller vijand, de Turken.
(tegen Brabantio) - Welkom, waarde heer, ik zag u niet,
Uw wijze raad werd hier vannacht gemist.
BRABANTIO
En ik de uwe. Geachte heer, vergeef me;
Wat me hier brengt is niet mijn ambt, of zaken,
noch zorg over algemeen belang
die me vervult. Want wat me nu zo grieft
is als een stroom van pijn die dijken breekt,
die elke andere zorg verzwelgt, en toch
zichzelve blijft.
DOGE
Maar, wat is er dan?
BRABANTIO
Mijn dochter! O, mijn dochter!
DOGE EN SENATORS
Dood?
BRABANTIO
Voor mij.
Zij is misleid, gestolen en onteerd.
Met drankjes, drugs van kwakzalvers gekocht;
Maak me niet wijs dat het natuurlijk is
Zij is noch lam, noch blind, nog bot van zinnen,
zonder die hekserij kan het niet zijn.
DOGE
Wie het ook is die zo te werk ging,
heeft uw dochter van zichzelf ontvreemd,
en u van haar. Hem treft het boek der wet.
U mag er zelf in lezen wat u wil,
omdat gerechtigheid u toekomt, voorwaar,
zelfs als mijn eigen zoon uw toorn droeg.
BRABANTIO
Ik dank u zeer. Hier is hij dan, de Moor;
die u voor staatsbelang bij u ontbood.
DOGE EN SENATORS
Wij voelen met u mee.
DOGE (tot Othello)
Hoe luidt uw verweer tegen deze beschuldiging?
BRABANTIO
Hij kan alleen maar zeggen dat het waar is.
OTHELLO
Met macht beklede ernstige heren,
Mijn meerderen in adel en bekwaamheid,
dat ik de dochter van die oude man
heb meegenomen is de volle waarheid.
En waar is het: Ik ben met haar getrouwd.
Dit is mijn daad en verder reikt het niet.
Mijn tong is ruw, en zelfs in vredestijd
niet erg begaafd voor het zoete woordenspel.
Mijn armen, gesterkt van zeven jaren strijd,
kozen nauwelijks negen maanden terug
nog dankbaar ’t slagveld tot hun liefste taak.
Ik ben geen werelds man, en wat ik ken
beperkt zich tot krijg en strijdgewoel.
En daarom doet het beslist mijn zaak geen goed
dat ik besluit hier voor mezelf te pleiten.
Als het u belieft, beloon ik uw geduld
en lever ik uw oor een ruw verhaal
over de liefde, de betoveringen
en welke rol magie hier wel in speelde-
dat is tenminste wat er wordt gezegd-
waardoor ik zijn dochter veroverde.
BRABANTIO
Een schuchtere maagd is zij:
Van geest zo ingetogen dat wat ze voelde
haar deed blozen; en zij werd zogezegd
tegen alles, aard en reputatie,
verliefd op dat wat ze het meeste vreesde!
Alleen een ziek en zwak verstand neemt aan
dat zij zo onnatuurlijk handelen kon.
Wat dit veroorzaakte is duivelskunst,
en daarom, eens te meer, beweer ik
dat hij door mengsels die haar bloed bezwoeren,
of met een toverdrank hiervoor bereid
op haar heeft ingewerkt.
DOGE
Beweren telt niet als bewijs
en een getuigenis gekleed in schijn
die toont niets aan; er dient meer ingebracht
dan oppervlakkige vermoedens.
EERSTE SENATOR
Maar, Othello, vertel:
Heeft u op goddeloze sluwe wijze
de liefde van dit meisje afgedwongen?
Of ging het op verzoek, met zoete woorden
die twee zielen nader brengen?
OTHELLO
Ik verzoek u,
Laat de dame uit de Schutter komen
en voor haar vader over mij getuigen.
Vindt u dat haar verslag mijn schuld bewijst,
ontneem niet slechts vertrouwen en mijn ambt,
maar vel uw oordeel zelfs op mijn leven.
DOGE
Laat Desdemona naar hier komen.
OTHELLO
Vaandrig, wijs hun de weg, u weet waar ze is.
(JAGO en dienaars af)
En, tot ze komt, zal ik, even oprecht
als ik de hemel mijn ergste zonden belijd
dit eerbiedwaardige gehoor vertellen
hoe ik de liefde won van deze dame,
en zij de mijne.
DOGE
Spreek, Othello.
OTHELLO
Haar vader mocht me graag, nodigde me vaak uit
Vroeg heel de tijd mijn leven te vertellen,
van jaar tot jaar, over veldslag, beleg en fortuin,
al wat ik had meegemaakt.
Ik doorliep het verhaal van in mijn jongensjaren
tot op het moment dat hij me gebood
het te vertellen;
Waarin ik sprak over rampzalige voorvallen,
aangrijpende gebeurtenissen op zee en in het veld;
En hoe ik nauwelijks aan de dood
wist te ontsnappen, gevangengenomen werd
door een brutale vijand
en als een slaaf verkocht; dan vrijgekocht;
Hoe ik me gedroeg tijdens mijn verre tochten
langs ruige steengroeven, rotsen en
heuvels die de hemel raakten.
Het was mijn kans om over dit alles te spreken,
En over de kannibalen die elkaar opeten,
over Anthropophagi en mensen met hoofden
die onder hun schouder groeien.
Dit alles volgde Desdemona geboeid;
al moest ze soms weg voor huishoudelijke taken,
die ze dan haastig afwerkte
en dan terugkeerde om met een gretig oor
te luisteren naar mijn relaas.
Dit merkte ik. En toen de gelegenheid
zich voordeed, gaf ik gevolg aan de bede van haar hart
om het verhaal van mijn pelgrimage te vertellen,
waarvan ze al sommige delen had gehoord,
maar niet alles. Ik ging akkoord
en vaak brachten mijn verhalen haar aan het huilen
toen ik vertelde over de ontberingen van mijn jeugd.
Toen ik klaar was, zuchtte ze om mijn vroeger lijden,
en bezwoer me hoe vreemd en wonderlijk,
hoe droevig, diepdroevig mijn verhaal was.
Ze wenste dat ze het nooit had gehoord, en ook
dat ze de hemel om een man als ik zou willen verzoeken:
Ze bedankte me, en vroeg me, als ik ooit een vriend had die haar liefhad,
of ik hem dan zou leren mijn verhaal te vertellen.
Op zulke man zou ze verliefd worden.
Ik begreep deze hint maar al te goed en sprak met haar.
Ze hield van me om het gevaar dat ik had doorstaan
en ik minde haar omdat ze zich zo door mijn verhalen liet vervoeren.
Ziedaar de hekserij waarover ik beschikte.
Maar laat ze zelf getuigen, want daar nadert zij.
(Desdemona, Jago en gevolg treden binnen)
DOGE
Ik denk dat dit verhaal mijn dochter ook voor zich zou winnen.
Waarde Brabantio, maak toch het beste van deze delicate kwestie
Want met gebroken wapens vechten is nog steeds beter
dan met de blote hand.
BRABANTIO
Ik verzoek u: laat haar zelf spreken.
Erkent ze, dat ook zij hem genegen was,
bliksem me dan neer zo ik het waag
één slecht woord over die man te zeggen!
Kom nader, dame, en zeg me: Wie in deze nobele kring
ben je het meest gehoorzaamheid verschuldigd?
DESDEMONA
Mijn edele vader,
Ik voel hier de tweestrijd van verdeelde plicht:
Aan u ben ik gebonden door het leven en de opvoeding die u me gaf;
mijn leven en opvoeding leren me
hoe u te respecteren; u bent de heer van de plicht;
Tot nu was ik uw dochter, maar hier staat mijn echtgenoot,
en zoveel plicht als mijn moeder toonde
tegenover u en vóór haar vader,
zoveel waag ik te tonen
aan de Moor, mijn heer.
BRABANTIO
De Heer zij met u! Ik ben klaar.
Dat uwe hoogheid terug zijn aandacht richt op staatsbelang.
Een aangenomen kind zou me nu meer behagen dan van eigen bloed.
Kom hier, Moor,
ik schenk u wat u al bezat
met heel mijn hart wat ik u met heel mijn hart
had willen onthouden. Mijn dochter, wat een geluk dat
ik geen tweede juweel als jij bezit,
want jouw ontsnapping zou me een tiran maken
die haar in kluisters slaat.
DOGE
Laat mij dan in dezelfde geest
een oordeel uitspreken, als ware het een trap
die deze geliefden nader tot elkaar brengt
en in uw gunst herstelt.
Voorbije smarten moet men achter zich laten,
als niets meer helpt;
Want als alle hoop in leed is opgegaan,
kan uit het piekeren nieuw leed ontstaan.
Het beste is om met geduld de lasten van 't fortuin
te dragen en zo met eigen zielenpijn
de spot de drijven.
De beroofde die glimlacht steelt iets van de dief;
En wie blijft zwelgen in een vruchteloos verdriet
besteelt alleen zichzelf.
BRABANTIO
Laat Cyprus dan maar aan de Turken,
we zijn niets kwijt, zolang we kunnen lachen.
Hij draagt zijn vonnis licht
die uit zijn lasten troost kan putten,
maar dubbel lijdt hij onder vonnis en verdriet
die om zijn grief te betalen
moet lenen van zijn arme geduld.
Deze oordelen, zij het zoet of gal,
komen even hard aan,
want woorden blijven slechts woorden
en nooit kon men een hart genezen langs het oor.
Ik smeek u: ga nu verder met de zaken van de staat.
DOGE
Othello, de machtige vloot der Turken rukt op naar Cyprus;
Jij kent het best de versterkingen van dat oord;
Ook al is onze stedehouder aldaar meer dan bekwaam,
de publieke opinie die gebeurtenissen stuurt
is jou gunstiger gezind en verlaat zich liever op jou.
Je zal je er dus moeten in schikken om
de glans van je nieuwe geluk te laten
verdoffen door deze ruwe en luidruchtige expeditie.
OTHELLO
Gewoonte, die tiran, achtbare senatoren,
maakte mijn oorlogsbrits van steen en staal
tot driemaal uitverkoren bed van dons.
Ik erken dat mijn natuur de hardheid zoekt
en zal die oorlog tegen de Turk ondernemen.
In deemoed buigend voor uw macht, verlang ik
nederig naar beschikkingen voor mijn vrouw,
passend bij haar stand en opvoeding,
haar onderhoud, en onderdak en dienaars te bezorgen.
DOGE
Als het u belieft
kan zij bij haar vader verblijven.
BRABANTIO
Neen, dat wil ik niet.
OTHELLO
Ik ook niet.
DESDEMONA
Ik evenmin. Mijn vaders gemoedsrust wil ik niet verstoren
door mijn aanwezigheid. Eerwaarde doge,
leen mijn smeken een gunstig oor
en laat uw stem mijn schuchtere wens een vrijbrief zijn.
DOGE
Wat verlang je dan? Spreek.
DESDEMONA
Dat ik de Moor beminde om met hem te leven
moge mijn roekeloosheid en tarten van 't fortuin bazuinen,
zodat de wereld weet dat ik aan hem toebehoor
met heel mijn hart dat hij in kluisters sloeg.
Zijn aanschijn toont zijn inborst
en aan zijn roem en heldendom
heb ik mijn ziel en lot gewijd.
Hier achterblijven, waarde heren,
als vredesmot, terwijl mijn man ten oorlog trekt
berooft me van wat ik als hoogste min,
en verdoemt me tot ondraaglijk lijden
om zijn afwezigheid. Laat me met hem gaan.
OTHELLO
Edele heren, willig haar verzoek in;
De hemel moge mijn getuige zijn
dat ik dit niet voor mezelf vraag voor mijn plezier
of uit de zinnelijke lust die jeugdig bloed verhit,
want die is bij mij verzadigd -
maar om haar wil en diepste zielsverlangen te vervullen.
En God behoede dat u vrezen zou dat haar aanwezigheid
op enigerlei wijze nadelig zou zijn
voor de grote taak die u me hebt opgedragen.
Zo Cupido's gevederde lichtzinnigheid
mijn kracht en scherpe oordeel zou benevelen,
laat huisvrouwen dan van mijn helm
een koekenpan maken,
en laat onwaardigheid en schande
stelling nemen tegen mijn goede naam!
DOGE
Ik laat het aan u beiden over om te bepalen
wat er moet gebeuren, zij het dat ze meegaat, zij het dat ze blijft.
Onze zaak is hoogdringend
en snel handelen is van het hoogste belang.
EERSTE SENATOR
Nog deze nacht moet u vertrekken.
OTHELLO
Met heel mijn hart.
DOGE
Wij komen morgen om tien uur weer samen.
Othello, laat een officier achter
Hij krijgt van ons een volmacht voor u mee
met alles wat uw rang van dienst kan zijn.
OTHELLO
Zeker, heer. Mijn vaandrig is een man van eer
en hem vertrouw ik gaarne deze taak toe.
Onder zijn hoede plaats ik mijn vrouw
en alles wat uwe hoogheid nodig vindt
mij na te zenden.
DOGE
Het zij zo. Goedenacht aan allen.
(tot Brabantio) - En, edele heer,
Als het deugd nooit aan schoonheid ontbrak,
dan was uw schoonzoon veeleer blank dan zwart.
EERSTE SENATOR
Vaarwel, dappere Moor, wees goed voor Desdemona.
BRABANTIO
Hou haar maar goed in het oog, Moor.
Als zij haar vader kan bedriegen, kan zij het ook met u.
(doge, senatoren, officieren enz. af)
OTHELLO
Mijn leven voor haar trouw! - Mijn beste Jago,
Mijn Desdemona vertrouw ik u toe;
Ik bid u: laat uw vrouw haar gezelschap houden
en breng ze als het tijd is naar me toe.
Kom, Desdemona, ons rest slechts een uur
voor liefde en gewone dingen en instructies.
Laat ons de tijd die ons gegund is goed besteden.
(Othello en Desdemona af.)
RODRIGO
Jago!
JAGO
Wat zeg je, edelborst?
RODRIGO
Wat vind jij dat ik nu moet doen?
JAGO
Wel, naar bed gaan en slapen.
RODRIGO
Ik voel de drang om mezelf te gaan verdrinken.
JAGO
Maar, dwaze heer toch! Als je dat doet,
dan wil ik niets meer van je weten.
RODRIGO
Dwaas is om te leven als het leven een marteling is.
De enige remedie is de dood.
JAGO
Oh, hoe dom! Ik heb achtentwintig jaar geleefd , en ik heb nog nooit een man ontmoet
die wist wat goed voor hem was. Ik zou nog liever een baviaan zijn dan mezelf te doden
om een hoentje dat ik niet kan krijgen.
RODRIGO
Wat moet ik doen? Ik weet dat het dom is om zo verliefd te zijn,
maar ik kan het niet helpen.
JAGO
Je kan het niet helpen? Larie! Wij bepalen zelf wie we willen zijn!
Onze lichamen zijn zoals tuinen en onze wilskracht is er de tuinman van.
Afhankelijk van wat we planten - onkruid of sla, of een soort van kruiden
in plaats van een variëteit, zal de tuin ofwel onvruchtbaar en nutteloos,
ofwel rijk en productief zijn. Als we geen rationeel verstand hadden om
onze emoties en verlangens te compenseren, zouden onze lichamelijke
driften overnemen. We zouden in belachelijke situaties terechtkomen.
Gelukkig hebben we de rede om onze razende lusten te koelen.
Naar mijn mening, is wat jij liefde noemt slechts een scheut aan de luststruik.
RODRIGO
Dat geloof ik niet.
JAGO
Je voelt liefde omdat je lust voelt en je hebt geen wilskracht.
Kom op, wees een vent! Jezelf verdrinken? Verdrinken is voor katten
of blinde puppy's- maar verdrink jezelf toch niet! Ik heb je gezegd
dat ik je vriend ben en ik blijf bij jou.
Je hebt me nog nooit zo nodig gehad als nu. Luister goed wat je moet doen.
Steek geld in je beurs. Verkoop heel je vermogen en je land, en zet het om in contanten.
Steek geld in je beurs. Desdemona kan de Moor niet voor altijd liefhebben,
net zomin als hij zo kan doorgaan. Ze werd plots verliefd op hem en ze zullen
net zo plots uit elkaar gaan. Moren zijn een humeurig volkje. Steek dus geld in je beurs.
Verkoop je land en steek geld in je beurs. Het voedsel dat hem nu zo zoet lijkt
als sprinkhanen zal spoedig bitter blijken te zijn. Zij zal hem dumpen voor een jongere man.
Als ze genoeg heeft van het lichaam van de Moor, zal ze haar fout inzien.
En dan gaat ze naar een nieuwe liefde op zoek. Steek dus geld in je beurs.
Als je dan toch naar de hel wil gaan, dan zijn er betere manieren
om dit te doen dan zelfmoord. Schraap al het geld bij elkaar dat je kunt krijgen.
Ik kan wel op tegen wat religie en een slappe huwelijksgelofte tussen
een zondige barbaar en een verdorven Venetiaanse.
Als mijn verstand en het hele hellevolk hen de baas kunnen, dan krijg je haar in je bed!
Steek dus geld in je beurs. En naar de hel met verdrinking!
Zet dat maar uit je hoofd. Probeer liever om te worden opgehangen door je geluk
na te jagen in plaats van zonder haar jezelf te verzuipen.
RODRIGO
Als ik besluit om te blijven, zul je me dan helpen als er hoop is?
JAGO
Je kan me vertrouwen. Ga nu maar gauw geld halen.
Ik heb het je al vaak genoeg gezegd: ik haat de Moor hartsgrondig.
Ik ben net zo toegewijd aan mijn zaak om hem te haten, als jij toegewijd bent aan de jouwe.
Laten we dus onze krachten bundelen en op wraak zinnen. Als jij Desdemona verleidt,
maken we een hoorndrager van hem. Je doet jezelf er een plezier mee,
en voor mij is het een mooi spel. Veel dingen kunnen gebeuren die nu nog
in de schoot der tijd verborgen zijn. Schiet op en ga geld verzamelen.
We zullen elkaar morgen opnieuw spreken. Vaarwel.
RODRIGO
Waar zullen we elkaar 's morgens ontmoeten?
JAGO
Bij mij thuis.
RODRIGO
Ik zal er op tijd zijn.
JAGO
Ga dan maar. En... Rodrigo?
RODRIGO
Wat is er?
JAGO
Ik wil niets meer over dat verdrinken horen, begrepen?
RODRIGO
Ik ben daarover al van gedachte veranderd.
JAGO
Goed dan. Steek voldoende geld in je beurs.
(Rodrigo af)
Kijk, op die manier maak ik van mijn nar een beurs
Waarom anders zou ik met zo’n idioot omgaan
als ik er niet iets van moest hebben?
En dat is mijn eigen plezier en profijt! Ik haat de Moor.
Men zegt dat hij tussen de lakens kroop met mijn vrouw
en mijn dienst verrichtte. Ik weet niet of het waar is,
maar dit vermoeden is genoeg voor mij. Hij vertrouwt me.
Dat zal helpen. Cassio is een knappe man. Laten we eens kijken,
hoe kan ik hem en zijn positie misbruiken om hem samen met Othello te treffen?
Hoe? Hoe?
Ik begin met binnenkort rond te vertellen dat Cassio intiem is geweest
met Desdemona. Cassio is een gladde prater en een knappe vent,
het soort man waarvan mensen verwachten dat het een verleider is.
De Moor is open en ongecompliceerd. Hij denkt dat iemand
die er eerlijk uitziet ook eerlijk is. Dat soort mensen zijn makkelijk te manipuleren.
Zo, mijn besluit is genomen en mijn plan is uitgewerkt.
Hel en nacht zullen deze monsterlijke geboorte
in het licht van de wereld brengen!
(Af)