Nơi "bán" tiếng cười

Dương Sơn, làng cổ thuộc xã Liên Sơn, huyện Tân Yên (Bắc Giang) có một ngôi quán cổ với cái tên khá đặc biệt: Dương Sơn Hội quán. Nơi này trước kia mọi người hay tụ họp bình thơ văn, sau này là kể chuyện nói khoác.

Cụ Nguyễn Văn Ất, 95 tuổi, ngồi ngoài cùng kể chuyện về Dương Sơn Hội quán.

Làng Dương Sơn xưa có tên nôm là Kẻ Nẻo, tại đây có ngôi đình Nẻo khá nổi tiếng. Hiện nay, làng chia thành 7 thôn nhỏ là: Đình, Chùa, Cả, Trung, Đỉnh, Húng, Chung. Dương Sơn Hội quán ngự ngay đầu đường dẫn vào thôn Húng. Ngôi quán gồm bốn gian và hậu cung, được xây dựng mới vào năm 1992. Trước quán là hai cây bàng cổ thụ gốc xù xì chừng gần trăm năm tuổi. Cụ Nguyễn Văn Ất, 95 tuổi, người cao tuổi nhất làng cho biết: Dương Sơn Hội quán vốn là điếm làng và không ai rõ có từ bao giờ. Công trình từng được trùng tu vào thời nhà Nguyễn. Năm 1944, dân làng tu sửa lại và đặt tên là Dương Sơn Hội quán. Ngôi quán cổ đã mất đi trong kháng chiến chống Pháp, ngôi quán này được làm lại sau đó nhưng vẫn giữ tên gọi. Hội lệ vào ngày 14 tháng Giêng, đó cũng là ngày hội đình Nẻo.

Ông thủ quán Vũ Văn Được cho biết vùng đất này còn được gọi là Tam Sơn tứ trấn, bởi ở đây thờ các ngài: Cao Sơn, Quý Minh và Phùng Trạm, Tiến sĩ thời nhà Mạc. Trong đó Tiến sĩ Phùng Trạm thờ ở Văn chỉ. Do quá xa nhau, đi lại khó khăn nên sau này đều đưa về Dương Sơn hội quán. Còn tứ trấn, vì làng có bốn điếm là điếm Tiền, điếm Cả, điếm Quan và điếm Cúi. Dấu xưa giờ không còn nhiều do đã bị giặc Pháp tàn phá nhưng thật may khi Dương Sơn Hội quán vẫn còn và lưu truyền những câu chuyện dân gian gắn với lịch sử hào hùng của địa phương.

Dân gian có câu "Hòa Làng nói khoác có ca/ Dương Sơn nói khoác bằng ba Hòa Làng". Làng Hòa Làng, Dương Sơn là 2 trong 8 loại hình quán, làng cười trong tỉnh. Người ta nói người Dương Sơn rất giỏi nói khoác, trung tâm vẫn là thôn Húng nơi có Dương Sơn Hội quán.

Trong khởi nghĩa Yên Thế, Dương Sặt (Dương Sơn, làng Sặt) và Thế Lộc là lãnh địa cũng như căn cứ quan trọng bậc nhất của Lương Văn Nắm. Đây cũng là nơi Đề Nắm xây dựng hệ thống làng chiến đấu. Năm 1901, tại Dương Sơn đã diễn ra cuộc gặp gỡ giữa thủ lĩnh Hoàng Hoa Thám và Thống sứ Bắc Kỳ Moren cùng nhiều quan chức của Pháp trong cuộc đình chiến, hòa hoãn lần thứ hai giữa thực dân Pháp và Nghĩa quân Yên Thế vào ngày 17-4. Thời kỳ tiền khởi nghĩa, ngày 17-7-1945, lực lượng vũ trang Yên Thế đánh chiếm phủ lỵ Yên Thế, tại Dương Sơn Hội quán, ông Tư Sa đã tập hợp dân chúng mang theo vũ khí hưởng ứng. Năm 1946, tại đây, bà Hà Thị Quế đã kêu gọi mọi người quyên tiền góp gạo ủng hộ kháng chiến. Tháng 11-1947, giặc Pháp tấn công Yên Thế, máy bay thả bom vào làng, tràn vào cướp phá, đốt nhà. Ngay sau đó, các ông, bà Hà Thị Quế, Trần Huy Liệu, Vũ Đình Hà, Đinh Đức Thiện là đại biểu Quốc hội đã về Dương Sơn Hội quán thăm hỏi, động viên dân làng...

Cứ đến ngày hội, dân làng Dương Sơn tụ về đình chùa dâng hương tế lễ và những lúc đó Dương Sơn Hội quán tràn ngập tiếng cười sảng khoái bởi những câu chuyện cười, nói khoác xua tan bao cực nhọc, vất vả trong cuộc sống nhà nông. Tục nói khoác ở Dương Sơn bắt đầu từ khi nào không ai rõ nhưng người có tài và có duyên kể chuyện là cụ Nguyễn Văn Tam hay còn gọi là Cả Tam với những chuyện đã thành giai thoại. Từ chuyện săn nai, đến con cá rô quẫy nát mấy sào ruộng, chuyện cái diều gà, chuyện đi làm đồng, tàu bay Mỹ bay qua đỉnh đầu nghe bà con nói chuyện rầm rầm. Sau cụ Tam giờ đến cụ Duy, cụ Lập…và chuyện cười ở Dương Sơn cứ vậy mà truyền.

Châu Giang