Begraafplaats "Hofstraat"

De vrijwilligersgroep Begraafplaats Hofstraat heeft seizoen van weer de nodige vorderingen gemaakt. Behalve op de twee zaterdagen (eerste en laatste van de maand) waren de vrijwilligers vaak ook op andere dagen regelmatig actief, hetgeen duidelijke resultaten te zien geeft. Veel hekwerken zijn geschilderd, grafzerken gestempeld (leesbaar gemaakt) en overtollig groen op en rond de grafmonumenten verwijderd. Daarnaast is en wordt ook veel tijd en energie gestoken in het op orde brengen van de bestaande registratie. De beheerder heeft wel een registratie, maar die is niet compleet. De uiteindelijke opzet is gericht op een overzichtelijke weergave van wie ligt hier begraven, op welke plek en welke kenmerken heeft het grafmonument. Het terrein heeft een oppervlakte van circa 4,5 ha met daarop bijna 9000 grafplekken, dus we hebben nog wel even te gaan. Maar het blijft een boeiende omgeving met een rijke historie door de aangebrachte symboliek op die grafmonumenten met de namen van de overledenen. De laatste rustplaats van (vooraanstaande) personen die tijdens hun leven op bijzondere wijze hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de plaats Winschoten en het Oldambt. Hieronder bestuurders, personen deeluitmakend van de rechterlijke macht, onderwijsinstellingen, verenigingen, middenstand, verzetshelden, oorlogsslachtoffers, militairen enz enz..... ze hebben allemaal een geschiedenis.

In juni kopte de krant 'Revolutie op een oude begraafplaats. Dat had alles te maken met het tot uitvoering brengen van een proces dat we al eens eerder onder de aandacht hadden gebracht; het toepassen van nano-technologie op grafmonumenten. Via het in Winschoten gevestigde bedrijf Bionic Technology producent en leverancier van vuil- en waterafstotende coatings, kwamen we in contact met het hieraan gelieerde Asterics Reiniging Onderhoud en Nano-technologie. Jeroen Joustra van deze firma heeft ons geadviseerd en ondersteund met eerst 'cleaners' voor het schoonmaken van de grafstenen en vervolgens geleverd de transparante, kleurloze vloeistof/coating die 100% veilig te gebruiken is op verschillende steensoorten. Voor zover bekend nog niet eerder toegepast op grafstenen, dus een uitdaging om het uit te proberen. Begin juni werd het door Jeroen aangebracht op een van de vier wit marmeren grafstenen van de familie Viëtor. Nu na enkele maanden durven we te stellen dat het resultaat bemoedigend is want de onzichtbare beschermlaag die werd aangebracht heeft de diverse weersinvloeden (regenval, felle zon, vallend blad) prima doorstaan. Dat betekent dat we ook de andere 'Viëtorgrafstenen' hiermee gaan behandelen. Vervolgens zouden ook andere opvallende grafstenen een dergelijke behandeling moeten ondergaan om de verduurzamheid te vergroten, maar hiervoor moet dan wel eerst financiering worden gevonden.

Mocht u interesse hebben in de herstel- of de onderhoudswerkzaamheden danwel ons willen ondersteunen bij de registratieactiviteiten op de begraafplaats aan de Hofstraat, dan bent u op iedere eerste en de laatste zaterdagochtend van de maand vanaf 9 uur van harte welkom om mee te kijken of mee te helpen met de vrijwilligers. Een keer kijken verplicht u tot niets. En wilt u meehelpen: voor iedereen is wel een passende klus te vinden. We kunnen nog veel vrijwilligers gebruiken. U bent van harte uitgenodigd! informatie kan ook worden verkregen via ons mailadres oudwinschoten@gmail.com.

Stichting Oud Winschoten en een groep vrijwilligers verrichten twee zaterdagen per maand herstel- en onderhoudswerkzaamheden op de Begraafplaats aan de Hofstraat in Winschoten (gem. Oldambt). Deze begraafplaats is een prachtig cultuurhistorisch groenelement nabij het centrum van Winschoten. Het terrein, inclusief joodse begraafplaats, is in aangelegd/in gebruik genomen rond 1829. Vanaf die tijd werden stadsbesturen verplicht tot het aanleggen van begraafplaatsen buiten de bebouwde kom. Ter voorkoming van (besmettelijke) ziekten en dus ter verbetering van de volksgezondheid werd dit opgelegd. Bijzonder aan het terrein is ook de grote diversiteit aan grafmonumenten, die elk een eigen tijdbeeld weergegeven. Helaas kent de begraafplaats door verval aan grafmonumenten en lange tijd achterwege blijven van onderhoud aan deze monumenten veel gebreken waardoor het geheel thans onverzorgd en rommelig oogt en cultuurhistorische waarden verloren dreigen te gaan.

Deze begraafplaats telt zo’n 9000 graven. Middels het project “Kerken in het Groen”, een initiatief van de Stichting Oude Groninger Kerken en Landschapsbeheer Groningen kwam het tot een samenwerking met de beheerder, de gemeente Oldambt en Stichting Oud Winschoten. Doel: herstel en behoud van cultuurhistorische en landschappelijke waarden van kerkterreinen en begraafplaatsen in de provincie Groningen. Een oproep om vrijwilligers te werven leidde tot aanpak. Vrijwilligers werden door genoemde instanties in een spoedcursus,bestaande uit een theoretische en praktische instructie geschoold. Iedere eerste en laatste zaterdag van de maand zijn vrijwilligers daar nu actief in het opnieuw beletteren van teksten op grafstenen, verven van hekwerken, herstellen en lijmen van grafmonumenten, onkruidwieden of snoeiwerkzaamheden. Een noodzakelijke bezigheid want er is sprake van veel achterstalling onderhoud en verval. Met het uitvoeren van deze werkzaamheden proberen we deze begraafplaats langzaam maar zeker weer een parkachtige uitstraling te geven die de moeite loont om te bezoeken. Tijdens deze werkzaamheden stuitten wij ook op grafstenen die in de loop der jaren wegens de staat van onderhoud deels geruimd danwel verdwenen waren onder het maaiveld. Zo ook enkele grafstenen van de familie Post waaronder die van eerste burgemeester van Winschoten Eisso Post (hij diende deze gemeente van 1808 tot 1836).

Wat is ons gebleken: een aantal zerken is in het verleden onder de grond gewerkt, omdat de graven in een slechte staat van onderhoud verkeerden. Gewoon de zerk optakelen, het fundament of de grafkelder naar binnen duwen of slaan, de zerk weer laten zakken en: (letterlijk) zand erover! Aan de hand van gemeentelijke registraties konden we herleiden waar het graf van deze eerste burgervader zich had bevonden. Op die plek werd de prikstok gehanteerd en stuitten wij op restanten grafstenen met opschriften die verwezen naar genoemde. De restanten lagen zo’n dertig centimeter ‘onder de groene zoden’ en zagen er, afgezien van een aantal scheuren, nog redelijk goed uit. Vraag was nu hoe de grafstenen om hoog te krijgen en te herstellen. Hiervoor werd expertise ingewonnen bij het in Winschoten gevestigde natuursteenbedrijf de Weijs, gespecialiseerd in (graf)monumenten die geheel belangeloos hun medewerking toezegden en ons in staat stelden de grafstenen in hun bedrijf i.s.m. de vrijwilligers te herstellen. De zerken zijn grondig schoongemaakt, grotendeels hersteld en de teksten opnieuw beletterd. Inmiddels zijn de stenen gelijmd en op een nieuw betonnen fundament teruggeplaatst in aanwezigheid van direct betrokkenen waaronder de wethoudster mevr. R. van den Aker van de gemeente Oldambt en een verre achterneef van toenmalig burgemeester Eisso Post. En hiermee was dan mede dankzij de Firma de Weijs, het oudste steenhouwersbedrijf in Winschoten, weliswaar, weer een stukje herstel gerealiseerd op deze begraafplaats maar daarmee was het project zeker niet beëindigd.

De vrijwilligers hebben hun handen vol aan grafherstel en onderhoud om de begraafplaats weer een aanzien te geven een begraafplaats waardig. Voor een begraafplaats met 9000 graven is het een hele opgave om de meest waardevolle graven op te sporen en vast te leggen in een gegevensbestand. Wij zijn hier als vrijwilligers volop mee bezig en laten ons voorlichten en adviseren door experts van genoemde samenwerkingspartners. Reint Wobbes mag in dat verband genoemd worden als een kenner op het gebied van grafcultuur die ons al heel veel heeft bijgeleerd. Kennis die ook prima van pas komt bij het geven van rondleiding aan bezoekers/belangstellenden over deze dodenakker aan de Hofstraat. Tijdens de uitvoering- en inventarisatiewerkzaamheden op zo'n begraafplaats wordt je steeds meer geconfronteerd met het verleden van de plaats en zijn inwoners.

De aangebrachte symboliek op die grafmonumenten met de namen van de overledenen maken dat de historie steeds interessanter wordt. We hebben ons er in verdiept in de ruimste betekenis van het woord. Zo ontdekten we dat er meerdere notabelen hun laatste rustplaats hebben op deze begraafplaats, maar dat lang niet altijd de grafzerken nog zichtbaar zijn. Zo kreeg het opgraven en herstellen van de grafstenen Post een vervolg bij het zoeken naar de grafstenen, van de invloedrijke familie Viëtor. Dat dit alleszins de moeite loonde mocht blijken toen gegraven werd op de plek waar ze destijds ter aarde werden besteld. Vier liggende witmarmeren stenen met telkens aan de bovenzijde een prachtig uitgehouwen opliggend familiewapen werden zichtbaar. Dankzij het verblijf onder de grond verkeerden de stenen in een redelijk goede conditie. De stenen, waarvan drie van de vier helaas gebroken waren zijn wederom in samenwerking met firma De Weijs gelicht en overgebracht naar de werkplaats aan de Grintweg. Daar hebben de vrijwilligers onder deskundige leiding, gedurende meerdere zaterdagen, ze gereinigd, de oorspronkelijke tekst weer leesbaar gemaakt en ze onlangs weer teruggeplaatst.

U zag op een van de afbeeldingen een graf gesierd met een graftrommel. Deze graftrommel is ook onderdeel van ons vrijwilligerswerk daar op de begraafplaats. Op de begraafplaats bevindt zich het familiegraf Bosker, van de voormalige ijzerwarenzaak en winkel in gereedschappen in de Torenstraat 4 (nu boekhandel Nieborg-Timmermans). Dit graf was vele jaren gesierd met een graftrommel. Een graftrommel is een met een glasplaat afgesloten verzinkte metalen trommel die als versiering op een graf wordt geplaatst. Soms was dat bij wijze van grafsteen, maar vaak ook als een extra aandenken. De trommels werden ambachtelijk vervaardigd door een blikslager, koperslager of smid en gevuld met een krans of tak van beschilderde zinken bladeren, porseleinen bloemen of glaskraaltjes. De graftrommel raakte echter beschadigd, verdween op een bepaald moment van dit graf en belandde in een gemeentelijke opslagruimte. Daar viel het oog van Oud Winschoten erop en ontstond het idee deze trommel te restaureren en daarna z'n plek terug te geven. Met behulp van Jaap Spreen van het Stadsatelier Spreen Glas- en-Lood aan de Grintweg 159 is het gelukt om de graftrommel te herstellen. Onlangs is deze trommel teruggeplaatst waarmee ook hierdoor weer een unieke stukje grafcultuur valt te bewonderen. Tot zover een weergave van herstel- en onderhoudsactiviteiten op de begraafplaats aan de Hofstraat. Ze zullen nog geruime tijd in beslag nemen. Mede dankzij de ondersteuning uit het Project 'Groen & Doen' zijn wij als Stichting Oud Winschoten samen met de vrijwilligers in staat om deze begraafplaats weer een waardige aanblik te geven die mede het belang onderstreept van 'groen in de stad'. Wij hopen u in de nabije toekomst nog een brochure te kunnen aanbieden met alle wetenswaardigheden over dit cultuurhistorisch groenelement gelegen tegen het centrum van Winschoten.......