NIELS WILHELM GADE (Đan Mạch, 1817-1890)

Với người nghe nhạc cổ điển hiện nay , cái tên Niel Gade có vẻ như hoàn toàn xa lạ , nhưng vào giai đoạn giữa thế kỉ 19 , khi mà chủ nghĩa lãng mạn còn đang thống trị châu âu, thì ông là một trong số những nhà soạn nhạc bắc âu thành công nhất , gây ảnh hưởng lớn nhất của thời đại mình .

Sự nghiệp âm nhạc của Niel Gade có vẻ tương đối thuận lợi . Xuất thân là con của một người thợ làm nhạc cụ , Niel Gade khởi đầu sự nghiệp âm nhạc của mình với tư cách một violinist của dàn nhạc giao hưởng hoàng gia Đan Mạch . Tuy sớm thành công với tác phẩm đầu tay , bản overture “ Echoes of Ossian” được công diễn lần đầu vào năm 1841 nhưng bản giao hưởng số 1 của ông lại bị hiệp hội âm nhạc Đan Mạch đánh trượt , không cho công diễn Thay vì nản chí , ông đã gửi tổng phổ tác phẩm đến một nhân vật có tiếng tăm nhất thời bấy giờ và cũng là người “ anh hùng” mà ông luôn ngưỡng mộ , nhạc trưởng , nhạc sĩ vĩ đại Felix Mendelsohn . Và thật không ngờ , Mendelsohn đã bày tỏ sự ủng hộ nhiệt tình dành cho tác phẩm của một người nhạc sĩ trẻ không tên tuổi này . Tình bạn giữa Niel Gade và Mendelsohn bắt đầu kể từ đó , và ông mau chóng tạo dựng được những mối quan hệ khăng khít với những nhân vật lỗi lạc đương thời , trong đó có cả Robert Schumann . Sau thành công của lần công diễn đầu tiên bản giao hưởng số 1 dưới cây đũa chỉ huy tài tình của Mendelsohn với dàn nhạc danh tiếng Leipzig Gewandhaus , Gade đích thân tới Leipzig để chỉ huy .hai bản giao hưởng số 1 và 2 của mình và nó nhanh chóng nhận được sự tán dương và ủng hộ của giới yêu nhạc . Tại Leizig , Niel Gade hoạt động với cương vị trợ lí nhạc trưởng đồng thời là giảng viên âm nhạc . Năm 1847 , sau cái chết của Mendelsohn , Gade được bổ nhiệm làm người kế vị chức vụ nhạc trưởng của Leizig Gewandhaus , và đó là môt vinh dự rất đỗi lớn lao dành cho ông , nhưng thật không may , đế quốc Phổ gây chiến với Đan Mạch , và ông bị ép buộc phải từ bỏ chức vụ để trở về quê hương thực hiện nghĩa vụ . Với những thành công vang dội tại Đức , tên tuổi của Niel Gade ngày càng được khẳng định , đưa ông trở thành nhân vật lãnh đạo chủ chốt , lá cờ đầu của nền âm nhạc Đan Mạch thời bấy giờ cả ở cương vị nhạc trưởng và nghệ sĩ sáng tác . Khi trở về Copenhaghen , với uy tín sẵn có , ông trở thành giám đốc của hiệp hội âm nhạc Đan mạch , ngoài ra còn sáng lập một dàn nhạc giao hưởng chuyên nghiệp và dàn hợp xướng do chính ông làm nhạc trưởng , đồng thời ông cũng là một organist tài năng .

Gade là một người hâm mộ nhiệt thành của Schumann và Mendelsohn , và những tác phẩm của ông cũng vì thế không bao giờ tách rời phong cách sáng tác của hai nhà soạn nhạc mà ông tôn làm thần tượng này . Thời còn trẻ , Niel Gade theo đuổi phong cách sáng tác mang tinh thần dân tộc , nhưng sau khi được Mendelsohn chỉ ra những mặt hạn chế của đường lối dân tộc chủ nghĩa , ông xoay sang sáng tác những tác phẩm mang tinh thần bao quát rộng lớn hơn, đặc biệt hâm mộ chủ nghĩa lãng mạn Đức . Niel Gade trở về Đan Mạch đem theo những tư tưởng nghệ thuật mà ông tiếp nhận được từ Mendelsohn , và ông đã trở thành người đầu tiên gieo trồng những hạt giống của trào lưu lãng mạn vào thế giới âm nhạc hàn lâm tại quê hương ông nói riêng và nền âm nhạc bắc âu khi đó nói chung . Cũng chính vì thế mà ông thường được ví như là một “ Mendelsohn của Đan Mạch”.

Âm nhạc của Gade có ảnh hưởng rất lớn đối với thế hệ các nhà soạn nhạc bắc âu đương thời và cả sau này , trong đó phải kể tới hai nhân vật lỗi lạc chịu ảnh hưởng và cũng là học trò được ông trực tiếp dạy bảo ,khích lệ là Carl Nielsen và Edvard Grieg , ngoài ra còn có cả Rued Langgard .

Cho tới bây giờ , mặc dù bị quên lãng một thời gian khá dài , nhưng những tác phẩm của Gade đang dần lấy lại được sự yêu thích , trân trọng từ phía công chúng và cả giới chuyên môn , 8 bản giao hưởng của ông đang được các nhạc trưởng tiếp tục nghiên cứu và trình diễn , đưa tên tuổi của Niels Gade -một thiên tài bị lãng quên trở lại với thế giới .

Các tác phẩm nổi tiếng của ông gòm có Elverskud (Elf-King’s Daughter) viết cho 3 giọng nói, dàn hợp xướng và dàn nhạc, tác phẩm dựa trên tiểu thuyết giả tưởng The King of Elfland’s Daughter của nhà văn Anh Lord Dunsany (1878-1957), Spring Fantasy, bài hát, Echoes of Ossian, overture cho tác phẩm dàn nhạc , và các Symphony 1,2,3,4,5,6,7,8.