การจะให้ประชาชนโดยเฉพาะเยาวชนสามารถหลีกเลี่ยงจากสิ่งเสพติดชนิดต่าง ๆ ได้นั้น จำเป็นที่ทุกฝ่ายต้องมีบทบาทที่จะช่วยกันป้องกันและแก้ไขปัญหาสิ่งเสพติด ดังนี้
บทบาทของสถาบันสำคัญต่าง ๆ ในการป้องกัน และแก้ไขปัญหาสิ่งเสพติด
สถาบันต่าง ๆ ทางสังคมที่ต้องมีบทบาทในการป้องกันและแก้ไขปัญหาสิ่งเสพติมีดังนี้
ครอบครัวเป็นสถาบันที่สำคัญที่สุดสำหรับทุกคน ครอบครัวที่อบอุ่นและมีระเบียบวินัย จะช่วยให้สมาชิกในครอบครัวมีความเป็นอยุ่อย่างปกติสุข พ่อแม่หรือผู้ปกครองเป็นบุคคลสำคัญ ที่จะทำให้ครอบครัวมีลักษณะดังกล่าวดังนั้น พ่อแม่หรือผู้ปกครองของแต่ละครอบครัว จึงควรเอาใจใส่ดูแลบุตรหลานให้ความรักความอบอุ่นอย่างทั่วถึง ก็จะทำให้เยาวชนห่างไกลจากสิ่งเสพติดชนิดต่าง ๆ ได้ นอกจากนี้ ถ้าพบว่ามีสมาชิกในครอบครัวติดสิ่งเสพติด ต้องรีบพาไปรับการรักษาที่โรงพยาบาลหรือสถาบันบำบัดรักษาต่าง ๆ
โรงเรียนเป็นสถาบันสำคัญรองลงมาจากครอบครัว จึงมีบทบาทสำคัญที่จะทำให้เยาวชนปลอดภัยจากสิ่งเสพติด โดยโรงเรียนควรแสดงบทบาทดังนี้
ให้ความรู้ในเรื่องสิ่งเสพติดแก่นักเรียน
ครูอาจารย์ให้ความเอาใจใส่ดูแลนักเรียน และเป็นที่ปรึกษาที่ดีให้แก่นักเรียน
เมื่อทราบว่ามีนักเรียนติดสิ่งเสพติด โรงเรียนต้องรบแจ้งให้พ่อแม่หรือผู้ปกครองนักเรียนทราบ แล้วร่วมมือกันแก้ปัญหาให้กับเยาวชนต่อไป
โรงเรียนควรจัดกิจกรรมต่าง ๆ และแหล่งนันทนาการให้แก่นักเรียนอย่างเพียงพอ
รัฐบาลมีบทบาทสูงและกว้างไกลสำหรับการแก้ไขปัญหาสิ่งเสพติดให้กับประชาชนทุกคน โดยการดำเนินการด้านต่าง ๆ ดังนี้
พยายามแก้ไขปัญหาทางเศรษฐกิจและสังคมที่เป็นสาเหตุชักจูงหรือผลักดันให้ประชาชนไปสู่การติดสิ่งเสพติด เช่น ความยากจนของประชาชน ความไร้ระเบียบของสังคม เป็นต้น ให้น้อยลงหรือหมดไป
ให้ความรู้ความเข้าใจถึงโทษและอันตรายของสิ่งเสพติดต่อประชาชน
เผยแพร่สิ่งดีงามในดานวัฒนธรรม ประเพณี และศีลธรรมอันดีงามให้กับประชาชน จนทุกคนสามารถตระหนักถึงสิ่งดีงามดังกล่าวในการปฎิบัติกิจกรรมต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน
ปราบปรามและจับกุมแหล่งผลิตและแหล่งค้าสิ่งเสพติดชนิดต่าง ๆ ไม่ให้สิ่งเสพติดตกไปถึงมือประชาชน
ออกกฎหมายให้ลงโทษผุ้กระทำความผิดเกี่ยวกับสิ่งเสพติดให้รุนแรงขึ้นอย่างเหมาะสม