ในสังคมประชาธิปไตย ถือว่าอำนาจอธิปไตย ซึ่งเป็นอำนาจสูงสุดในการปกครองรัฐ เป็นของประชาชน ประชาชนจึงมีบทบาทในการมีส่วนร่วมกำหนดแนวทางการปกครองรัฐ เพื่อประโยชน์แก่ปวงชนสนองความต้องการของปวงชน ฉะนั้น การมีส่วนร่วมทางการเมืองการปกครอง จึงเป็นหัวใจของการปกครองระบอบประชาธิปไตย

รูปแบบการมีส่วนร่วมทางการเมือง

การมีส่วนร่วมทางการเมืองการปกครอง หมายถึง การที่ประชาชนในฐานะเป็นเจ้าของประเทศมีส่วนในการกำหนดนโยบายหรือกำหนดการตัดสินใจของรัฐบาลในการดำเนินงานของรัฐ เพื่อประโยชน์แก่ประชาชน

การมีส่วนร่วมทางการเมืองการปกครองของไทยมีหลายรูปแบบ เช่น การแสดงความคิดเห็นของประชาชนผ่านสื่อต่าง ๆ เช่น หนังสือพิมพ์ วิทยุการจัดอภิปรายทางการเมือง เพื่อหาข้อมูลหรือข้อสรุปการลงคะแนนเสียงเลือกตั้งตัวแทนระดับท้องถิ่น ระดับจังหวัด และระดับประเทศ การสมัครเป็นสมาชิกพรรคการเมือง การสมัครรับเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาท้องถิ่น หรือสมาชิกสภาผู้แทนราษฎรการชุมนุมโดยสงบและปราศจากอาวุธเพื่อเรียกร้องผลประโยชน์ให้กับกลุ่มพรรคการเมือง หมายถึง กลุ่มบุคคลที่มีอุดมการณ์ทางการเมืองหรือมีเจตนารมณ์ในการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคมและการเมืองแนวเดียวกันมารวมตัวกัน เพื่อนำแนวคิดทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคมเป็นหลักในการบริหารประเทศ โดยสมัครรับเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทน-ราษฎร โดยมุ่งหวังจะเป็นรัฐบาลหรือเป็นฝ่ายด้านเพื่อเข้าไปทำหน้าที่ควบคุมการทำงานของรัฐบาล

การเลือกตั้ง เป็นสิทธิและหน้าที่ของประชาชนชาวไทย การเลือกตั้งเป็นการมีส่วนร่วมทางการเมืองที่สำคัญรูปแบบหนึ่งประโยชน์ของการเลือกตั้ง การเลือกตั้งเป็นวิธีการเปลี่ยนอำนาจ ทำให้มีการหมุนเวียนผลัดเปลี่ยนอำนาจตามวิธีการหรือกระบวนการที่กำหนดไวิในรัฐธรรมนูญโดยประชาชน

บทบาทหน้าที่ ความรับผิดชอบของตนเองในฐานะพลเมืองดีของท้องถิ่นและประเทศชาติ

การดำเนินชีวิตตามวิถีทางประชาธิปไตย เช่น การเคารพความคิดเห็นของกันและกัน ยอมรับความคิดเห็นของสมาชิกส่วนใหญ่และแสดงความคิดเห็นที่สร้างสรรค์ เพื่อหาทางเลือกที่ดีที่สุดที่จะพัฒนาสังคมให้เจริญก้าวหน้าและอำนวยความผาสุกให้แก่สมาชิกส่วนใหญ่ รวมทั้งสมาชิกจะดำรงชีวิตอยู่ร่วมกันอย่างสันติสุขถึงแม้จะมีความขัดแย้งกันก็สามารถหาข้อยุติได้ด้วยการใช้เหตุผลตัดสินใจกับปัญหานั้นโดยไม่มีการใช้กำลังเข้าแก่ไขปัญหา ดังนั้น ตัวเราจึงต้องรับรู้บทบาทและหน้าที่ของตนเองในฐานะพลเมืองที่ดี การเป็นสมาชิกในชุมชน จึงมีบทบาทและหน้าที่ ดังนี้

มีความรักและภูมิใจในชุมชนท้องถิ่นของตนเองด้วยการช่วยรักษาและพัฒนาชุมชนและท้องถิ่นของตนให้มีสภาพแวดล้อมที่สวยงาม สะอาด น่าอยู่อาศัย และไร้มลพิษต่าง ๆ เคารพและปฏิบัติตามขนบธรรมเนียมประเพณี วัฒนธรรม และระเบียบ ข้อบังคับ กฎหมายของชุมชน ประเทศชาติจะทำให้สมาชิกของชุมชนอยู่ร่วมกันอย่างสงบสุขรักษาสาธารณสมบัติของชุมชนไวิให้คงอยู่และใช้ทรัพยากรของชุมชนอย่างประหยัด เพื่อประโยชน์ร่วมกัน ซึ่งจะทำให้สมาชิกของชุมชนได้รับประโยชน์จากสาธารณสมบัตินั้น ๆ อย่างเต็มที่และยาวนานเสียสละประโยชน์ส่วนตนเพื่อประโยชน์ส่วนรวม เช่น เสียภาษีหรือค่าธรรมเนียมทุกชนิดที่ชุมชนหรือประเทศชาติกำหนด เพื่อชุมชน ประเทศชาติจะได้นำเงินเหล่านั้นไปใช้บำรุงรักษาและพัฒนาชุมชนให้เจริญก้าวหน้าต่อไปสนับสนุนนโยบายของทางราชการที่ต้องการรักษาและพัฒนาชุมชนให้เจริญก้าวหน้ารวมทั้งร่วมมือกับทางราชการป้องกันมิให้ใครมาทำลายสภาพแวดล้อมที่ดีของชุมชนบทบาทและหน้าที่ต่าง ๆของเราที่ปฏิบัติต่อชุมชนและประเทศชาติ จะก่อให้เกิดประโยชน์ต่อตนเองด้วย อาทิ ล้าเราเคารพสิทธิของกันและกันและเคารพกฎหมาย สมาชิกในชุมชนนั้นก็จะอยู่ร่วมกันอย่างสันติ เราเองก็ย่อมจะได้รับประโยชน์อย่างมาก

คุณธรรมของการเป็นพลเมืองดีในสังคมประชาธิปไตยในระดับกลุ่มสังคม ท้องถิ่นและประเทศชาติ

1. การเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวม เพราะสังคมประชาธิปไตยจะดำรงอยู่ได้ และสามารถพัฒนาให้มีความเจริญก้าวหน้าได้อย่างมาก ล้าสมาชิกในสังคมเห็นแก่ประโยชน์ส่วนรวมและยอมเสียสละ ประโยชน์ส่วนตนเพื่อประโยชน์ส่วนรวมเสมอ

2. การรับฟ้งความคิดเห็นของกันและกัน และเคารพในมติของเสียงส่วนมาก สมาชิกในสังคมประชาธิปไตยมักจะมีความคิดเห็นในปัญหาต่าง ๆ ของสังคม และแนวทางแก้ไขปัญหานั้นแตกต่างกันจึงจำเป็นต้องใช้เสียงข้างมาก หาข้อยุติเกี่ยวกับแนวทางในการแก่ไขปัญหานั้น ๆ แต่ทั้งนี้เสียงส่วนมากก็จะต้องเคารพความคิดเห็นของเสียงส่วนน้อย และจะต้องไม่ถือว่าเสียงส่วนน้อยเป็นฝ่ายผิด จึงจะทำให้สังคมประชาธิปไตยโดยดำรงอยู่ได้อย่างสันติ

3. การมีระเบียบวินัยและรับผิดชอบหน้าที่ ล้าสมาชิกในสังคมประชาธิปไตยโดยยึดมั่นในระเบียบวินัยควบคุมตนเองได้ ไม่ละเมิดสิทธิของผู้อื่นและตั้งใจปฏิบัติหน้าที่ของตนให้ดีที่สุดเท่าที่จะดีได้ สังคมประชาธิปไตยนั้นก็จะมีแต่ความสงบสุขและเจริญก้าวหน้า

4. ความชื่อสัตย์สุจริต ถ้าสมาชิกในสังคมประชาธิปไตยทุกคนยึดมั่นในความชื่อสัตย์สุจริต เช่นไม่ลักทรัพย์ ไม่เบียดเบียนทรัพย์สินของผู้อื่นมาเป็นของตนหรือถ้าข้าราชการก็ปฏิบัติหน้าที่ด้วยความชื่อสัตย์สุจริต ไม่เห็นแก่อามิสสินจ้าง ไม่ทำการคอร์รัปชั่น สังคมนั้นจะมีสันติสุขและเจริญก้าวหน้าขึ้นเรื่อย ๆ