การบริหารราชการแผ่นดิน เป็นอำนาจหน้าที่ของรัฐบาล (นายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรี)

แบ่งออกเป็น

การบริหารราชการส่วนกลาง ได้แก่ การกำกับดูแลสำนักนายกรัฐมนตรี กระทรวง ทบวง

การบริหารราชการส่วนภูมิภาค ได้แก่ จังหวัดและอำเภอ โดยจังหวัดและอำเภอรับคำสั่งจากส่วนกลาง คือ กระทรวง ทบวง กรม ไปปฏิบัติ

การบริหารราชการส่วนท้องถิ่น ได้แก่ การปกครองส่วนท้องถิ่นของไทยตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการแผ่นดิน พ.ศ. 2534 จำแนกเป็นองค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล องค์การบริหารส่วนตำบลกรุงเทพมหานคร เมืองพัทยา

แนวคิดเรื่องการปกครองส่วนท้องถิ่น

เจตนารมณ์ของรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ประการหนึ่ง คือ มุ่งหวังที่จะปรับปรุงโครงสร้างทางการเมืองการปกครองให้พัฒนาสังคมไทยไปสู่สังคมประชาธิปไตยอย่างแท้จริงสาระสำคัญของการปกครองส่วนท้องถิ่นบัญญัติไวในหมวด 9 ของรัฐธรรมนูญฉบับปัจจุบัน ในมาตรา 282โดยอ้างถึงมาตรา 1 เป็นกรอบในการกำหนดอำนาจหน้าที่ว่ารัฐจะต้องให้ความเป็นอิสระแก่ท้องถิ่นตามหลักแหล่งการปกครองตนเองตามเจตนารมณ์ของประชาชนในท้องถิ่น

การปกครองท้องถิ่นจำแนกออก ดังนี้

1. องค์การบริหารส่วนจังหวัด จัดตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการส่วน-จังหวัด โดยกำหนดให้จัดตั้งขึ้นทุกจังหวัด (ยกเว้น กรุงเทพมหานคร) ปัจจุบันประเทศไทยมีองค์การบริหาร-ส่วนจังหวัด 76 แห่ง (76 จังหวัด)

อำนาจหน้าที่ขององค์การบริหารส่วนจังหวัด องค์การบริหารส่วนจังหวัดมีหน้าที่ดังนี้ คือรักษาความสงบเรียบร้อยจัดการเรื่องการศึกษา บำรุงศาสนา ล่งเสริมวัฒนธรรม ดูแลกิจการสาธารณูปโภคในจังหวัดให้ได้รับความสะดวกดำเนินการป้องกันโรค บำบัดโรค โดยจัดตั้งสถานพยาบาลของท้องถิ่นและบำรุงให้ต่อเนื่อง จัดดูแลระบบคมนาคมทางนี้าทางบก จัดระบบระบายนี้าให้ดี

โครงสร้างองค์การบริหารส่วนจังหวัด

ประชาชนในท้องถิ่นเลือกตั้งสมาชิกสภาองค์การบริหารส่วนจังหวัดทุก 4 ปี ผู้ที่ได้รับการเลือกตั้งเป็นสมาชิกสภาองค์การบริหารส่วนจังหวัด หรือ (ส.จ.) ทำหน้าที่ในสภาองค์การบริหารส่วนจังหวัด โดยลงมติเลือกประธานสภาองค์การบริหารส่วนจังหวัดและนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด

2. เทศบาล เป็นองค์กรที่จัดตั้งขึ้นโดยพระราชบัญญัติเทศบาล พ.ศ. 2496 เทศบาลแบ่งออกเป็น 3 ประเภท คือ เทศบาลตำบล เทศบาลเมือง และเทศบาลนคร โดยใช้เกณฑ์จำนวนประชากรและรายได้ของท้องถิ่น เป็นองค์ประกอบสำคัญในการแบ่งประเภทของเทศบาลอำนาจหน้าที่ของเทศบาล คือ เทศบาลมีอำนาจหน้าที่โดยรวม ดังนี้ดูแลความสงบเรียบร้อยของประชาชน ดูแลความสะอาดของถนน ที่สาธารณะ ระบบการจัดเก็บขยะ จัดให้มีสวนสาธารณะสิ่งแวดล้อมที่สะอาด สวยงาม เป็นที่พักผ่อน ป้องกันภัยจากอัคคีภัย และจัดเครื่องมือระงับภัย จัดระบบการศึกษาในเขตเทศบาล ป้องกันและระวังโรคติดต่อ

โครงสร้างของเทศบาล

เทศบาล แบ่งออกเป็น 3 ระบบ คือ เทศบาลตำบล เทศบาลเมือง และเทศบาลนคร แต่ละองค์กรประกอบด้วย สภาเทศบาล มาจากการเลือกตั้งของประชาชน (ทำหน้าที่ฝ่ายนิติบัญญัติ) สภาเทศบาลจะเลือกสมาชิกเป็นคณะเทศมนตรี (ทำหน้าที่ฝ่ายบริหารของเทศบาล) ประกอบด้วยนายกเทศมนตรีและเทศมนตรีจำนวนสมาชิกสภาเทศบาล และคณะเทศมนตรี จะแตกต่างกันตามประเภทของเทศบาล คือ

เทศบาลตำบล ประกอบด้วย สภาเทศบาล 12 คน คณะเทศมนตรี มี นายกเทศมนตรี 1 คนเทศมนตรี 2 คน

เทศบาลเมือง ประกอบด้วย สภาเทศบาล 18 คน คณะเทศมนตรี มีนายกเทศมนตรี 1 คนเทศมนตรี 2 - 3 คน

เทศบาลนคร ประกอบด้วย สภาเทศบาล 24 คน คณะเทศมนตรี มีนายกเทศมนตรี 1 คนเทศมนตรีไม่เกิน 4 คน

โครงสร้างของระเบียบบริหารราชการกรุงเทพมหานคร

ประชาชนในเขตกรุงเทพมหานคร เลือกตั้งผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร บริหารกิจการในกรุงเทพมหานครมีวาระการดำรงตำแหน่ง4ปี

ประชาชนเลือกตั้งสมาชิกกรุงเทพมหานคร (ฝ่ายนิติบัญญัติ) กำหนดให้ประชาชนในแต่ละเขตปกครอง เลือกสมาชิกสภาเขต (ส.ก.) ได้เขตละ 1 คน ปัจจุบันกรุงเทพมหานคร มี 50 เขตปกครอง

ประชาชนเลือกตั้งสมาชิกสภาเขต (ส.ข.) เป็นฝ่ายนิติบัญญัติของเขต (จำนวน ส.ข. คำนวณตามเกณฑ์ราษฎร) แต่ละเขตมี ส.ข. อย่างน้อยเขตละ 7 คน เขตใดมีราษฎรเกินหนึ่งแสนคน ให้มี ส.ข. ได้เพิ่มอีก 1 คนเศษของ แสนถ้า เกินห้าหมื่นให้นับ เป็นหนึ่ง แสนคน

เมืองพัทยา

เมืองพัทยา เป็นองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นรูปแบบพิเศษ จัดตั้งขึ้นตามพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2521

สาเหตุที่มีการปรับปรุงการปกครองท้องถิ่นเมืองพัทยาจากรูปแบบเดิม คือ สุขาภิบาลนาเกลือจังหวัดชลบุรี เป็นเมืองท่องเที่ยวที่มีรายได้และเศรษฐกิจอยู่ในระดับดี จึงใช้รูปแบบการจัดการเมือง(City Manager System) ซึ่งเป็นระบบนักบริหารมืออาชีพ เพื่อความคล่องตัวในการบริหาร ต่อมามีพระราชบัญญัติระเบียบบริหารราชการเมืองพัทยา พ.ศ. 2542 มาใช้แทนพระราชบัญญัติฉบับเดิม

อำนาจหน้าที่ของเมืองพัทยา รักษาความสะอาดเรียบร้อย วางผังเมือง และควบคุมการก่อสร้างจัดสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ จัดการจราจรควบคุมและล่งเสริมการท่องเที่ยวจัดให้มี