Sistema Metriko Hamartarrak metroa, litroa eta gramoa bezalako unitateak erabiltzen ditu luzera, likidoen edukiera eta masa neurtzeko.

Sistema hamartarra deitzen da 10en berreketetan oinarritzen delako. Adibidez, luzerarako neurri ezberdinak existitzen dira: kilometroa, metroa, dezimetroa, zentimetroa eta milimetroa. Eta neurri batetik bestera pasatzeko, 10en berreketak erabilitzen dira. Esaterako, metroa zentimetroa baino 100 aldiz (10² ) handiagoa da. Kilometroa, berriz, milimetroa baino 1.000.000 aldiz (10⁶ ) handiagoa .

Beheko taulak Sistema Metriko Hamartarraren oinarrizko unitateak adierazten ditu. Konturatu, unitate metriko guztiak oinarrizko unitateetan oinarritzen direla: metroa, gramoa eta litroa.

Sistema Metrikoan, luzeraren oinarrizko unitatea metroa da. Hasiera batean, 1793an, horrela definitu zen: Ipar Polotik meriadiano bat jarraituz Ekuatoreraino dagoen distantziaren hamar milioirena (1/10.000.000); hala ere, gaur egun beste definizio zehatzago bat dauka. Masaren oinarrizko unitatea, berriz, gramoa da. Azkenik, bolumenaren oinarrizko unitatea litroa da.

Esan bezala, Sistema Metrikoa 10en berreketetan oinarritzen da. Honek esan nahi du, ondoz-ondoko unitate bakoitza 10 aldiz handiagoa ala txikiagoa dela.

Neurri unitateen izenak sortzerakoan aurrizki grekoak erabiltzen dira. Unitatea zein handia edo txikia den esateko aurrizkiari begiratuko diogu. Unitatea luzera, masa ala bolumena neurtzen dabilen ikusteko ordea, oinarriari begiratuko diogu.

Taula hau erabiliz, ondokoa ikus dezakegu:

• Kilogramo bat, gramo bat baino 1000 aldiz handiagoa dela (beraz, 1 kilogramo = 1000 gramo)
• Zentrimetro bat, metroa baino 100 aldiz txikiagoa dela (hau da, 1 metro = 100 zentimetro)
• Dekalitro bat, litro bat baino 10 aldiz handiagoa dela (hots, 1 dekalitro = 10 litro)

Hona hemen masa neurtzeko erabiltzen diren unitate guztiak gramotan adierazita. Konturatu, azken finean, koma mugitzea besterik ez dela egin beharrekoa.

Sistema Metrikoan aurrizkiak aldatzen ez direnez, luzerarako edo bolumenerako izen antzekoak sor daitezke. Hau da, aurrizkiaren esanahia ez da aldatzen luzera (metro), masa (gramo) ala bolumena (litro) unitateak lotzen badizkiogu ere.

Luzera neurtzeko unitatea METROA da, baina ala ere badaude beste unitate batzuk:

Kantitate bat unitate batetik bestera igarotzeko ondokoa egin behar da:

• Lortu nahi den unitatea jatorrizkoa baino txikiagoa bada, 10ekin zatituko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma ezkerrerantz mugituko dugu.
• Lortu nahi den unitatea jatorrizko baino handiagoa bada, 10ekin biderkatuko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma eskubirantz mugituko dugu.

Masa neurtzeko unitatea GRAMOA da, ala ere existitzen dira beste unitate batzuk:

Kantitate bat unitate batetik bestera igarotzeko ondokoa egin behar da:

• Lortu nahi den unitatea jatorrizkoa baino txikiagoa bada, 10z zatituko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma ezkerrerantz mugituko dugu.
• Lortu nahi den unitatea jatorrizko baino handiagoa bada, 10z biderkatuko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma eskubirantz mugituko dugu.

LITROA da edukiera neurriaren unitatea.

Kantitate bat unitate batetik bestera igarotzeko ondokoa egin behar da:

• Lortu nahi den unitatea jatorrizkoa baino txikiagoa bada, 10z zatituko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma ezkerrerantz mugituko dugu.
• Lortu nahi den unitatea jatorrizko baino handiagoa bada, 10z biderkatuko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma eskubirantz mugituko dugu.

Gainazalak neurtzeko, METRO KOADROA da.

Kantitate bat unitate batetik bestera igarotzeko ondokoa egin behar da:

• Lortu nahi den unitatea jatorrizkoa baino txikiagoa bada, 100z zatituko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma ezkerrerantz mugituko dugu bi posizio.
• Lortu nahi den unitatea jatorrizko baino handiagoa bada, 100z biderkatuko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma eskubirantz mugituko dugu bi posizio.

Bolumena neurtzeko erabiliena den unitatea METRO KUBIKOA da.

Kantitate bat unitate batetik bestera igarotzeko ondokoa egin behar da:

• Lortu nahi den unitatea jatorrizkoa baino txikiagoa bada, 1000z zatituko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma ezkerrerantz mugituko dugu hiru posizio.
• Lortu nahi den unitatea jatorrizko baino handiagoa bada, 1000z biderkatuko dugu horrenbeste aldiz unitate batetik bestera pasatzeko igaro behar ditugun zutabeak beste; hau da, koma eskubirantz mugituko dugu hiru posizio.

Edukiera eta bolumenaren arteko baliokidetasuna honako hau da: 1 litro = 1 dezimetro kubiko

Orain, nola erlazionatzen dira aurreko bi magnitudeak masarekin? Horretarako ur destilatua erabiltzen da, hau da, H₂O purua (mineralik, metalik etabar disolbaturik ez duena). Baldintza horietan, litro bat urek duen masa kg batekoa da: 1 litro ur destilatu = 1 kg.