https://www.thailibrary.in.th/2023/03/16/predatory-journal/

ลักษณะทั่วไปของ Predatory Journals

สรุป 15 ลักษณะทั่วไปของ predatory journal เพื่อไม่ตกเป็นเหยื่อ

Predatory journal เรียกอีกอย่างว่า fraudulent, deceptive หรือ pseudo-journal คือ สิ่งพิมพ์ที่อ้างว่าเป็นวารสารวิชาการที่ถูกต้องตามกฎหมาย แต่สื่อให้เข้าใจผิดเกี่ยวกับวิธีปฏิบัติในการตีพิมพ์เผยแพร่ผลงาน รูปแบบการตีพิมพ์เผยแพร่ทั่วไปบางรูปแบบ ได้แก่

• การอ้างเท็จเกี่ยวกับการตรวจสอบบทความทางวิชาการโดยผู้เชี่ยวชาญ (peer review)

• การซ่อนข้อมูลเกี่ยวกับค่าธรรมเนียมการตีพิมพ์บทความทางวิชาการ (article processing charge : APC)

• การบิดเบือนความจริงของสมาชิกในคณะบรรณาธิการของวารสาร

• การละเมิดลิขสิทธิ์หรือจริยธรรมทางวิชาการอื่นๆ

มีการกล่าวว่า เป้าหมายหลักของ predatory journal คือ ผลกำไร โดยการพยายามหลอกลวงผู้แต่ง ให้ตีพิมพ์บทความทางวิชาการโดยเสียค่าธรรมเนียมการตีพิมพ์ แต่ไม่ให้การตรวจสอบบทความทางวิชาการโดยผู้เชี่ยวชาญ หรือ บริการด้านบรรณาธิการ ที่มีประสิทธิภาพ

ลักษณะทั่วไปของ predatory journal

ลักษณะทั่วไปของ predatory journal ซึ่งสรุปออกมาได้ 15 ข้อ ดังนี้

1. อ้างว่ามีการตรวจสอบบทความทางวิชาการโดยผู้เชี่ยวชาญ (peer review) ทั้งที่จริงๆ แล้วไม่ได้จัดให้มี peer review ที่เพียงพอ หรือ มีระดับของ peer review ตามที่สัญญาไว้ (วารสารบางชื่อใช้เทมเพลตซ้ำๆ เป็น รายงานการตรวจสอบบทความทางวิชาการโดยผู้เชี่ยวชาญ หรือ peer review report)

2. อ้างว่ามีการจัดทำดัชนี (index) ในฐานข้อมูลชั้นนำ ทั้งที่จริงๆ แล้วไม่ได้จัดทำดัชนีในฐานข้อมูลชั้นนำ เช่น MEDLINE, PubMed, Web of Science และ Scopus

3. อ้างตัวชี้วัดการอ้างอิง เช่น Journal Impact Factor บนเว็บไซต์ ซึ่งค่าตัวชี้วัดการอ้างอิงดังกล่าวไม่ถูกต้อง หรือ ไม่สามารถตรวจสอบได้

4. โฆษณาไทม์ไลน์การตีพิมพ์บทความที่ไม่สมจริง เช่น สัญญาว่าจะมีกระบวนการตีพิมพ์ หรือ การตรวจสอบบทความทางวิชาการโดยผู้เชี่ยวชาญที่รวดเร็ว

5. ซ่อนข้อมูลค่าธรรมเนียมการตีพิมพ์บทความ (article processing charge : APC) หรือ การไม่ยอมเปิดเผยค่าธรรมเนียมการตีพิมพ์บทความจนเมื่อบทความได้รับการตอบรับแล้วเท่านั้น

6. จัดพิมพ์บทความทั้งหมดที่มีผู้แต่งจ่ายค่าธรรมเนียมการตีพิมพ์บทความ (article processing charge : APC) แม้ว่าบทความนั้นๆ จะมีคุณภาพที่ต่ำ และ ตีพิมพ์บทความที่มีข้อผิดพลาดทางไวยากรณ์จำนวนมาก

7. กองบรรณาธิการรวมบุคคลที่ไม่มีตัวตน ไม่มีข้อมูลประจำตัวที่เกี่ยวข้องกับหัวข้อของวารสาร ไม่มีความผูกพันที่สามารถตรวจสอบได้ หรือเป็นคนจริงที่ไม่ทราบว่ามีรายชื่อเป็นสมาชิกในกองบรรณาธิการ (โดนแอบอ้าง)

8. ทำให้เข้าใจผิดหรือการจงใจเลียนแบบชื่อหรือเว็บไซต์ของวารสารอื่นที่มีชื่อเสียงและถูกต้องตามกฎหมาย

9. ขอบเขตของวารสารกว้างเกินไป ครอบคลุมสาขาวิทยาศาสตร์เกือบทั้งหมด (เพื่อเหวี่ยงแห่ดักผู้แต่งในสาขาต่างๆ)

10. คำเชิญทางอีเมลที่แข็งขัน (aggressive) หรือประจบสอพลอซึ่งส่งไปยังบุคคลจำนวนมากเพื่อดึงดูดการส่งผลงานตีพิมพ์จากผู้แต่ง อีกทั้งอีเมลเชิญชวนมีข้อผิดพลาดทางไวยากรณ์ของการหลอกลวงแบบฟิชชิ่ง (phishing)

11. ไม่มีข้อมูลติดต่อที่ถูกต้อง (เช่น อีเมล หมายเลขโทรศัพท์ และที่อยู่) และไม่มีความเป็นไปได้ที่จะติดต่อกับผู้จัดพิมพ์หรือสำนักพิมพ์ โดยทั่วไปมักใช้อีเมลจากผู้ให้บริการสาธารณะ (เช่น Yahoo หรือ Gmail)

12. ไม่ปฏิบัติตามจริยธรรมการวิจัยและการตีพิมพ์เผยแพร่ผลงาน

13. กำหนดให้ผู้แต่งลงนามในเอกสารข้อตกลงการตีพิมพ์เผยแพร่บทความ ณ เวลาที่ส่งต้นฉบับ ทำให้ผู้แต่งไม่สามารถส่งต้นฉบับไปยังผู้จัดพิมพ์หรือสำนักพิมพ์รายอื่นได้

14. ลบบทความหรือวารสารทั้งหมดออกจากเว็บไซต์ โดยไม่มีการเตือนหรือแจ้งล่วงหน้าให้ผู้แต่งทราบ

15. กำหนดให้ผู้แต่งส่งต้นฉบับทางอีเมลแทนการส่งผ่านระบบการส่งต้นฉบับแบบมืออาชีพ

ลักษณะทั่วไปของ predatory journal ดังข้างต้น เป็นเพียงจุดเริ่มต้นของการตั้งคำถามเพื่อการตรวจสอบเชิงลึกของผู้แต่ง ผู้แต่งจะต้องพิจารณาข้อมูลของวารสารที่คาดว่าจะส่งต้นฉบับต่อไป นอกจากนี้ การเผยแพร่ผลงานทางวิชาการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว ลักษณะของ predatory journal ตลอดจนรายชื่อของ predatory journal ที่มีอยู่อาจมีการเปลี่ยนแปลง ดังนั้น ต้องมั่นติดตามการเปลี่ยนแปลง เพื่อรู้ทันเรื่องนี้

ที่มา

• Elmore, S. A., & Weston, E. H. (2020). Predatory journals: What they are and how to avoid them. Toxicol Pathol. 48 (4), 607-610. doi: 10.1177/0192623320920209

• Richtig, G., Berger, M. Lange-Asschenfeldt, B., Aberer, W., & Richtig, E. (2018). Problems and challenges of predatory journals. Journal of the European Academy of Dermatology and Venereology. 32 (9), 1441-1449. doi: 10.1111/jdv.15039

• S. L. C. (2019, January 8). How do I identify trusted Open Access journals to publish in? WUR. https://www.wur.nl/en/article/How-do-I-identify-trusted-Open-Access-journals-to-publish-in.htm