https://www.thailibrary.in.th/2021/09/30/check-untrustworthy-journals/

เป็นที่ทราบกันดีว่าวารสารวิชาการบนโลกใบนี้มากมายมหาศาล นักศึกษา นักวิชการและนักวิจัย ต่างเลือกส่งผลงานวิชาการหรือวิจัยเพื่อรับคัดเลือกตีพิมพ์ในวารสารที่สอดคล้องกับความต้องการของตน คำว่า “เลือกส่ง” ในที่นี่คือการเลือกวารสารวิชาการ แต่ท่านเหล่านั้นมีการเกณฑ์ในการเลือกอย่างไร บ่อยครั้งที่เลือกจากคำแนะนำของผู้บังคับบัญชา อาจารย์ หรือเพื่อนร่วมงานในสาขาวิชาเดียวกัน หรือใช้เครื่องมือช่วยในการพิจารณาเลือก เช่น Think Check Submit เป็นต้น ซึ่งมีอธิบายใน Think Check Submit ชวนคิด ตรวจสอบ ก่อนส่งตีพิมพ์ แม้จะทำการตรวจสอบแล้ว แต่มีข้อสังเกตอะไรบ้างที่เจ้าของผลงานพึงระมัดระวัง หรือตั้งข้อสังเกตเป็นพิเศษ บทความนี้เน้นการพิจารณาแหล่งต่าง ๆ เพื่อดูว่าวารสารนั้น ๆ น่าเชื่อถือหรือไม่

สิ่งที่เจ้าของผลงานควรพิจารณามีอยู่ด้วยกันทั้งหมด 3 ประการหลัก ๆ ได้แก่ ประเมินตัววารสาร การตีพิมพ์ของวารสาร และเว็บไซต์ของวารสาร และส่วนเสริมสุดท้ายคือ พิจารณาจากแหล่งอื่น ๆ ประกอบกัน

1. พิจารณาที่ข้อมูลที่เกี่ยวกับวารสารนั้น ๆ อาทิ

   • วัตถุประสงค์และขอบเขตของวารสารไม่ชัดเจน คลุมเคลือ

   • วารสารเรียกเก็บค่า submission ที่ค่อนข้างถูก แทนที่จะเรียกเก็บค่าธรรมเนียมในการตีพิมพ์บทความ ทำให้แม้บทความจะไม่ได้รับการตอบรับ เจ้าของผลงานยังคงต้องเสียค่า submission อยู่ดี

   • วารสารมีกระบวนการตีพิมพ์ที่ค่อนข้างเร็ว เช่น ไม่กี่วันหรือสัปดาห์ เป็นต้น ซึ่งในความเป็นจริงแถบเป็นไปไม่ได้สำหรับวารสารที่ต้องผ่านกระบวนการ peer-review ที่เหมาะสม

   • วารสารเคลมว่า หรือดูเหมือนว่า เป็นวารสารน้องใหม่ ซึ่งทำให้มีจำนวนบทความที่ตีพิมพ์จำนวนน้อย

   • วารสารให้ผู้แต่ง submit งานต้นฉบับทางอีเมล และอาจเป็นอีเมลที่ไม่ใช่ของสำนักพิมพ์หรือวารสารเอง เช่น @gmail เป็นต้น

   • ในช่วงเวลาสั้นๆ วารสารมีอัตราตอบรับผลงานเพื่อตีพิมพ์ค่อนข้างสูง

   • วารสารส่งจดหมายเชิญนักวิจัย/นักวิชาการหลายท่านร่วมส่งผลงานเข้าตีพิมพ์ผ่านอีเมล ด้วยภาษาที่มีจุดผิดเยอะและมักใช้คำชมหรือยกยอมากเกินความจำเป็น

   • กระบวนการ peer-review ไม่โปร่งใสและไม่ชัดเจน รวมไปถึง นโยบายบรรณาธิการ ตารางเวลาตีพิมพ์ ข้อตกลงเรื่องลิขสิทธิ์ และค่าใช้จ่ายต่างๆ ในการสมัคร

   • วารสารประสงค์ให้เจ้าของผลงานโอนลิขสิทธิ์ให้กับวารสารทั้ง ๆ ที่เป็นวารสารแบบเปิด (OA)

2. พิจารณาจากการตีพิมพ์วารสาร

   • ไม่มีวันตีพิมพ์ที่ชัดเจน วารสารไม่มีจำนวนฉบับที่และปีที่ต่อปีที่แน่นอน

   • วารสารตีพิมพ์บทความที่มีขอบเขตนอกเหนือขอบเขตของวารสาร

   • ชื่อบทความและบทคัดย่อมีคำผิดมากมาย

   • วารสารเคลมว่าเป็นวารสารนานาชาติ แต่มีผู้แต่งหรือบทความจากผู้แต่งต่างชาติที่เป็นที่รู้จักทั่วโลกเพียงเล็กน้อย

   • ระยะเวลาระหว่างการตอบตกลงตีพิมพ์บทความและ submission ไม่ห่างกันมากนัก ทำให้ตีความได้ว่ากระบวนการ peer-review อาจไม่ได้คุณภาพหรือไม่มีระยะเวลาพอสำหรับกระบวนการ peer-review

3. พิจารณาเว็บไซต์ของวารสาร

   • กองบรรณาธิการมีจำนวนคนเพียงไม่กี่คน หรืออยู่ระหว่าประกาศรายชื่อ หรือไม่ได้ประกอบไปด้วยผู้เชี่ยวชาญสาขาวิชาของเนื้อหาของวารสาร หรือไม่มีรายชื่อนักวิทยาศาสตร์ที่เชื่อถือได้

   • Email ไม่ได้เป็นอีเมลของหน่วยงานหรือสถาบันต้นสังกัดของวารสาร แต่กลับเป็นอีเมลของผู้ให้บริการอีเมล เช่น @gmail.com, @yahoo.com เป็นต้น

   • สมาชิกหรือคณะกรรมการบริหารของวารสาร (หากเว็บไซต์ให้ข้อมูล) ไม่สามารถตรวจสอบได้จากหน่วยงานสังกัดที่แจ้งไว้ เช่น จากเว็บไซต์มหาวิทยาลัยต้นสังกัด เป็นต้น

   • ที่อยู่สำนักงานไม่สามารถตรวจสอบได้ เช่น เมื่อนำไปตรวจสอบแล้ว ไม่พบที่อยู่หรือออฟฟิศดังกล่าว เป็นต้น

   • Editor-in-Chief ของวารสาร เป็น Editor-in-Chief ของวารสารอื่น ๆ ในสาขาต่าง ๆ มากมาย

   • วารสารอ้างว่ามี Journal Impact Factor (JIF) ทั้งที่เป็นวารสารใหม่ และไม่สามารถค้นหาเจอใน Journal Citation Reports (JCR)

   • เว็บไซต์ของวารสารดูไม่น่าเชื่อถือ การออกแบบมีสีสันที่ตัดและขัดแย้งกัน มีโฆษณาที่ไม่เกี่ยวข้องกับการศึกษา มีข้อมูลหรือรายละเอียดไม่มาก มีข้อเท็จจริงที่ไม่ถูกต้อง และมีข้อผิดพลาดในการใช้ภาษา

วารสารที่เจ้าของผลงานเลือกเป็นแพลตฟอร์มในการเผยแพร่ผลงานวิจัยหรือวิชาการนั้น มีส่วนสำคัญอย่างมากต่อเส้นทางอาชีพนักวิจัยและวิชาการ รวมถึงการส่งต่อองค์ความรู้ที่ได้จากการกลั่นกรอง บ่มเพาะมาเป็นเวลานานของการทำวิจัยหรือศึกษา ดังนั้น การใช้เวลาในการพิจารณาโดยหยิบเอาข้อสังเกตข้างต้น รวมถึงเครื่องมือช่วยในการคัดเลือกต่าง ๆ มาเป็นตัวช่วยในการคัดเลือกวารสารหรือรายงานการประชุมต่าง ๆ อาจช่วยเจ้าของผลงานตัดตัวเลือกที่น่าสงสัยลงไปได้

ที่มา

S. L. C. (2019, January 8). How do I identify trusted Open Access journals to publish in? WUR. https://www.wur.nl/en/article/How-do-I-identify-trusted-Open-Access-journals-to-publish-in.htm

Manca, A., Cugusi, L., Cortegiani, A., Ingoglia, G., Moher, D., & Deriu, F. (2020). Predatory journals enter biomedical databases through public funding. BMJ, 371, m4265. https://doi.org/10.1136/bmj.m4265

Manca, A., Cugusi, L., Dvir, Z., & Deriu, F. (2017). PubMed should raise the bar for journal inclusion. The Lancet, 390(10096), 734–735. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(17)31943-8