Kampenaandearbeid.nl - Sigarenmakers en het Leger des Heils

Sigarenmakers en het Leger des Heils

Vanaf 1889 is het Leger des Heils actief in Kampen. Hier werd het Leger des Heils, net als in de rest van het land, weinig vriendelijk ontvangen. Toch kon het Leger des Heils vanaf het begin op grote belangstelling rekenen. Hun geschiedenis vormt een groot contract met het moeizame ontstaan van de Vakbond en de SDAP.

Armoede en ellende

De laatste decennia van de 19e eeuw kenmerkten zich door armoede, zedeloosheid, openbare dronkenschap, ellende in veel gezinnen en uitbuiting van fabrieksarbeiders. In veel gezinnen werd gevreesd voor het moment dat vader -via de kroeg- thuis kwam. In Kampen waren veel ''tapperijen'', waar men goede klandizie had, terwijl gezinnen nauwelijks konden rondkomen. De drank die zo veel ellende veroorzaakte was jenever. Onder deze omstandigheden begon het werk van het Leger des Heils in Kampen.

goed bezochte bijeenkomsten

De eerste heilsoldaten in Kampen waren de veehouders Fikse en Schilder aan de Hogeweg. Daar werden in 1888 de eerste bijeenkomsten gehouden, waarop direct honderden mensen afkwamen. In januari 1889 werd een pand aan de Bovennieuwstraat gehuurd. Er woedde een sneeuwstorm, het was hoogwater, het Kampereiland en de polder Broeken en Maten waren ondergelopen. De gebruikelijke bekistingen waren in de poorten aangebracht. Wie vanaf het station over de stadsbrug Kampen naderde, zag een eiland liggen. Ondanks het slechte weer was er een hoge opkomst. Zelfs enkele vrouwen waren aanwezig. De bijeenkomsten in Kampen werden druk bezocht en met hulp van de politie wist men alles in goede banen te leiden.

vindingrijkheid van het Leger des Heils

Het Leger des Heils was vindingrijk in het bereiken van de mensen. In 1892 werd een ''vakbijeenkomst'' gehouden. Moeders met spinnenwielen, zusters met naaimachines, schoen- en klompenmakers waren allen aan het werk. Deze nieuwigheid trok veel bekijks., de zaal liep vol en voor de deur stonden nog 500 mensen. In 1896 en 1907 was er een bijeenkomst met lichtbeelden. Op zondag 26 febr. 1899 luisterde een zal vol (250 mensen) naar de Amerikaan Ch. van Lensen, heilsoldaat in New York. Hij had Edisons phonograaf bij zich, voor de Kampenaren een openbaring. De winter van 1904 was streng, er werd toen een samenkomst op het ijs gehouden, waar duizenden mensen op afkwamen. In januari 1918 was er een ''winterveldtocht'' en in de voorzomer van 1926 waren er tentbijeenkomsten op het terrein van wasserij Reinders aan de IJsseldijk. Iedere zondagmiddag waren er openluchtsamenkomsten op 'de Zandberg', achter IJsselmuiden.

Het Leger des Heils voor hun pand in de Bovennieuwstraat

opstootjes

Toch ontstonden er in de loop van het jaar 1889 ongeregeldheden. Het begon met een ''tapper'', die zich bij burgemeester Ebbinge vervoegde met het verzoek de bijeenkomsten van het Leger des Heils te verbieden. Zijn beste klanten waren bekeerd en bezochten de oefeningen van het Leger des Heils, waardoor zijn omzet flink was verminderd. De burgemeester bleek juist ingenomen met deze ontwikkeling. Op 27 en 28 mei waren er ernstige ongeregeldheden in Kampen. In het officierskwartier van het Leger des Heils en bij enkele heilssoldaten thuis werden de ramen ingegooid. Op straat werden de leden van het Leger des Heils nagejouwd en bekogeld met vuil. Burgemeester Ebbinge stelde op 29 mei een samenscholingsverbod in voor groepen van meer dan 3 personen en de tapperijen werden gesloten van 's avonds 21.00 uur tot 's morgens 6.00 uur. De oorzaak van de rellen werd gelegd bij ''enkele polderwerkers uit Hattem'', die in Kampen werk hadden gevonden. Vermoedelijk waren de rellen veroorzaakt door ophitsing van het volk door kroegbazen. Fabrikant W.G. Boele liet in zijn fabriek afkondigen dat een ieder, die deelnam of op welke wijze ook behulpzaam was bij de ongeregeldheden, zou worden ontslagen. Veel Kampenaren verdienden de kost in de sigarenindustrie en Boele's fabriek was de grootste, dus langzamerhand werd het weer rustiger in de stad.

In 1891 volgde een vreemd incident: terwijl er een grote bijeenkomst van het Leger des Heils gaande was met muziek en zang, trad de burgemeester met de commissaris van politie naar voren. Volgens de burgemeester was het niet toegestaan de grote trom te bespelen, waarop de trom en de tamboerijnen door de politie in beslag werden genomen en onder gejuich van de volksmenigte binnen en buiten naar het politiebureau werden gebracht.

Vreemd genoeg ontstonden er tien jaar later in 1898 opnieuw opstootjes rond het Leger des Heils. Er waren honderden mensen op de been en opnieuw werden ramen ingegooid. Dit keer was de oorzaak het hardhandig optreden door een heilsofficier tijdens het marcheren door de stad, voorafgaand aan een bijeenkomst.

van muziekkorps tot fanfarekorps 'De Broederband'

In augustus 1894 werd door leden van het Leger des Heils een muziekkorps opgericht. De leden waren vooral sigarenmakers, die in de stal van broeder en boer Schilder aan de Hogeweg bijeenkwamen. Schilder leende hen zelfs f 250, - voor de aanschaf van zestien gloednieuwe instrumenten. Hij was de eerste dirigent van het korps. Later werd Hooijmeijer van het Stedelijk Orkest aangetrokken als dirigent. Tot de voorschriften van het Leger des Heils behoorden het afzien van het nuttigen van alcoholische dranken en niet roken. Geen alcoholische dranken drinken lukte de sigarenmakers nog wel, maar afzien van een rokertje was te veel gevraagd. Uiteindelijk werd de band met het Leger des Heils verbroken en ging men op eigen kracht verder. Alleen de naam van fanfarekorps 'De Broederband' herinnert nog aan deze bijzondere ontstaansgeschiedenis. Over enkele jaren kan dit muziekkorps het 130 jarig bestaan vieren.

Het Leger des Heils in Kampen bleef hierna zonder muziekkorps achter. Pas in 1930 werd opnieuw een muziekkorps opgericht.

bronnen:

. P. Wiekeraad, Het Leger des Heils te Kampen, KA 1964

. Aletta van Dijk, Zolang ..., 100 jaar Leger des Heils in Kampen, KOK-Kampen, 1989

. Jonn van Zuthem en Herman Broers, Drank in Kampen - deel 1, Hist. tijdschrift voor de IJsseldelta jrg 44, nr. 3, dec. 2019

. Jonn van Zuthem en Herman Broers, Van Liberaal jeneververslaafd tot braaf protestants, Hist. Tijdschrift voor de IJsseldelta, jrg 45, nr. 2, juni 2020

. www. debroederband.nl

Kampenaandearbeid.nl is de bijdrage van cultuurZIEN aan Maand van de Geschiedenis 2021.

Page updated

Google Sites

Report abuse