het Lombok-theatre
Tijdens de kermis in Kampen stond er een Lombok-theatre op de Koornmarkt. De tent was eigendom van Roelof Vinke, eigenaar van logement De Doelen aan het begin van de Voorstraat, nu bekend als 't Pothuijs naast de Koornmarktspoort. De theatervoorstelling ging over het ''verraad van Lombok'' .
beschrijving door C.J. Bouhuijs
Het komt zo achteloos voorbij in de ''late herfst-wandeling, 1890'' van C.J. Bouhuijs. Als hij wegens het gure weer tijdens zijn wandeling de luwte van de stad opzoekt, loopt Bouhuijs onder de Koornmarktspoort door Kampen weer in. Hij herinnert zich dan de kermis op de Koornmarkt de voorafgaande zomer: ''Maar jij, Vinke, had met je Lombok-Theatre, toch de grootste trek. Waren de "kolonialen" met hun helmen en hun slobkousen niet echt en de "zwarten" niet griezelig van natuurlijkheid, zoals ze daar stonden te oogdraaien en te tandenblikkeren? En stopten we niet, als de voorstelling begonnen was, de oren dicht voor het geknal der geweren, gericht op de aan- en weqsluipende inboorlingen?'' Deze ''Late Herfstwandeling, 1890'' werd gepubliceerd in de Kamper Almanak van 1946. Zou de late publicatie de oorzaak van het verkeerde jaartal zijn? De strijd om Lombok vond plaats in 1894.
exploitant Roelof Vinke
''Het Lombok-theatre op de zomerkermis was succesvol en stond nog in 1895 op de Paasmarkt in Kampen'', volgens overlevering van de familie Vinke. Ook hier weer onduidelijkheid over het jaartal. Het drama op Lombok vond in de tweede helft van augustus 1894 plaats. Het is nauwelijks mogelijk dat men er al mee op de zomerkermis van dat jaar stond. Wel speelde Roelof Vinke met zijn Lombok-theatre handig in op de commotie die na het drama op Lombok in Nederland ontstond. Aardig is ook de mededeling dat Roelof Vinke zijn gasten in het logement als figuranten gebruikte.
De locatie van het Lombok-theatre
De tent stond op de Koornmarkt, waaraan ook de kazerne lag waarin de Hoofdcursus van het Koninklijk Nederlands Indisch Leger (KNIL) gevestigd was. Bij de Hoofdcursus werden onderofficieren opgeleid tot officier. De cursisten droegen een Indisch uniform. Tot het vakkenpakket behoorde ook de studie van het Maleis. Afgestudeerden van de Hoofdcursus in Kampen namen deel aan de expeditie op Lombok. Na het drama op Lombok werd iedere leerling van de Hoofdcursus een Lombokker genoemd. De strijd om Lombok viel samen met het 25-jarig bestaan van de opleiding in Kampen.
De Nederlandse interventie op Lombok vond plaats onder gouverneur-generaal Van der Wijck (1840-1914). Van der Wijck stamde uit een geslacht dat veel bestuurders en millitairen voortbracht. Zelf was hij geboren in Nederlands-Indie en bracht daar ook het eerste deel van zijn jeugd door. In 1893 werd hij tot gouverneur-generaal van Nederlands-Indie benoemd. Op initiatief van Van der Wijck vond in 1894 de interventie op Lombok plaats. Na de aanvankelijke nederlaag van de Nederlanders in september, werd het paleis van de radja van Lombok met veel machtsvertoon bestormd op 18 november. Tijdens dit gevecht onderscheidde zich een andere in Kampen opgeleide officier: tweede luitenant Hendricus Colijn. Hij kreeg er de Militaire Willemsorde voor.
Drie generaties eerder komen we Berend Hendrik ten Oever van der Wijck (1756-1830) tegen in de Kamper archieven. Hij was een zoon van Jacob van der Wijck, extra-ordinaris Raad van Indie. Berend Hendrik was eigenaar van een huis aan de Burgwal, het tweede pand vanaf de Nieuwe Markt, noordzijde. Dat was het oude stadskasteel van de familie van Breda, later in de 19e eeuw verbouwd tot een herenhuis. Pas na zijn dood werd het pand in 1832 verkocht aan trijpfabrikant Pieter Helbert Galle. Berend Hendrik voegde ten Oever aan zijn naam toe, de achternaam van zijn moeder, de enige dochter van Gerrit Jan ten Oever.
Berend Hendrik was in 1781 getrouwd met de uit Kampen afkomstige Leonora Sophia Franssen. Naast het grote huis aan de Burgwal bezaten zij ook een hof aan het begin van de Pannenkoekendijk in Brunnepe. Deze tuin kocht het echtpaar in 1794 van J.A. de Chalmot de bekende boekdrukker uit de Bovennieuwstraat/hoek Morrensteeg.
De Lombokschat
De Lombokschat, 230 kg goud, ruim 7000 kg aan zilveren munten en talloze edelstenen waaronder de Lombok diamant, werd in 1894 door de Nederlanders geroofd uit het paleis van de verslagen radja van Lombok. Het grootste deel van de schat is in 1977 teruggegeven. De Lombok-diamant (foto) wordt bewaard in het Museum voor Volkenkunde, Leiden.
bronnen:
. C.J. Bouhuijs, Een late herfstwandeling, 1890, KA 1946
. Jon Assink, ''Vinkjes'', geschiedenis van Kamper sigarenmakersfamilie Vinke, Hasselt, 2017
. R. Sinterniklaas, Marsch naar de sterren, Oficiersopleidingen uit de gelederen, 1852-1928, UvA-Amsterdam, 1999
. http://resources.huygens.knaw.nl/bwn1880-2000/lemmata/bwn1/wijck
. https://www.nrc.nl/nieuws/1993/09/25/de-schat-van-lombok-7197208-a1199746
. RAK 105 en Apostillen der stad Kampen 26o, 26r, 26t
Kampenaandearbeid.nl is de bijdrage van cultuurZIEN aan Maand van de Geschiedenis 2021.
©cultuurZIEN, 2021